صعود به یک چهارم نهایی بدون مهدی طارمی؛ ایران چگونه سوریه را شکست داد؟

تیم ملی فوتبال ایران، پس از تساوی یک بر یک مقابل سوریه در وقت‌های معمول و اضافه، موفق شد در ضربات پنالتی به پیروزی برسد. ایران باید شنبه ۱۴ بهمن، سوم فوریه، مقابل تیم ملی ژاپن در مرحله یک چهارم نهایی جام ملت‌های ۲۰۲۳ آسیا قرار بگیرد.

برنامه‌های متفاوت دو سرمربی؛ هجومی و کاملا دفاعی 

آن‌چه پیش از شروع بازی، اعتماد به نفس بازیکنان تیم ملی ایران را افزایش می‌داد، عملکرد تیم ملی سوریه طی بیش از نیم قرن اخیر مقابل ایران بود. اولین و آخرین پیروزی تیم ملی سوریه مقابل ایران، به ۲۵ اردیبهشت ۱۳۵۲ برمی‌گشت.

سوریه در فوتبال غرب آسیا به عنوان یکی از تیم‌های سطح دوم فوتبال این قاره، با تک ستاره‌هایی که گاهی در باشگاه‌های عربستانی و اماراتی درخشیده‌اند شناخته می‌شود و هرگز برای ایران، سدی دشوار نبوده است. 

با این‌حال، تیمی که هدایتش را هکتور کوپر مشهور ولی سال‌خورده برعهده داشت، می‌خواست با یک آمار تحسین‌برانگیز در خط دفاعی و یک آمار تاسف‌آور در خط هجومی مقابل ایران شگفتی‌سازی کند.

سوریه در مرحله گروهی مقابل ازبکستان، استرالیا و هند فقط یک گل زده بود و یک گل خورده بود. آماری در حمله ضعیف و در دفاع قابل احترام.

آقای کوپر برای بازی مقابل ایران، بار دیگر از شیوه مورد علاقه خود در دهه‌های اخیر یعنی ۲-۴-۴ خطی استفاده کرد. شیوه‌ای که به او و تیمش اجازه می‌داد در همه حال دو هافبک را مقابل چهار مدافع تیمش داشته باشد و فضاها را به روی مهاجمان فرصت‌طلب ایران، چه در عمق و چه در کناره‌ها، ببندد.

امیر قلعه‌نویی، سرمربی تیم ملی ایران، با دستی خالی در خط دفاعی، تیمش را مقابل سوریه قرار داد. او محمدحسین کنعانی‌زادگان را به دلیل محرومیت به واسطه دو اخطاره شدن و مجید حسینی را به علت مصدومیت در عمق خط دفاعی‌اش در اختیار نداشت. با مجروح شدن صادق محرمی در دفاع راست، عده بازیکنانی که در خط دفاعی از دست داد، به ۳ بازیکن رسید.

در خط میانی و هجومی، اما، آقای قلعه‌نویی بدون دغدغه‌ و با در اختیار داشتن همن بازیکنانش می‌توانست ترکیب مورد نظرش را بچیند. با وجود این به نظر می‌رسید که به دلیل از دست دادن دو مدافع میانی ثابت خود، تصمیم گرفته است از «دو هافبک دفاعی متمرکز» و شیوه ۱-۳-۲-۴ برای شروع بازی استفاده کند. 

 

دو روی سکه مهدی طارمی

اشک‌های مهدی طارمی در زمان ضربات پنالتی مقابل سوریه، در رسانه‌های داخل ایران بارها منتشر شد. طارمی، دو روی یک سکه را در دو نیمه از خود نشان داد.

در نیمه اول هنرمندانه یک پنالتی گرفت و خودش همان پنالتی را به گل تبدیل کرد. اما در نیمه دوم، در حالی اقدام به تمارض برای گرفتن پنالتی کرده بود که احتمالا می‌دانست حتی اگر داور بازی رای اشتباه به پنالتی بدهد، کمک داور ویدیویی (VAR) رای او را تغییر خواهد داد.

گرفتن کارت زرد اول برای فریب داور و گرفتن کارت زرد دوم در صحنه‌ای که نیاز به خطای او نبود، تیم ملی را در خطر حذف زودهنگام، مقابل سوریه قرار داد.

مهدی طارمی البته با این اخراج بار دیگر بازی با ژاپن را در جام ملت‌های آسیا از دست داد.

دروازه و خط دفاعی؛ نقطه قوت و پاشنه آشیل

درخشش علی‌رضا بیرانوند درون دروازه تیم ملی، جلوی خلق شگفتی سوریه را گرفت. از سویی دیگر نمایش ناامید‌کننده روزبه چشمی در خط دفاعی مقابل ضعیف‌ترین خط حمله تیم‌های حاضر در یک هشتم نهایی، تیم فوتبال را تا مرز حذف شدن پیش برد.

پارادوکس خط دفاعی متزلزل تیم ملی و دروازه‌بان مطمئن در نیمه دوم خودنمایی کرد. طی ۳۰ دقیقه نخست نیمه اول، به واسطه مالکیت توپ و بازی هجومی خط میانی و حمله ایران و همین‌طور عقب‌نشینی برنامه‌ریزی شده سوریه، شاید علی‌رضا بیرانوند جنب و جوش و فعالیتی کمتر از بعضی تماشاگران روی سکوها داشت.

اما نقطه ضعف جایی خودش را نشان داد که سوریه در پایان نیمه اول با یک گل خورده به رختکن رفت و مطابق انتظار، برنامه‌های سرمربی آرژانتینی تیم ملی سوریه هم بایست اندکی تغییر می‌کرد. استفاده از پاس‌های بلند برای رسیدن به پشت دو دفاع میانی، مهم‌ترین هدف سوریه‌ در نیمه دوم بود؛ راه حلی برای فرار از پرس شدیدی که بازیکنان ایران در دستور کار داشتند و دوم ایجاد موقعیت ضد حمله با استفاده از ضعف خط دفاعی ایران.

روزبه چشمی هرچند در خط میانی هافبکی قابل اعتماد برای کم کردن فاصله خط دفاعی و خط حمله و ایجاد وقفه با خطاهای به‌موقع روی بازیکنان حریف است، اما به نظر می‌رسد در خط دفاعی، هنوز به شناختی کامل در برنامه آفسایدگیری نرسیده است. برخی جایگیری‌ها و عدم هماهنگی‌اش با مدافعان کناری و میانی نیز، نقش مهمی در تزلزل خط دفاعی ایران داشت.

این اشتباهات به یک پنالتی برای سوریه برای رسیدن به گل تساوی و خطایی منجر شد که طارمی برای پوشش فضای پشت سر او مرتکب شد تا کارت زرد دوم را بگیرد.

در عین حال ضعف خط دفاعی ایران، صرفا به اشتباهات فردی چشمی در خط دفاعی خلاصه نمی‌شد. میانگین سنی مدافعان ایران در این بازی ۳۲.۷۵ سال بود. میانگینی بسیار بالا برای تیمی که بازی‌اش به دو وقت اضافه ۱۵ دقیقه‌ای رسید.

در دقایق پایانی، کشیدگی عضله پای شجاع خلیل‌زاده و خودداری احسان حاج‌صفی از نفوذهای بیشتر، نشان از تحلیل رفتن توان مدافعان ایران داشت.

پشت این خط دفاعی، دروازه‌بانی قابل اعتماد بود. علی‌رضا بیرانوند می‌تواند از اصلی‌ترین عوامل صعود ایران به یک چهارم نهایی باشد.

مهمترین خطای او در بازی مقابل سوریه، زدن پای مهاجم حریف در مصاف تک‌به‌تک و اعلام ضربه پنالتی بود. در سایر دقایق، روی خروج‌ها و بازی با توپ عملکردی قابل قبول داشت. دو فرصتی که روی شروع مجدد‌های بیرانوند برای مهاجمان خلق شد را اگر در کنار مهار یکی از ضربات سوریه در ضربات پنالتی قرار دهیم، می‌توان به او نمره قبولی داد.

 

معمای تعویض‌هایی که موثر نبودند

آن‌چه در بازی سوریه دیده شد و تا حدودی می‌توان برای دیدار با ژاپن به عنوان یک درس از آن استفاده کرد، روند تعویض‌های تیم ملی است.

قلعه‌نویی پیش از ضربه پنالتی سوریه، محمد محبی را به جای مهدی قائدی و امید ابراهیمی ۳۶ ساله را به جای سامان قدوس وارد زمین کرد. روند تعویض‌ها نشان می‌داد که سرمربی تیم ملی، چه برای گل شدن و چه گل نشدن ضربه پنالتی، عمر خربین، برنامه‌ریزی کرده است. یعنی می‌خواهد میانه زمین را با قدرت بدنی امید ابراهیمی ببندد و هم از دوندگی و قدرت سرزنی محمد محبی در خط میانی و هجومی استفاده کند.

اگر خواسته‌های امیر قلعه‌نویی از این دو تعویض در همین فاکتورها خلاصه می‌شد، او به اهدافش نرسید. نه امید ابراهیمی به خوبی میانه زمین را جمع کرد و نه محمد محبی توانست در نبردهای هوایی و دوئل‌های فیزیکی برنده باشد.

تعویض دیگر تیم ملی که پیش از سوت پایان نیمه دوم انجام شد، ورود کریم انصاری‌فرد به جای سردار آزمون بود. کریم انصاری‌فرد ۳۳ ساله نیز نه در موقعیت‌های ضد حمله به ایران کمکی کرد و نه در موقعیت‌های هجومی به خوبی تغذیه شد.

تنها تعویض‌های موثر سرمربی تیم ملی را می‌توان ورود علی قلی‌زاده در دقیقه ۷۵ به جای علی‌رضا جهانبخش و بعد جایگزین شدن مهدی ترابی به جای علی قلی‌زاده در دقیقه ۱۱۸ دید. علی قلی‌زاده تاحدودی خلاقیت و تکنیک را به خط میانی اضافه کرد و مهدی ترابی یکی از پنالتی‌های ایران را تبدیل به گل کرد.

این سیاق تعویض‌ها مقابل ژاپن شاید تاحدودی نظم اولیه تیم را نیز به هم بریزد. تعویض‌هایی که به لحاظ نام «سنگین» هستند ولی در عمل آن‌چه را سرمربی می‌خواهد برآورده نمی‌کنند.