دگردیسی هویت سیاسی ایران و حزب الله در خاور میانه

رژیم ایران که از آغاز انقلاب اسلامی در سال 1357 در صدد صدور انقلاب و توسعه نفوذ در کشور های منطقه بود تلاش می کرد به بهانه ای ایجاد هماهنگی در فعالیت های مذهبی، با گروه های مختلف سیاسی مذهبی در سراسر منطقه وارد تماس شود. از سوی دیگر، دولت ایران به تقویت مراکز آموزشی و حوزه های علمیه پرداخت و با فراهم کردن سهولت تحصیل، هزاران تن از دانشجویان خارجی را به هدف کسب علوم مذهبی به ایران کشاند. در پرتو همین سیاست، رابطه ایران با گروه های مذهبی در کشورهای مختلف از جمله عراق، سوریه و لبنان گسترده گردید و دانشجویانی که از ایران باز گشتند نخستین گام را در راستای توسعه نفوذ ایران در کشور های شان برداشتند.  

در لبنان، پیوند ایران با روحانیون شیعه ای حزب دعوت اسلامی که اغلب اعضای آن نزد علمای ایران به ویژه آیت الله خمینی آموزش دیده بودند، گسترش یافت تا این که همین تجمع سیاسی مذهبی در سال 1985 به سازمان حزب الله معروف شد. سپس کمک های دولت ایران به این گروه سیاسی وفادار به ایران افزایش یافت و اندکی بعد حزب الله اقدام به تأسیس بخش نظامی کرد و روابط ایران و حزب الله از سطح حمایت یک جانبه به پایه همکاری های متقابل ارتقا یافت.

با آن که ایران روابط سیاسی و فرهنگی گسترده ای با دولت لبنان دارد اما حزب الله عمق استراتژی ایران را شکل می دهد و برخورد ایران با تحولات مختلف لبنان، تنها بر محور منافع حزب الله می چرخد. از سوی دیگر و پیش از آغاز اعتراضات مردمی در جهان عرب، هنگامی که تهدید های اسرائیل افزایش یافت، حزب الله تمامی تلاش های خود را برای مقابله با تهدید های اسرائیل مبذول می داشت، اما پس از گسترش فعالیت های سیاسی ایران در منطقه، حزب الله تبدیل به ابزار دفاعی برای حمایت از سیاست های ایران در خاور میانه شد. اکنون افزون بر پیوند ایدئولوژیک مشترک، ایران و حزب الله در تلاش برای تحقق اهداف استراتژی در منطقه هستند. در واقع، حزب الله، سپر دفاعی ایران در خارج از کشور است و برای حمایت از سیاست های تهدید آمیز ایران در منطقه، همواره آماده ای فعالیت و واکنش است. حزب الله، عامل بازدارنده ای در برابر هرگونه حمله نظامی غرب علیه ایران است، پس از افزایش تنش میان ایران و جهان غرب بر سر برنامه های هسته ای ایران، حزب الله از سال 2005 تا 2010 نقش باز دارنده را برای جلوگیری از حمله به تأسیسات هسته ای ایران بازی می کرد. علاوه بر آن، حزب الله نقش اساسی در استراتژی پیشگیرانه ای دفاعی ایران داشت. حزب الله در همکاری با سپاه پاسداران، سلاح و مهمات نظامی را به گروه های وفادار به ایران در کشور های عراق، سوریه و یمن می رساند و برای حفاظت از رژیم بشار اسد، تلاش های فراوانی انجام داد.

در مقابل، ایران به شدت از حزب الله حمایت و پشتیبانی می کند و تمام نیازمندی های نظامی و مالی این حزب را فراهم می کند، افزایش روز افزون قدرت نظامی و نفوذ سیاسی حزب الله مرهون کمک ها و همکاری های ایران است. در پرتو همین کمک ها، حزب الله توانسته است به عنوان یک قدرت سیاسی و نظامی پایدار  در مقابل جناح های سیاسی لبنان و در مقابله با تهدید های اسرائیل که از سال 2006 تشدید یافته است، ایستادگی و قدرت نمایی کند.

نقش حزب الله در تصمیم گیری های بزرگ لبنان و انتخاب رهبری کشور و موضع گیری های حزب الله در قبال تحولات منطقه ای به سود ایران، آن قدر افزایش یافته است که در موارد بسیاری مورد انتقاد قرار می گیرد. گفته می شود حدود 4000 نیروی جنگی حزب الله به منظور دفاع و حمایت از رژیم بشار اسد در سوریه می جنگند.

دولت ایران توانسته است از سازمان حزب الله به عنوان ابزار دفاعی در مقابله با تهدید های اسرائیل، در تنش با ایالات متحده و تحت فشار قرار دادن شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد پرونده هسته ای ایران و صدور قطعنامه 1696 شورای امنیت در سال 2006 بهره برداری کند. رژیم ایران با استفاده ابزاری از حزب الله توانست مانع عملی شدن قطعنامه شورای امنیت مبنی بر توقف فعالیت های هسته ای و بازرسی تأسیسات هسته ای شود. لذا بسیاری از کارشناسان نظامی عقیده دارند که جنگ میان حزب الله و نیرو های اسرائیلی در سال 2006 به تحریک ایران صورت گرفته بود تا با افروختن آتش جنگ، توجه جامعه بین المللی به ویژه کشور های عضو گروه هشت را از پرونده هسته ای دور کند.

شاید بتوان گفت که درگیری اخیر میان حزب الله و اسرائیل و هیاهوی حسن نصر الله جهت انتقام گیری از اسرائیل، مرتبط با شرایط دشوار ایران است و  حمله موشکی حزب الله به اسرائیل در اول ماه سپتامبر 2019، جز تلاشی به منظور کاهش فشار بر ایران هدف دیگری در پی نداشته است.

حسن نصر الله، در حقیقت خواستار جنگ فراگیر با اسرائیل نیست و هرگز نمی خواهد با راه اندازی نبرد گسترده علیه اسرائیل، منافع ایران را در خطر اندازد و تنها هدفی را که نصر الله دنبال می کند کاهش فشار تحریم های آمریکا بر ایران است.

بدین ترتیب و در پرتو دگردیسی هویت سیاسی ایران و حزب الله، واکنش عمومی جهان عرب به درگیری اخیر میان حزب الله و اسرائیل تفاوت بسیاری با واکنش های حمایت آمیز به درگیری های گذشته میان دو جانب که به عنوان مقاومت در برابر اسرائیل یاد می شد، داشت. زیرا اکنون ماهیت اقدامات سیاسی ایران و حزب الله که هدف اساسی آن، تلاش برای گسترش نفوذ سیاسی و گروه گرایی مذهبی در منطقه است، برای همگان آشکار شده است و سیمای واقعی حزب الله از پس نقاب قهرمانی دفاع از منافع جهان عرب و مقاومت در برابر اسرائیل، هویدا شده است.