اسلام سیاسی

در دو دهه اخیر، بنیاد گرایی اسلامی رشد چشمگیری در صحنه ی بین المللی داشته است. بسیاری حرکت های بنیاد گرایانه از شمال آفریقا تا خاور میانه و آسیای مرکزی، بصورت مستقیم یا غیر مستقیم تحت تاثیر انقلاب اسلامی ایران بوده است.

اصرار بر اجرای شریعت اسلامی و برداشت های سطحی و تقویت کلیشه های رایج و متعصب از اسلام، و همچنین مقابله ی خصمانه با فرهنگ غرب، از ویژگی های بارز این حرکت هاست.

فعالیتهای سیاسی گروه هایی که با پوشش مذهب، در جوامع مسلمان صورت می گیرد، موجب پیدایش گفتمان جدیدی بنام "اسلام سیاسی" در عرصه ی بین المللی شده است که منجر به رشد بنیاد گرایی اسلامی در این کشور ها شده است.

اکثریت قابل توجهی از مسلمانان جهان، سیاسی نیستند و عموماً به انجام فرائض دینی خود، بعنوان امری عرفانی و الهی و فرا تر از مسائل سیاسی اهمیت می دهند.

بسیاری از علمای اسلامی نیز از وارد شدن به امور سیاسی اجتناب می ورزند و شاید خمینی بعنوان یک روحانی سیاسی - نظامی یک استثنا در این بین باشد.

در بسیاری از کشور های مسلمان به ویژه مصر، علما در نهاد های دولتی شاغل هستند و در برخی موارد به دولت در تصویب قوانین و اجرای سیاست های دولتی کمک می کنند.

از نمونه های آشکار نقش علمای اسلام در مصر می توان به تحریم پیمان صلح انور سادات با اسراییل اشاره کرد.

جنبش های اسلامی و ایده های رهبران آن، همواره نقش مهمی در تحولات تاریخ معاصر خاور میانه داشته است.

شیوه ی عمل این جنبشها گاهی متفاوت از یکدیگر و حتی در برخی موارد تفسیر های متفاوتی از اصل شریعت اسلام دارند. نمونه های بارز این تفاوت ها را از سوریه و لبنان تا افغانستان و ایران می توان مشاهده کرد.

اما آنچه در همه ی این جنبش ها مشترک است تلاش برای استقلال ایدئولوژیک و مبارزه با امپریالیسم سیاسی و فرهنگی غرب است که جریان غالب فکری اسلام سیاسی را تشکیل می دهد.

انقلاب ایران رویدادی مهم و تاثیر گذار در شکل دادن ایده ی حکومت اسلامی و مبارزه با غرب گرایی در منطقه به شمار می رود.

البته این بسیار ساده انگارانه است که تصور کنیم روحانیون در ایران بدون تغذیه ی فکری از سایر گروه های اسلامی و حتی روشنفکران سکولار و بدون پشتیبانی نیرو های اجتماعی و حتی نظامی، موفق شدند.

از میان روشنفکران غیر مذهبی می توان به علی شریعتی بعنوان، یکی از طراحان اصلی این ایدئولوژی اشاره کرد.

او روشنفکری برجسته بود که تحصیلات خود را در فرانسه به پایان رسانده بود.

ایده های او که مخلوطی از نئو مارکسیسم، پوپولیسم چه گوارا و فرانتس فانن و همچنین استفاده از روانشناسی اجتماعی و تکیه بر فرهنگ آزادی بود، تفکری مدرن را در میان انقلابیون ایران پدید آورد و روحانیون با بهره گیری از میراث مذهبی که در بطن جامعه سنتی ایران داشتند، به ارائه ی تصویری مظلوم از پیامبر اسلام بعنوان قهرمانی در برابر ظالم و همچنین فرهنگ غرب ستیزی، مبارزه و شهادت طلبی و معادل سازی ارزش های اجتماعی ایرانیان با ارزش های جامعه ی عربی صدر اسلام پرداختند.