روحانیان قم نگران از تشدید تحریم ها

این نگرانی در ملاقات و اظهارات امروز برخی روحانیان قم با وزیر اقتصاد دولت یازدهم، علی طیب نیا، نیز مشهود بود. در این ملاقات ها آیت الله عبدالله جوادی آملی صریحاً گفت که "کشور را نمی توان به شیوۀ کمیتۀ امداد" اداره کرد. روحانی طرفدار حکومت اسلامی ایران اعتراف کرده است که علاوه بر سیاست های نسنجیدۀ دو دولت پیاپی محمود احمدی نژاد به ویژه در زمینۀ حذف یارانه ها، ناکارآمدی عمومی موجد وضعیت اقتصادی نگران کنندۀ امروز کشور بوده است. آیت الله جعفر سبحانی نیز با تأکید بر اهمیت اقتصاد در اسلام گفته است که بی توجهی به معیشت مردم و افزایش نارضایتی عمومی در نتیجۀ فقر و بیکاری عاقبت به گفتۀ او استقلال یا در اصل موجودیت نظام اسلامی را به خطر می اندازد.
آیت الله وحید خراسانی هم در اظهاراتی جداگانه تلویحاً اعتراف کرده که وضعیت نگران کنندۀ اقتصادی ایران ریشه در تحریم های بین المللی دارد. اما، او آن دسته از کسانی را که با ایجاد تنش و بحران در صحنۀ بین المللی موجب تشدید تحریم ها شده اند مورد سرزنش قرار داده و سپس گفته است که این افراد یقیناً از تشدید تحریم ها علیه کشور سود می برند. 
خود وزیر اقتصاد، علی طیب نیا، با ابراز ناامیدی از وصول درآمدهای نفتی در دورنمای نزدیک گفته است که از این پس دولت برای تأمین منابع خود چاره ای جز اتکا به درآمدهای مالیاتی ندارد، هر چند وزیر اقتصاد بلافاصله اعتراف کرده که اتکا به درآمدهای مالیاتی در وضعیت رکود اقتصادی غیرممکن و زیانبار و بمنزلۀ وخیم تر کردن اوضاع کنونی کسب و کار است. 
وی بخش مهمی از گرفتاری های اقتصادی امروز ایران را علاوه بر ناکارآمدی، اتکای بیش از حد دولت به دلارهای نفتی طی سال های گذشته دانسته و افزوده است که عمق تناقض اینجاست که در سال های اخیر به موازات افزایش وابستگی بی سابقۀ کشور به دلارهای نفتی که البته رییس جمهوری پیشین ایران، محمود احمدی نژاد، از آن با عنوان کاغذ پاره یاد می کرد، وابستگی به این درآمدها همچنان افزایش یافت، هر چند قدرت سیاسی ایران به طور همزمان به سیاست خارجی تنش آلودش که موجد تحریم های بین المللی علیه نفت و بانک مرکزی ایران بوده ادامه داده است. 
در همین دوره به گفتۀ حمید حسینی (که جراید ایران از او با عنوان "فعال حوزۀ نفت و عضو اتاق بازرگانی تهران" یاد کرده اند)، عده ای تحت عنوان "بخش خصوصی" سودهای سرشاری با استفاده از رانت نفتی به دست آورده اند. حمید حسینی تصریح کرده که شخص بیژن زنگنه، وزیر نفت دولت حسن روحانی، در ملاقات با نمایندگان مجلس به آنان گفته است که دولت محمود احمدی نژاد به بهانۀ دور زدن تحریم های بین المللی علیه نفت افرادی را تحت عنوان "بخش خصوصی" وارد بازار فروش نفت کشور کرد که هرگز مبالغ نفت های فروخته شده در بازارهای جهانی را به خزانۀ کشور بازنگرداندند و به این خاطر مورد بازخواست نیز قرار نگرفتند. 
حمید حسینی سپس ادعا کرده است که این افراد البته حقیقتاً ربطی به آنچه وی بخش خصوصی نامیده نداشته و تنها در پی دست اندازی به رانت نفتی بوده اند. وی در پایان افزوده است که برغم همۀ دعاوی دولت مبنی بر خودکفایی و بی نیازی اقتصادی نسبت به درآمدهای نفتی، نمی توان انکار کرد که در فقدان این درآمدها نه فقط ادارۀ کشور وظیفه ای بسیار دشوار است، بلکه حتا وزارتخانه ها نیز نخواهند توانست بودجۀ مورد نیاز خود را تأمین کنند.
حمید حسینی به گونۀ خود نگرانی های آیت الله وحید خراسانی را تکرار کرده است. او تلویحاً پذیرفته که هر چند تحریم های بین المللی اقتصاد سیاسی ایران را ورشکسته ساخته، اما، سودهای سرشاری را نصیب کسانی ساخته که با بهره گیری از رانت قدرت و فرصت فشارها و تنگناهای بین المللی هر چه بیشتر بر منابع نفت و گاز ایران چنگ انداخته اند.
البته، نه آیت الله وحید خراسانی و نه حمید حسینی به صراحت نگفته اند که چه کسانی از وضعیت بحرانی ناشی از تحریم ها سود برده اند و برای افزایش این سود بر تنش های جهانی نیز افزوده اند. اما، کم نیستند آگاهانی که در داخل و خارج از کشور نسبت به سلطۀ فزایندۀ نیروهای نظامی بر صنعت نفت و گاز و همچنین "اقتصاد سایه" هشدار می دهند و ادامۀ این سلطه را تهدیدی علیه موجودیت نظام اسلامی و تشدیدکنندۀ آشوب و رکود در اقتصاد ایران می دانند. 
عدم واریز مبالغ نفت و گازِ فروخته شده به خزانه داری ایران توسط بخش به اصطلاح خصوصی در آخرین دورۀ دولت محمود احمدی نژاد تنها یکی از نمونه های این آشوب است. به ادعای منابع رسمی در سه سال آخر دولت دهم دست کم 46 میلیارد دلار صرف توسعۀ مراحلی از میدان گازی پارس جنوبی شد، بی آنکه برغم صرف این سرمایۀ هنگفت کوچکترین توسعه ای در این میدان مشترک گازی صورت بپذیرد.
در هر حال، واکنش و نگرانی مراجع روحانی قم نسبت به وضعیت وخیم اقتصادی ایران بعضاً از نوعی خودآگاهی آنان نسبت به سلطۀ فزایندۀ اقتصادی و سیاسی نیروهای غیرروحانی قدرت مذهبی ایران حکایت میکند. اما، این نگرانی و خودآگاهی نشان نمی دهد که تا کجا روحانیت شیعه از این پس خواهد توانست در مقابل این سلطه از خود مقاومت نشان بدهد و احتمالاً مانع از بروز پی آمدهای خطرناک آن علیه حکومت اسلامی شود