سرکان دمیرتاش
تحلیلگر مسایل ترکیه، آنکارا
کمال قلیچداراوغلو، رقیب جدی رجب طیب اردوغان گفته در صورت پیروزی در انتخابات یک نهاد تازه را برای صلح و همکاری در خاورمیانه با مشارکت ایران بنا خواهد گذاشت. به همین منوال، پیروزی اردوغان هم روند گفت‌وگوها با ایران در راستای عادی‌سازی روابط با سوریه را جدی‌تر خواهد کرد.
مدت زیادی تا ۱۴ مه و حساس‌ترین انتخابات در ترکیه باقی نمانده و دو رقیب اصلی یکی رییس‌جمهور ترکیه و دیگری نامزد ائتلاف احزاب اپوزیسیون در رقابتی شانه به شانه پیش می‌روند. برنده باید دست‌کم ۵۰ درصد آرا را به دست آورد و در غیر این‌صورت نتایج دو هفته بعد در دور دوم انتخابات در ۲۸ مه مشخص خواهد شد.
بسیاری از رسانه‌های بین‌المللی به دلیل افزایش نفوذ ترکیه در منطقه و فراتر از آن، رای‌گیری یکشنبه را مهم‌ترین انتخابات سال تعبیر کرده‌اند. نتیجه انتخابات، درباره آینده سیاست خارجی ترکیه در دوره جدید، به‌ویژه روابط با همسایگانش سوال‌های زیادی ایجاد خواهد کرد.
از این منظر برای آینده روابط ایران و ترکیه پس از انتخابات دو سناریو مطرح است: اینکه اگر نماینده اپوزیسیون به قدرت ۲۰ ساله اردوغان پایان دهد و سکان سیاست خارجی ترکیه را به طور کامل به دست گیرد، یا اردوغان بتواند بار دیگر پیروز انتخابات شود و سیاست خارجی خود را به صورت فعال و موثر ثبات بخشد.
قلیچداراوغلو؛ یک نهاد تازه در خاورمیانه؟
یک نظر سریع و کلی به برنامه سیاست خارجی ائتلاف اپوزیسیون نشان می‌دهد اولویت قلیچداراوغلو تجدید روابط ترکیه با غرب و به‌ویژه اروپا به عنوان یک کشور خواهان پیوستن به اتحادیه اروپا است.
دولت جدید اگر سر کار بیاید دغدغه اولیه‌اش ایران و همسایه‌های دیگر نخواهد بود. با این حال قلیچداراوغلو مشخص‌ترین وعده‌ها را در زمینه روابط خارجی در خاورمیانه داده است.
کمال قلیچداراوغلو چندی پیش در مهمانی افطار با سفرای خارجی گفت: «ما تصمیم داریم سازمان صلح و همکاری در خاورمیانه (اوپیسیام) تاسیس کنیم. چرا ترکیه، ایران، عراق و سوریه دور هم جمع نشوند؟»
نامزد ریاست‌جمهوری ترکیه با تاکید بر اینکه این چهار کشور از مشکلات مشابه از جمله تروریسم و مهاجرت‌های بی‌رویه رنج می‌برند، گفت بر این باور است اگر این کشورها زیر یک سقف جمع شوند، می‌توانند مشکلات را حل کنند.
در سندی که چند ماه پیش حزب جمهوری خلق ترکیه به ریاست کمال قلیچداراوغلو منتشر کرد، درباره سازمان همکاری و صلح خاورمیانه آمده است:
ترکیه، ایران، عراق و سوریه با مسائل امنیتی مشابهی روبه‌رو هستند از جمله تروریسم بین‌المللی و مهاجرت گسترده. این دو مساله با همدیگر مرتبط هستند. و این چهار کشور یا مهاجرفرست هستند، یا مهاجرپذیر یا مسیری برای پناهجویان.
اوپیسیام نباید به عنوان یک سازمان امنیتی یا سازمان مشترک دفاعی تلقی شود. این سازمان به عنوان نقطه شروع و محلی برای همکاری است تا در صورت توافق طرف‌ها و زمانی که شرایط اجازه دهد، به یک نهاد رسمی تبدیل شود.
تلاش برای تشکیل این سازمان چهارجانبه نشان می‌دهد که قلیچداراوغلو به خاورمیانه پشت نخواهد کرد و در نقطه مقابل به طور جدی با کشورهای همسایه وارد تعامل خواهد شد.
قلیچداراوغلو وعده داده ترکیه را از طریق تهران و تبریز به چین متصل می‌کند
اهمیت امنیت مرزی برای دولت جدید
به گفته قلیچداراوغلو، مهاجرت پناهجویان یکی از مشکلات اساسی منطقه است که باید حل شود؛ به‌ویژه برای ترکیه که میزان حدود ۵ میلیون پناهجو عمدتا از سوریه و در مراحل بعد افغانستان، پاکستان و کشورهای دیگر آسیا است.
او در یک گردهمایی انتخاباتی در ۱۰ مه با تکرار یکی از جدی‌ترین وعده‌های انتخاباتی خود گفت: «قول می‌دهم که همه برادران سوریه‌ای و همه برادران افغان خود را ظرف دو سال به کشورهایشان بازگردانم.»
او در بیانیه‌ای دیگر در اواسط ماه مارس به هزاران پناهجوی افغانستان که به صورت غیرقانونی از مرز ایران وارد ترکیه می‌شوند، اشاره کرد و گفت: «تمام افغان‌هایی را که از طریق مرز ایران وارد ترکیه می‌شوند، به جایی که از آن آمده‌اند، یعنی ایران، باز خواهیم فرستاد. سوریه، افغانستان و ایران باید این را بدانند. ما به وضوع و شفاف این را اعلام می‌کنیم و هیچ محاسبات پنهانی نداریم.»
این واقعیت دارد که بسیاری از ترکیه‌ای ها ایران را متهم می‌کنند به مهاجران افغان برای عبور غیرقانونی از مرز کمک می‌کند. در نتیجه تعجبی ندارد که دولت احتمالی قلیچداراوغلو برای حفظ امنیت مرزها فشار بیشتری به تهران بیاورد.
وصل کردن ترکیه و چین از راه ایران
کمال قلیچداراوغلو یک پروژه دیگر مرتبط با ایران دارد که در ویدئویی در ۸ مه درباره‌اش صحبت کرده و آن را «بزرگراه و خط آهن جاده تاریخی ابریشم» خوانده است: «امروز من از بزرگ‌ترین طرح زندگی‌ام رونمایی می‌کنم.»
قلیچداراوغلو گفت این جاده ۵۵۰۰ کیلومتری قرار است از تبریز و تهران بگذرد: «ما جاده تاریخی ابریشم را زنده خواهیم کرد. در طول این مسیر یک بزرگراه پرظرفیت و یک خط راه‌آهن دوطرفه احداث خواهد شد.»
بر اساس طرح این نامزد انتخابات، مسیر تازه ابریشم از کشورهای ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان گذر کرده و به چین می‌رسد.
آقای قلیچداراوغلو این طرح را در واکنش به این موضوع مطرح کرد که گفته می‌شود سیاست خارجی‌اش فقط بر رابطه با غرب متمرکز شده است: «من بین غرب و شرق تمایزی قائل نیستم.»
در دوران بیست ساله اردوغان ایران و ترکیه روابط عمیقی با هم داشته‌اند. وزرای خارجه ترکیه و ایران در یک مصاحبه مشترک در آنکارا، هشت مارس ۲۰۲۳
سرنوشت نماینده ترکیه در تهران
یکی از نکات مهم این است که آیا در صورت تغییر رییس دولت، حجابی کرلانگیچ، استاد دانشگاه و سفیر تازه منصوب شده آنکارا در تهران، تغییر خواهد کرد یا نه. کرلانگیچ خارج از وزارت خارجه ترکیه و بدون گذراندن مراتب رتبه‌بندی دیپلمات‌ها به این سمت منصوب شده است.
احزاب مخالف اردوغان مدت‌هاست که به این سیستم انتخاب سفرا خارج از وزارت خارجه در پایتخت‌های کلیدی اعتراض داشته‌اند. اردوغان همین فوریه گذشته کرلانگیچ را به عنوان سفیر در تهران معرفی کرد.
مشخص نیست که قلیچداراوغلو در صورت پیروزی او را در تهران نگه خواهد داشت یا سفیر تازه‌ای منصوب خواهد کرد.
اردوغان؛ همکاری با ایران ادامه خواهد داشت
اردوغان در دوران ۲۰ ساله‌ای که در قدرت بوده در مجموع روابط خوبی با ایران داشته است. او به تحریم‌های یک‌جانبه‌ای که آمریکا و کشورهای غربی دیگر علیه ایران تصویب کردند، نپیوست. برعکس، دو کشور دامنه همکاری‌های خود را به طور مرتب از طریق دیدارهای مقام‌های بلندپایه گسترش دادند.
در بیانیه اردوغان به عنوان منتخب حزب عدالت و توسعه به طور خلاصه بر روابط با ایران تاکید شده است.
در بیانیه آمده است: «ما به همکاری‌هایمان با ایران در بسیاری از زمینه‌ها به‌ویژه همکاری اقتصادی ادامه خواهیم داد. هدف این است که با برقراری نظم و ثبات منطقه‌ای به ایجاد یک خاورمیانه عاری از درگیری بیشترین کمک را بکنیم. برای رسیدن به این هدف دیپلماسی مسالمت‌آمیز با همسایگان اولین راه حل ما است.»
آقای اردوغان در دوران زمامداری چند مرتبه با آقای خامنه‌ای دیدار داشته است. عکس مربوط به دیدار تیرماه ۱۴۰۱ در تهران است
ادامه گفت‌وگوها با سوریه با میانجی‌گری ایران و روسیه
یکی از مسائلی که اخیرا تهران و آنکارا عمیقا درباره آن همکاری می‌کنند فرآیند عادی‌سازی روابط با حکومت بشار اسد است.
در نشست ۱۰ مه وزرای خارجه ترکیه، سوریه، روسیه و ایران در مسکو اعلام شد که طرف‌ها توافق کرده‌اند یک نقشه راه برای عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه تهیه کنند. معنی این اتفاق این است که اگر رجب طیب اردوغان برنده شود، این فرآیند عادی‌سازی پیش خواهد رفت و در میان موضوعات کلیدی دیگر این موضوع از محورهای گفت‌وگوهای ایران و ترکیه خواهد بود.
ادامه حکومت اردوغان حتی باعث عمیق‌تر شدن اتحاد ترکیه و جمهوری آذربایجان با هدف مشترک ایجاد منطقه همکاری در قفقاز خواهد شد. ایجاد کریدورهای جدید میان ترکیه و جمهوری آذربایجان از طریق نخجوان و سایر مناطق، باعث نگرانی ایران شده است که دلواپس کاهش نفوذ خود در منطقه است. احتمالا رقابتی بی سر و صدا بین ایران و ترکیه در قفقاز در جریان خواهد بود.
در دوره جدید دولت اردوغان احتمالا گفت‌وگوهای تهران و آنکارا مسیر سالمی را طی خواهد کرد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید