خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان مسیری استراتژیک برای تامین نفت بازارهای جهانی هستند و نفتکش‌ها یکی از هدف‌های اصلی در برخوردهای نظامی بوده‌اند. حمله به نفتکش‌ها فصلی مهم از جنگ ایران و عراق بود و بیش از ٣٠ سال پس از پایان جنگ، دوباره چند نفتکش در منطقه منفجر شده‌اند.
در سال ۱۳۹۸ و با بازگشت تحریم‌های آمریکا تنش و درگیری‌های دریایی و حمله به تاسیسات نفتی دوباره در منطقه بالا گرفته است.
جنگ نفتکش‌ها
حق نشر عکسAFPImage captionحمله نیروهای ایرانی در دهه شصت به نفتکشی که با پرچم سنگاپور حرکت می‌کرد
جنگ میان ایران و عراق عمدتا در جبهه زمینی جریان داشت، اما دو کشور برای تحت فشار گذاشتن طرف مقابل به کشتی‌های تجاری و نفتکش‌ها هم حمله می‌کردند.
عراق عمدتا تلاش می‌کرد که با حملات هوایی صادرات نفت ایران را مختل کند. استراتژی ایران هم عمدتا این بود که با استفاده از قایق‌های تندرو، موشک‌های کرم ابریشم و یا مین‌گذاری دریایی کشتی‌های کشورهای عرب متحد عراق را تحت فشار قرار دهد.
این جبهه دریایی ابعاد بین‌المللی جنگ ایران و عراق را گسترش داد. در سال ۱۳۶۳ نیروی هوایی عربستان سعودی با پشتیبانی آمریکا دو جنگنده اف ۴ ایرانی را در خلیج فارس سرنگون کرد. اکبر هاشمی رفسنجانی فردای آن روز در خاطرات خود نوشت: "این جریان، می‌تواند به عنوان آغاز درگیری ما با عربستان باشد."
تنش در خلیج فارس ادامه پیدا کرد و نیروهای ایرانی از جمله در سال ۱۳۶۵ برای اولین بار یک کشتی باری آمریکایی را متوقف کرده و آن را در جستجوی سلاح‌های احتمالی ارسالی به عراق بازرسی کردند.
حق نشر عکسAFPImage captionاسکورت نفتکشی که با پرچم فرانسه حرکت می‌کرد توسط نیروهای فرانسوی
با طولانی شدن جنگ ایران و عراق، نبرد در جبهه دریا تشدید شد؛ به طوری که تعداد حملات دریایی از ۵ و ۲۲ مورد در سال‌های اول و دوم جنگ، به ۱۱۱ و ۱۷۹ مورد در سال‌های ششم و هفتم جنگ رسید.
تعداد زیادی از کشتی‌هایی که در این بین آسیب دیدند به کشورهایی به جز ایران و عراق تعلق داشتند. در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۶۶ عراق یک ناوچه آمریکایی را (احتمالا به اشتباه) هدف قرار داد و ۳۷ نفر از خدمه کشتی در این حمله کشته شدند.
حق نشر عکسAFPImage captionشوروی هم ناوهای جنگی خود را به خلیج فارس فرستاد
رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت آمریکا، امنیت در خلیج فارس را به عنوان یکی از اولویت‌های خود اعلام کرد و به این ترتیب در حدود یک سال پایانی جنگ، نیروی دریایی آمریکا، با هدف اعلام شده محافظت از نفتکش‌های کویتی درگیر شد و عملا جنگی اعلام‌نشده را علیه نیروهای ایرانی آغاز کرد. جنگی که برخی آن را بزرگترین درگیری دریایی آمریکا پس از جنگ جهانی دوم می‌دانند.
'اراده قاطع' و 'فرصت عالی'
در ۳۱ تیر ۱۳۶۶ و آغاز عملیات اراده قاطع، که هدفش محافظت از نفتکش‌های کویتی بود که با پرچم آمریکا حرکت می‌کردند، نفتکش اصالتا کویتی بریجتون، که به همراه یک ناوگروه آمریکایی حرکت می‌کرد، پس از عبور از تنگه هرمز به مین دریایی که تصور می‌شد نیروهای ایرانی کار گذاشته بودند برخورد.
از آنجا که کشتی مین‌روبی در دسترس نبود، کشتی‌های محافظ ناچار شدند در پناه نفتکش بریجتون حرکت کنند تا به مین دریایی نخورند. با تبلیغات وسیعی که درباره عملیات اراده قاطع شده بود، برخورد نفتکش به مین توجه زیادی جلب کرد و به شکستی برای دولت ریگان بدل شد.
میرحسین موسوی، نخست‌وزیر وقت ایران، گفت که این حادثه "ضربه‌ای جبران ناپذیر به حیثیت سیاسی و نظامی آمریکا" زده است.
دریابد ویلیام کراو، رئیس وقت ستاد مشترک آمریکا، در این باره نوشت: "به نظر می‌رسد که تهران تصمیم آگاهانه‌ای گرفته است که به رغم همه خطرات با آمریکا مقابله کند."
با وجود حادثه‌ای که در آغاز عملیات اراده قاطع رخ داد، این عملیات بیش از یک سال ادامه پیدا کرد و طی آن آمریکا حضور کشتی‌های نظامی خود را در خلیج فارس افزایش داد و ده‌ها هلیکوپتر هم برای شناسایی، حمله و پشتیبانی هوایی به کار گرفت.
حق نشر عکسGETTY IMAGESImage captionملوانان نیروی دریایی ایران
به موازات عملیات اراده قاطع ارتش آمریکا، ستاد فرماندهی عملیات ویژه این کشور نیز عملیات فرصت عالی را با اهداف مشابه انجام می‌داد.
توقیف و نابودی ایران اجر
در ۳۱ شهریور ۱۳۶۶ وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد که یک کشتی باری ایرانی را که مشغول مین‌گذاری بوده توقیف کرده و ۲۶ نفر از خدمه آن را هم به اسارت گرفته است. دست کم سه نفر از خدمه ایرانی کشتی هم در جریان حمله هلیکوپترهای آمریکایی و توقیف آن کشته شدند.
علی اکبر ولایتی، وزیر خارجه وقت ایران، در نامه‌ای به دبیر کل سازمان ملل اتهام مین‌گذاری را رد کرد.
حق نشر عکسSHAHIDMAHDAVI.IRImage captionسپاه پاسداران نادر مهدوی (چپ) را قهرمان نبرد دریایی با آمریکا می‌داند
اما اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطرات خود در شرح ماجرا نوشته: "در کشتی باری ما چند مین دریایی بوده و ظاهرا به طرف بوشهر می‌رفته. دو هلیکوپتر آمریکا به آن حمله کرده‌اند و کشتی را از کار انداخته‌اند."
آقای رفسنجانی اضافه کرده که با مشورت با حسن روحانی و سیروس ناصری "درباره خط تبلیغ که قرار شد مین گذاری را قبول نکنیم و راجع به حامل مین بودن برای بوشهر هم چیزی نگوییم."
آمریکا چند روز بعد اسرای ایرانی را آزاد کرد اما اعلام کرد که کشتی ایران اجر را به ایران بازنمی‌گرداند و آن را غرق می‌کند.
حمله به قایق‌های سپاه در جزیره فارسی
در ۱۶ مهر ۱۳۶۶ هلیکوپترهای آمریکایی به گروهی از قایق‌های سپاه پاسداران در نزدیکی جزیره فارسی، در آب‌های میان ایران و عربستان در خلیج فارس، حمله کردند.
در این حمله یک قایق سپاه غرق شد و دو قایق دیگر هم آسیب دیدند.
آمریکایی‌ها در این حمله شش نفر از نیروهای سپاه را هم به اسارت گرفتند که دو نفر از آنها کشته شدند. یکی از آنها نادر مهدوی، فرمانده ناوگروه دریایی سپاه بود که به گفته خودش پیشتر عملیات مین‌گذاری در مسیر نفتکش بریجتون را انجام داده بود.
ایران می‌گوید که نادر مهدوی در چند ساعتی که اسیر بوده و پیش از مرگ به دست نیروهای آمریکایی شکنجه شد. ایران در همان مقطع اعلام کرد که یک هلیکوپتر آمریکایی را در این درگیری سرنگون کرده است. آمریکا این ادعا را رد کرد.
بنا به خاطرات اکبر هاشمی رفسنجانی ایران پس از این حادثه موضعی محتاطانه داشته است.
آقای رفسنجانی می‌نویسد: "برای بررسی کیفیت عکس‌العمل، سران قوا شب به منزل ما آمدند. امام هم توسط احمدآقا پیغام داده بودند که احتیاط را مراعات کنیم و کار خامی انجام نشود. پیشنهاد زدن موشک به ناوها یا پایگاه آمریکا در بحرین رد شد و قرار شد، فعلا کشتی‌های تحت اسکورت آمریکا در نظر باشد و کارهایی دیگری در همین سطح و در مجموع کاری نکنیم که آمریکا را به شرارت بیشتر تحریک کند."
حمله به سکوهای نفتی رشادت
در ۲۷ مهر ۱۳۶۶ نیروهای آمریکایی سکوهای نفتی ایران را در میدان نفتی رشادت از بین بردند.
آمریکا مدعی بود که سه روز پیش از آن نیروهای ایرانی در نزدیکی جزیره فاو به یک نفتکش کویتی که با پرچم آمریکا حرکت می‌کرد، با موشک کرم ابریشم حمله کرده بودند. در آن حمله ۱۵ نفر از خدمه نفتکش زخمی شدند و یک ناخدای آمریکایی بینایی‌اش را از دست داد. ایران انجام این حمله را رد می‌کرد.
آمریکا مدعی بود که از سکوهای نفتی میدان رشادت برای پشتیبانی عملیات نظامی استفاده شده. با هشدار قبلی آمریکا، خدمه ایرانی محل سکوها را ترک کرده بودند.
نخست کشتی‌های آمریکایی سکوها را گلوله‌باران کردند و پس از آن با استفاده از مواد منفجره آنها را نابود کردند. از آنجا که خط لوله‌ای میان سکوهای نفتی میدان رشادت و میدان رسالت وجود داشت، حمله آمریکا به سکوهای میدان نفتی رسالت هم آسیب زد.
رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت آمریکا حمله به سکوهای نفتی ایران را "اعمال حق دفاع مشروع" توصیف کرد.
در ۲ آبان ۱۳۶۶ بمبی قوی در دفتر هواپیمایی پان آمریکن در کویت منفجر شد. گروهی مسئولیت این انفجار را به عهده نگرفت، اما گفته شد که این عملیات انتقام‌جویانه ایران بوده است.
عملیات آخوندک
در ۲۵ فروردین ۱۳۶۷ ناو آمریکایی ساموئل بی رابرتز در خلیج فارس به یک مین دریایی برخورد. برخورد به مین دریایی آسیب جدی به این ناو زد و ده نفر از خدمه آن هم زخمی شدند.
آمریکا اعلام کرد این مین دریایی عامل آسیب به ناوش را ایرانی دانست. آنها می‌گفتند مین‌های دیگری در منطقه یافته‌اند که مشخصاتشان با مین‌های یافته شده در کشتی ایران اجر مطابقت داشته است.
ایران گفت که منطقه برخورد مین به کشتی آمریکایی، در نزدیکی بحرین، مستمرا تحت کنترل نیروهای آمریکایی و کشورهای عرب بوده و ایران امکان مین‌گذاری در آن را نداشته است.
چهار روز بعد و در ۲۹ فروردین ۱۳۶۷ نیروهای آمریکایی به انتقام برخورد مین به ناو ساموئل بی رابرتز در عملیات آخوندک به سکوهای نفتی در نصر و سلمان، با قابلیت تولید مجموعا بیش از ۳۰۰ هزار بشکه نفت در روز حمله کردند.
آمریکا در این عملیات از یک ناو هواپیمابر، یک ناو موشک‌انداز، چهار ناوشکن، سه ناوچه و یک کشتی تدارکاتی و پشتیبانی هوایی استفاده کرد. میان نیروهای آمریکایی و محافظان سکوی ایرانی آتش رد و بدل شد. در نهایت آمریکایی‌ها با گلوله‌باران هوایی و دریایی توانستند محافظان ایرانی را شکست دهند. نیروهای آمریکایی روی سکوها رفته و با کار گذاشتن مواد منفجره آنها را نابود کردند.
ایران در واکنش به حمله آمریکا با استفاده از دو ناوچه سهند و سبلان، قایق توپدار جوشن و چند قایق تندرو، به همراه دو هواپیمای اف ۴، تلاش کرد که به نیروهای آمریکایی ضربه بزند.
اما نتیجه نبرد غرق شدن جوشن و سهند به همراه سه قایق تندروی ایرانی و آسیب دیدن ناوچه سبلان بود. در این نبرد دریایی ۵۶ نیروی ایرانی کشته شدند.
در مقابل ایرانی‌ها هم توانستند یک هلیکوپتر کبرای آمریکایی را سرنگون کنند که دو خدمه آن کشته شدند. یک کشتی تدارکاتی بریتانیایی هم مورد حمله ایرانی‌ها قرار گرفت.
اکبر هاشمی رفسنجانی در شرح ماجرا در خاطراتش نوشته است: "آمریکا به دو سکوی نفتی نصر و سلمان حمله کرده و به آتش کشیده است. دستور داده شد که به سکوی نفتی امارات حمله کنند. پس از حمله ما یک یدک کش آمریکایی که در آنجا بود غرق شد و یک کشتی نفتی انگلیس آتش گرفت و سپس به دو کشتی نفتی دیگر هم در آن منطقه حمله کردیم. آمریکایی ها به ناوچه موشک انداز ما حمله کرده و آن را غرق کردند و چند نفر از خدمه آن شهید شدند."
پرواز ۶۵۵ ایران ایر
در ۱۲ تیر ۱۳۶۷ ناو آمریکایی یواساس وینسنس با شلیک موشکی هدایت‌شونده به سوی یک ایرباس ایران ایر، این هواپیمای مسافربری را سرنگون کرد و همه ۲۹۰ سرنشین آن را کشت.
حق نشر عکسAFPImage captionمراسم سوگواری برای قربانیان ایرباس هما
پرواز شماره ۶۵۵ از بندرعباس برخاسته و در مسیر عادی خود به سوی دوبی می‌رفت و ناو وینسنس هنگام حمله وارد آب‌های سرزمینی ایران شده بود و نیروهای ایرانی با آن درگیر شده بودند تا از آب‌های ایران خارج شود.
اکبر هاشمی رفسنجانی در شرح ماجرا نوشته است: "نیروی دریایی سپاه می‌گوید با ناوها و هلیکوپترهای آمریکایی درگیر شده، یک قایق ما و یک هلیکوپتر آمریکایی غرق شده‌اند و ناو آمریکایی، هواپیمای مسافربری را که همان موقع به آنجا رسیده، با موشک ساقط کرده است. جنایت عجیبی است."
آمریکا اعلام کرد که وینسس، ایرباس ایرانی را با یک اف ۱۴ اشتباه گرفته و پس از چند بار اخطار رادیویی به آن شلیک کرده است.
ایران این ادعای آمریکا را رد کرد و گفت آمریکا عامدانه این هواپیمای غیرنظامی را هدف گرفت.
آمریکا یک سال بعد پذیرفت که بدون عذرخواهی یا قبول مسئولیت ۱۳۱ میلیون دلار غرامت به بازماندگان سرنشینان هواپیمای مسافربری ایران بپردازد. هیچ یک از خدمه ناو وینسنس به خاطر اشتباهشان تحت پیگرد قرار نگرفتند و بعدا از آنها تجلیل شد.
قرار نگرفتند و بعدا از آنها تجلیل شد.
تنش بدون جنگ
با پایان جنگ ایران و عراق اگرچه سطح رویارویی در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان کاهش یافت، تنش و تقابل میان طرف ایرانی و آمریکا و متحدانش باقی ماند.
در موارد متعددی نیروهای دو طرف به یکدیگر اخطار رادیویی داده‌اند و یا حتی به هم تیر هشدار شلیک کرده‌اند.
اسارت ملوانان بریتانیایی
در فروردین ۱۳۸۶ نیروهای سپاه پاسداران ۱۵ ملوان نیروی دریایی بریتانیا را در آب‌های نزدیک ایران و عراق بازداشت کردند.
حق نشر عکسGETTY IMAGES
ایران می‌گفت نیروهای بریتانیایی به طور غیرقانونی وارد آب‌های ایران شده بودند. بریتانیا می‌گفت منطقه‌ای که نیروهایش در آن دستگیر شدند وضعیت مشخصی میان ایران و عراق نداشته است.
با رایزنی دیپلماتیک بین دو کشور، ایران ملوانان بریتانیایی را پس از ١٣ روز آزاد کرد.
اسارت ملوانان بریتانیایی کمی پس از یورش نیروهای آمریکایی به دفتر نمایندگی ایران در اربیل و همچنین ربودن جلال شرفی، دیپلمات ایرانی در بغداد انجام شد. آمریکایی‌ها ماموران ایرانی در اربیل را بازداشت کردند. جلال شرفی هم پس از آزادی گفت آمریکایی‌ها بودند که او را بازجویی و شکنجه کردند.
همزمانی این اتفاقات باعث شد گمانه‌زنی‌هایی درباره انتقام‌جویانه بودن بازداشت ملوانان بریتانیایی مطرح شود.
تهدید بستن تنگه هرمز
در سال ۱۳۹۰ و پیش از آن که دور اول تحریم نفتی ایران اجرایی شود، ایران هشدار داده بود که با بستن تنگه هرمز جریان صادرات نفت را مختل خواهد کرد. نیروی دریایی آمریکا در کنار کشورهای دیگر چندین ناو جنگی خود را برای باز نگه داشتن تنگه هرمز به کار گرفت.
به گفته علی مطهری، باراک اوباما در آن مقطع در نامه‌ای به رهبر ایران نوشته بود: ''بستن تنگه هرمز خط قرمز ما است.''
تحریم نفت و نظام بانکی ایران عملی شد، اما ایران برای بستن تنگه هرمز اقدامی نکرد.
حمله سپاه به ماکت ناو آمریکایی
در زمستان سال ۱۳۹۳ سپاه پاسداران اعلام کرد که در یک مانور نظامی ماکت ۳۳۳ متری ناو هواپیمابر نیمیتز آمریکا را با شلیک ۴ موشک ساحل به دریا و ۴۰۰ راکت، منهدم کرده است.
حق نشر عکسTASNIM
یک سخنگوی نظامی آمریکا گفت تمرین‌های نظامی این چنینی نیروی دریایی آمریکا را به نگرانی نمی‌اندازد.
پیش از تمرین نیروهای سپاه با ماکت ناو آمریکایی منابع آمریکایی اعلام کرده بودند که تصاویر ماهواره‌ای حاکی از ساخت چنین ماکتی است. برخی فکر می‌کردند که این ماکت بنا است در پروژه‌ای سینمایی استفاده شود.
توقیف کشتی جزایر مارشال
در اردیبهشت ۱۳۹۴ نیروی دریایی سپاه یک کشتی تجاری را که با پرچم جزایر مارشال حرکت می‌کرد توقیف کرد. دلیل توقیف این کشتی مسائل مالی عنوان شده بود.
حق نشر عکسREUTERS
آمریکا متعهد به حمایت از کشتی‌های جزایر مارشال بود.
همزمان با توقیف این کشتی از طرف ایران، آمریکا از اعزام کشتی‌های ایرانی به سوی یمن ابراز نگرانی کرد. آمریکا این نگرانی را ابراز می‌کرد که ایران بخواهد برای حوثی‌ها در یمن سلاح بفرستد. در نهایت کشتی‌های ایرانی تغییر مسیر دادند و به یمن نرفتند.
پس از توقیف کشتی مرسک آمریکا اعلام کرد که ناوهایش در خلیج فارس کشتی‌هایی را که با پرچم آمریکا حرکت می‌کنند همراهی خواهند کرد.
'کاروان نجات' در راه یمن
در اردیبهشت و خرداد ۱۳۹۴ ایران اعلام کرد با به راه انداختن یک "کاروان نجات"، کشتی ایران شاهد را راهی بندر حدیده یمن می‌کند تا محاصره یمن را بشکند و کمک‌های انسان‌دوستانه به یمن برساند.
حق نشر عکسFARSImage captionمحموله کشتی ایران شاهد به جای یمن در جیبوتی تخلیه شد
بندر حدیده در آن مقطع تحت کنترل نیروهای حوثی مورد حمایت ایران بود.
عربستان سعودی اعلام کرد تنها در صورت بازرسی اجازه می‌دهد کشتی ایران شاهد به یمن برسد. ایران در مقابل گفت به هیچ وجه اجازه بازرسی از کشتی را نخواهد داد.
ناوگان نیروی دریایی ارتش ایران برای اسکورت این کشتی اعزام شد.
آمریکا ضمن زیر نظر گرفتن کشتی ایرانی، اعلام کرد "خیلی نگران" آن نیست.
سرانجام ایران ناچار شد "کاروان نجات" را به جای یمن به جیبوتی بفرستد و کمک‌ها زیر نظر سازمان ملل به مردم یمن منتقل شود.
شلیک راکت سپاه نزدیک ناوگان آمریکا
در دی ۱۳۹۴ منابع نظامی آمریکا اعلام کردند که نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در "اقدامی تحریک‌آمیز" ضمن تمریناتش چند راکت در نزدیکی ناو هری ترومن آمریکا شلیک کرده است.
حق نشر عکسUS NAVYImage captionتصویر منتشرشده از طرف نیروی دریایی آمریکا
سپاه پاسداران این ادعا را رد کرد و گفت در تاریخ مورد اشاره نیروهای آمریکایی، تمرینی نظامی در محدوده تنگه هرمز نداشته که بخواهد ضمن آن راکتی شلیک کند.
آمریکا کمی بعد تصاویری منتشر کرد که گفت شلیک راکت قایق‌های تندرو سپاه پاسداران را در نزدیکی ناوهای جنگی نشان می‌دهد.
بازداشت ملوانان آمریکایی
در دی ۱۳۹۴ نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دو قایق نظامی آمریکایی را در آب‌های ایران و در نزدیکی جزایر فارسی توقیف و ۱۰ ملوان نیروی دریایی آمریکا را بازداشت کرد.
حق نشر عکسTASNIMImage captionرسانه‌های نزدیک به سپاه تصویر ملوانان اسیر را منتشر کردند
ایران تصاویری از ملوانان بازداشت‌شده را در حالی که زانو زده و به نشانه تسلیم دست‌هایشان را روی سرشان گذاشته بودند منتشر کرد. ملوانان آمریکایی چند ساعت پس از بازداشت آزاد شدند.
آمریکا با انتقاد از انتشار تصاویر ملوانان در اسارت، اعلام کرد که قایق‌هایش به دلیل اشتباه ناوبری وارد آب‌های ایران شده بودند.
رهبر ایران از نیروهای ایرانی که در دستگیری ملوانان آمریکایی نقش داشتند، تقدیر کرد.
دو افسر نیروی دریایی آمریکا که فرماندهی دو قایق توقیف‌شده را به عهده داشتند از کار برکنار شدند. آمریکا گفت ملوانانش در ساعاتی که بازداشت بودند بیش از حد به ایرانی‌ها اطلاعات داده بودند.
قایق‌های تندرو و تیر هشدار آمریکا
منابع نظامی آمریکایی در شهریور ۱۳۹۵ گفتند که چهار قایق تندروی سپاه پاسداران در اقدامی "غیرایمن و غیرحرفه‌ای" به کمتر از ۳۰۰ متری ناوشکن یواساس نیتز نزدیک شدند.
حق نشر عکسGETTY IMAGESImage captionسپاه در طراحی استراتژی نبرد دریایی خود روی قایق‌های تندرو حساب می‌کند
یک مقام آمریکایی گفت این ناوشکن با پرتاب منور و بوق زدن سعی کرد قایق‌های ایرانی را دور کند اما آنها با بی توجهی به اخطارها همچنان با سرعت به سوی ناوشکن راندند. به گفته آمریکایی‌ها ناوشکن نیتز ناچار شد به همین دلیل مسیرش را تغییر دهد.
پس از اعلام این خبر حسین دهقان، وزیر دفاع ایران گفت که ایران ورود شناورهای خارجی به آب‌هایش را به منزله "تجاوز" می‌داند و قطعا به آنها اخطار می‌دهد.
یک روز پس از واقعه اول آمریکا اعلام کرد که حادثه مشابهی رخ داده و در آن به سوی قایق‌های تندروی ایران تیر هشدار شلیک شده است.
بنا به اعلام آمریکا چند قایق تندروی سپاه پاسداران در نزدیکی ناوگان آمریکا و یک ناو کویتی مانور دادند و با وجود اخطارهای رادیویی از این ناوها دور نشدند. با نزدیک شدن یکی از قایق‌های ایرانی به کمتر از ۲۰۰ متری یکی از ناوچه‌های آمریکایی، به سوی این قایق تیر هشدار شلیک شد و قایق‌های ایرانی محل را ترک کردند.
برخوردهای این چنینی میان قایق‌های تندروی سپاه و ناوگان آمریکا ادامه پیدا کرد و تا مرداد ۱۳۹۶تا ۱۴ مورد از آنها گزارش شد، اما پس از آن برای مدتی دیگر برخورد مشابهی رخ نداد، تا جایی که فرماندهان آمریکایی از "بهبود رفتار" ایران در خلیج فارس گفتند.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا هم در مقطعی گفت برخوردها به صفر رسیده است
توقیف متقابل کشتی‌های ایرانی و سعودی
رابطه میان ایران و عربستان در سال‌های اخیر پرتنش بوده و دامنه آن به آب‌های میان دو کشور نیز کشیده است.
در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ چندین لنج و شناور ایرانی و سعودی توسط ماموران طرف مقابل توقیف و ملوانان آنها بازداشت شدند.
وزارت کشور ایران در خرداد ۱۳۹۶ اعلام کرد که گارد ساحلی عربستان با تیراندازی به یک قایق ماهیگیری ایرانی، یک صیاد ایرانی را کشت.
کمی بعد عربستان اعلام کرد سه مامور سپاه را که وارد آب‌های سعودی شده بودند بازداشت کرده است. ایران گفت این افراد صیاد بوده و به طور ناخواسته وارد آب‌های عربستان شده بودند. آنها پس از حدود یک سال آزاد شدند.
۱۳۹۸: دور تازه تنش‌ها
از نیمه بهار ۱۳۹۸ تنش با شتابی فزاینده بالا گرفت و از جمله چند نفتکش هدف حمله قرار گرفت و چند نفتکش هم توقیف شد.
با بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، به ویژه با تمدید نشدن معافیت‌های مشتریان نفت ایران در سال ١٣٩٨، مقام‌های ایرانی دوباره تهدید به بستن تنگه هرمز را مطرح کردند.
از جمله سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، در اردیبهشت ٩٨ گفت: "ما قصد بستن تنگه هرمز را نداریم، مگر اینکه اقدامات دشمنان به جایی برسد که مجبور شویم و چاره‌ای جز این وجود نداشته باشد... اگر نفت ما از این تنگه عبور نکند، حتما نفت دیگر کشورها نیز از این تنگه عبور نخواهد کرد."
تقویت نیروهای آمریکایی در منطقه
آمریکا در اردیبهشت ٩٨ اعلام کرد که ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن را به خلیج فارس می‌فرستد.
حق نشر عکسREUTERSImage captionناو آبراهام لینکلن تا ٩٠ جنگنده و هلیکوپتر را حمل می‌کند
دلیلی که آمریکا برای اعزام این ناو و تقویت نیروهایش اعلام کرد، "تحرکات و رفتار‌های نگران‌کننده ایران" بود.
در مقابل مقام‌های ایرانی می‌گویند این حضور نیروهای آمریکایی است که خلیج فارس را ناامن می‌کند.
کمی بعد از اعزام ناو آبراهام لینکلن، ناو یواساس آرلینگتون به منطقه اعزام شد و آمریکا اعلام کرد سیستم دفاع ضدموشکی پاتریوت خود را در منطقه تقویت می‌کند و ۱۵۰۰ نیروی اضافی هم به خاورمیانه می‌فرستد.
انفجار نفتکش‌ها
در اردیبهشت ٩٨ امارات متحده عربی اعلام کرد چهار نفتکش در بندر فجیره این کشور هدف عملیات خرابکارانه قرار گرفتند.
دو فروند از این نفتکش‌ها متعلق به عربستان سعودی، یکی از آنها اماراتی و دیگری نروژی بود.
در حالی که ایران از این اتفاق ابراز نگرانی کرد و آن را مشکوک دانست، آمریکا و متحدانش سپاه پاسداران و شبه‌نظامیان حوثی یمن را با آن مرتبط دانستند.
Image captionلکه‌های نفتی که پس از انفجار در نفتکش سعودی امجد بر سطح آب پخش شدند
حمله حوثی‌ها به خط لوله سعودی
در ۲۴ اردیبهشت ۹۸ شبه‌نظامیان حوثی یمن با استفاده از پهپاد به خط لوله نفت شرق به غرب در عربستان سعودی حمله کردند و باعث شدند که انتقال نفت از این خط لوله متوقف شود.
اهمیت این خط لوله ۱۲۰۰ کیلومتری در آن است که عربستان می‌تواند روزانه پنج میلیون بشکه نفت را مناطق نفت‌خیز شرق کشور را به دریای سرخ در غرب برساند بدون آن که نیازی به عبور محموله نفتی از تنگه هرمز باشد.
ایران حامی شبه‌نظامیان حوثی در یمن است، هرچند آنها می‌گویند عامل ایران نیستند و حمله به خط لوله عربستان به ایران ارتباطی نداشته است.
عربستان از سال ۱۳۹۴ برای بازگرداندن عبدربه منصور هادی به قدرت علیه حوثی‌ها و متحدانشان در یمن وارد جنگ شده است.
حمله به نفتکش ژاپنی هنگام دیدار رهبران ایران و ژاپن
در روز پنجشنبه ۲۳ خرداد دو نفتکش دیگر در دریای عمان هدف حمله قرار گرفتند. یکی از این نفتکش‌ها متعلق به شرکتی ژاپنی بود.
حق نشر عکسBBB
این حمله همزمان با آن رخ داد که آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، میزبان شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن بود.
ایران همزمانی این چنینی را "مشکوک" دانست.
آمریکا ایران را متهم به انجام این حملات کرد و وزارت دفاع این کشور ویدئویی منتشر کرد که به ادعای پنتاگون ماموران یک قایق گشتی سپاه را در حال تلاش برای جدا کردن مینی عمل‌نکرده از بدنه یکی از نفتکش‌ها نشان می‌داد.
حق نشر عکسUS NAVYImage captionتصویری از 'حضور قایق سپاه پاسداران ایران' در کنار نفتکش کوکوکا کوریجس که ارتش آمریکا منتشر کرده
حمله راکتی به شرکت‌های نفتی غربی در عراق
٢٩ خرداد ۹۸ پلیس عراق تایید کرد که دفاتر چند شرکت نفتی بین‌المللی در بصره، هدف حمله راکتی قرار گرفته است.
ساختمانی که مورد حمله قرار گرفت دفاتر شرکت‌های بزرگ نفتی غربی از جمله اکسون موبیل، شل و انی ایتالیا را در خود جای داده است.
در این حمله چند نفر زخمی شدند.
سرنگونی پهپاد تجسسی آمریکا
صبح ۳۰ خرداد ۹۸ سپاه پاسداران اعلام کرد که یک پهپاد آمریکایی را در آسمان ایران سرنگون کرده است.
مقام‌های آمریکایی سقوط پهپاد را تایید کردند اما گفتند این پهپاد بر فراز آب‌های بین‌المللی در حال پرواز بوده است.
پس از سرنگونی این پهپاد دونالد ترامپ اعلام کرد آمریکا قصد حمله به سه هدف مشخص در ایران را داشته، اما به دلیل آن که برآورد تلفات این حمله برای ایران ۱۵۰ نفر بوده، رئیس جمهور آمریکا دستور توقف حمله را داده است.
در عین حال منابع امنیتی در دولت آمریکا به رسانه‌های این کشور گفتند که حمله‌ای سایبری به سیستم‌های نظامی سپاه کرده و آن را مختل کرده‌اند.
ایران چنین حمله سایبری علیه تجهیزات نظامی خود را تکذیب کرد.
حمله به خط لوله سوریه
منابع سوری و همچنین ناظران بین‌المللی گزارش کردند که در ۱ تیر ۹۸ بمبگذاری‌هایی به تاسیسات نفتی سوریه آسیب زده است.
خط لوله پالایشگاه بانیاس سوریه، در بندری در ساحل مدیترانه، در زیر آب تخریب شد.
یک مقام نفتی سوری این بمبگذاری را پیچیده و حرفه‌ای و انجام‌شده با کمک "قدرت خارجی" توصیف کرد.
برخی کارشناسان گفتند آسیب به این خط لوله باعث اختلال در صادرات نفت ایران شد.
تحریم فرماندهان دریایی سپاه
در ۳ تیر ۹۸ آمریکا همزمان با تحریم آیت‌الله خامنه‌ای، دفتر او و فرماندهان نیروی زمینی، دریایی و هوافضای سپاه، به طور مشخص پنج فرمانده مناطق عملیاتی سپاه در خلیج فارس را هم تحریم کرد .
در تقسیم کار میان نیروهای نظامی ایران سپاه پاسداران مسئول امنیت تنگه هرمز و خلیج فارس است و نیروی دریایی ارتش مسئولیت آب‌های ایران در دریای عمان را به عهده دارد.
گرفتار در جده، سرگردان در برزیل
در ۱۲ تیر ۹۸ بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، از وضعیت نفتکش ایرانی هپینس ۱ در بندر جده عربستان ابراز نگرانی کرد.
این نفتکش در اردیبهشت در حالی که در دریای سرخ حرکت می‌کرد دچار نقص فنی شد و از مقام‌های سعودی درخواست کمک کرد.
نفتکش و خدمه‌اش در سلامت و ایمنی به بندر جده منتقل شدند اما پس از مدتی مقام‌های ایرانی اعلام کردند با وجود تعمیر نفتکش و پرداخت هزینه‌های مربوط به آن، مقام‌های سعودی اجازه خروجش از بندر را نمی‌دهند و در عین حال بابت هر روز نگهداری نفتکش روزانه ۲۰۰ هزار دلار به بدهی شرکت ایرانی اضافه می‌کنند.
کمی بعدتر روشن شد که دو کشتی باربری ایرانی هم در یکی از بنادر برزیل سرگردان شده‌اند.
این دو کشتی به دلیل تحریم‌های آمریکا نتوانستند از برزیل سوخت بگیرند و به همین دلیل ناچار به توقفی طولانی در سواحل آن شدند.
توقیف نفتکش ایرانی در جبل الطارق
در ۱۳ تیر ۹۸ دولت محلی جبل‌الطارق، در جنوب اسپانیا ولی تحت حاکمیت بریتانیا، اعلام کرد که با همکاری نیروی دریایی بریتانیا یک نفتکش ایرانی را توقیف کرده است.
ادعا شد که محموله نفتکش به پالایشگاه بانیاس سوریه می‌رفته که تحت تحریم اتحادیه اروپا است و نفتکش به همین دلیل توقیف شده است.
ایران توقیف نفتکش را "دزدی دریایی" خواند و گفت مقصد آن سوریه نبوده است.
اسپانیا گفت بریتانیا نفتکش را به درخواست آمریکا توقیف کرده است.
گریس ۱ یک ابرنفتکش عظیم است که به دلیل بزرگی و گنجایش بالا امکان عبور از کانال سوئز را نداشت و از مسیر طولانی‌تر تنگه جبل‌الطارق به سوی دریای مدیترانه می‌رفت.
'توقیف ناکام'
روز ۲۰ تیر ۹۸ آمریکا اعلام کرد که سپاه پاسداران قصد داشته با استفاده از پنج قایق گشتی خود نفتکش بریتانیایی هریتج را توقیف کند، اما با هشدار ناو جنگی بریتانیا این تلاش ناکام مانده است.
سپاه تلاش برای توقیف نفتکش بریتانیایی را تکذیب کرد.
نکته قابل توجه این بود که این ماجرا نخست از طرف مقام‌های آمریکایی اعلام شد و نه مقام‌های بریتانیایی.
توقیف یک نفتکش به اتهام قاچاق سوخت
سپاه پاسداران نفتکش ریاح را در ۲۳ تیر ۹۸ در تنگه هرمز توقیف کرد.
حق نشر عکسALALAM
این نفتکش تحت پرچم پاناما حرکت می‌کرده و متعلق به شرکتی مستقر در سنگاپور بوده، اما شرکتی مستقر در امارات هم در مدیریت آن نقش داشته است.
خبر رسمی توقیف ریاح چهار روز بعد از توقیف اعلام شد.
پیش از آن گزارش‌هایی از توقف یک نفتکش اماراتی منتشر شد. امارات تعلق نفتکش به خود را تکذیب کرد.
وزارت خارجه ایران اعلام کرد یک نفتکش خارجی به علت نقص فنی توسط یدک‌کش‌ها و برای تعمیرات به لنگرگاهی در آب‌های ایران کشیده شده است، اما مشخص نشد که این شناور مورد اشاره همان نفتکش ریاح باشد.
با اعلام رسمی توقیف، سپاه گفت نفتکش ریاح برای قاچاق سوخت استفاده می‌شده است.
ادعای سرنگونی پهپاد ایران
دونالد ترامپ روز ۲۷ تیر اعلام کرد که آمریکا یک پهپاد ایرانی را پس از نزدیک شدن بیش از حد به ناوی آمریکایی سرنگون کرده است.
او گفت پهپاد ایرانی پس از بی‌توجهی به هشدارها و نزدیک شدن به ناو یواساس باکسر سرنگون شد.
پنتاگون اعلام کرد پهپاد ادعایی با جنگ الکترونیک و بدون شلیک موشک ساقط شده است.
محمدجواد ظریف و دیگر مقام‌های ایرانی ادعای آمریکا را به کلی تکذیب کردند
سپاه هم ویدئویی منتشر کرد که مدعی بود نشان می‌دهد پهپاد ایرانی به ناو آمریکایی نزدیک می‌شود و بدون مشکلی بازمی‌گردد.
حق نشر عکسPRESS TVImage captionدر تصاویری که سپاه پخش کرده یک کشتی جنگی دیده می‌شود
توقیف نفتکش بریتانیایی
سپاه پاسداران روز ۲۸ تیر ۹۸ اعلام کرد که نفتکش بریتانیایی "استینا ایمپرو" را "به‌علت رعایت نکردن قوانین و مقررات بین‌المللی دریایی" در تنگه هرمز توقیف کرده است.
دولت بریتانیا نشست امنیتی اضطراری برای بررسی وضعیت تشکیل داد و ضمن خواست آزادی فوری نفتکش بریتانیایی درباره "عواقب جدی" این اقدام به ایران هشدار داد.
مقام‌های ایرانی گفتند نفتکش بریتانیایی را پس از برخورد به یک قایق صیادی توقیف کرده‌اند.
همزمان با توقیف این نفتکش گزارش‌هایی از گردش سریع نفتکش دیگری به نام مصدر سوی آب‌های ایران منتشر شد، اما روشن شد که این نفتکش دوم آزاد شده است.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید