موج جدید مهاجرت نخبگان از دانشگاههای ایران

شبکه جنبش راه سبز(جرس): آمار نگران کننده مهاجرت دانشجويان، متخصصين و تحصيلکردگان که ازمهمترين سرمايه های کشور محسوب مي شوند ، نشان از بی توجهی مسئولا ن به سرمایه های فکری کشور دارد. این در حالی است که سياست جذب نخبگان ساير کشورها، جزو سياستهاي اساسی و پايدار کشورهاي پيشرفته غرب است.

مطابق با استانداردهای جهانی، ايران از نظر "فرار مغزها" در صدر کشورهاي جهان قرار دارد. اما علی رغم این واقعیت اجتناب ناپذیر و دردناک، مسئولین نه تنها درصدد یافتن راهکاری برای این معضل فراگیر نیستند بلکه برای توجیه ناکارآمدی خود به پاک کردن صورت مسئله روی آورده و آنرا انکار می کنند. این در حالی است که صندوق بین‌المللی پول در گزارش سال ۲۰۰۹ خود اعلام کرده است: "جمهوری اسلامی ایران به لحاظ مهاجرت نخبگان، در میان ۹۱ کشور در حال توسعه یا توسعه نیافته جهان، مقام نخست را دارد."

در همین ارتباط خبرگزاري فرانسه طي گزارشي گفته است ايران که داراي يکي از کارآمدترين قشر جوانان در بين کشورهاي خاورميانه است , مغزهاي خود را با سرعتي هشداردهنده به خارج صادر مي کند.

مهاجرت دانشجویان "نخبه" دانشگاه شریف

در حالی که مهاجرت قشرهای مختلف نخبگان و دانش آموختگان به خارج از کشور به عنوان خطري جدي و تهدیدی برای آینده ایران محسوب می شود متاسفانه مقامات مسئول كشور در جذب نخبگان و دانشمندان ناتوان مانده و کشورهای غربی از این بی درایتی نهایت بهره مندی را برده و با صرف هزینه های هنگفت سعی در جذب نخبگان کشور دارند.

در همین ارتباط تعداد قابل توجهی از دانشجویان، از جمله دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف تهران قصد عزیمت به کشورهای غربی و اقامت دائم در آنجا را دارند. این در حالی است که با توجه به وقایع اخیر برخی کشورهای اروپایی و غربی رسما اعلام نموده‌اند که آماده پذیرش متخصصان و کارشناسان ایرانی برای اقامت دائم در کشور خود هستند.

برخی از اساتید دانشگاه صنعتی شریف با ابراز نگرانی از اوضاع فعلی دانشگاه‌های کشور خبر داده‌اند که در حال حاضر حدود نیمی از دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف برای عزیمت به خارج از کشور و اقامت دائم در آنجا اعلام آمادگی نموده‌اند.

آنان همچنین تاکید کرده‌اند که نخست وزیر کشور کانادا اخیرا گفته است دولت ایران ما را ۲۵ سال پیشرفت داده است چون باعث مهاجرت هزاران متخصص ایرانی به این کشور شده است.

.

اوضاع ناآرام کنونی کشور "علت" مهاجرت نخبگان

در همین ارتباط سیاستهای محمود احمدی نژاد در برخورد با قشر دانشگاهی یکی از عوامل مستقیم سرخوردگی دانش آموختگان کشور و افزایش فرار مغزها طی سالیان ریاستش بوده و اوضاع سياسي و اجتماعي کنونی کشوراز جمله عوامل موثر مهاجرت نخبگان و دانشگاهیان به ديگر کشورها می باشد.اما علی رغم این واقعیت دردناک و اسف بار، احمدی‌نژاد در جمع نخبگان و تجار ایرانی مقیم امارات، تعبیر فرار مغزها از ایران را تعبیری غلط می داند.

بی اعتمادی نسبت به آینده و "مهاجرت نخبگان"

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که سوای تحولات پس از انتخابات و نا امنی حاصله در محیط های دانشگاهی،ناکارآمدی دولت درجلوگیری از فرار مغزها از مشکل اشتغال فارغ التحصيلان و عدم حمایت دولت از پروژه های دانشگاهی و عدم تخصیص بودجه هایی در این زمینه است که به سهم خود سبب لطمه زدن به بنيه علمي كشور و مهاجرت نخبگان شده است.

به گفته یکی از اساتید دانشگاه شریف تحصیلات افرادی که اعلام کرده‌اند آماده عزیمت و اقامت در خارج از کشور هستند بالاتر از کارشناسی می‌باشد و علت این کار هم وعده‌های بسیار فریبنده‌ای است که عوامل کشورهای پیشرفته به کارشناسان ایرانی داده‌اند.

گفتنی است صندوق بین‌المللی پول در گزارش خود تاکید کرده است که فرار ۱۸۰ هزار نیروی آموزش دیده، به معنای خروج سالانه ۵۰ میلیارد دلار ارز از کشور است

دکتر شهلا کاظمي پور، استاد دانشگاه نيافتن شغل مناسب يا عدم رضايت شغلي را يکي از مشکلات کنوني جامعه متخصصان ايراني دانسته و می گوید: " جامعه اي که از سرمايه انساني خالي باشد مانند انساني است که ضربه مغزي شده و بدین ترتیب فرار مغزها يا عدم استفاده صحيح از دانش آموختگان، جامعه را فلج مي کند و فرايند رشد و توسعه کشور را به تعويق مي اندازد. همچنین فقدان فضاي تحقيقاتي پيشرفته، اميد به داشتن وضع مطلوب در کشور ديگر و عدم استفاده از تخصص در کشور خود را از مهمترين علل فرار مغزها است."

چندی پیش علیرضا سلیمی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی با اعلام خبر تشکیل کمیته ای ویژه در مجلس بمنظور بررسی مساله "مهاجرت نخبگان" و ارائه راهکارهای لازم در این زمینه، بیان داشت: "افزایش امنیت شغلی، اصلاح نظام مدیریت، حفظ حریم مراکز دانشگاهی، ایجاد تسهیلات برای دانشمندان ایرانی مقیم خارج از کشور و اصلاح نظام آموزشی، از جمله راهکارهای مورد بررسی در این کمیته می باشد."

تحقيقاتی که در سطح دانشگاه هاي معتبر ايران انجام شده نشان داده است که به طور متوسط از هرهیجده نفري که از سوي دانشگاه براي کسب تخصص به کشورهاي توسعه يافته اعزام شده اند، تنهاسه نفر به ايران بازگشته اند.

همچنین هفته‌نامه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ایران، سال گذشته نوشته است: "از ۱۲۵ دانش‌آموز ایرانی که ظرف ۳ سال گذشته در المپیادهای جهانی کسب رتبه کردند، ۹۰ نفر آن‌ها هم اکنون در آمریکا مشغول تحصیل هستند."

گفتنی است ایران از جمله پیشروترین کشورهای خاورمیانه در رشته "سلول‌های بنیادین" شناخته شده است. و به گفته حمید گورائی، رئیس پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی اکنون بهترین دانشگاه‌های دنیا درصدد جذب دانشمندان متخصص در این زمینه هستند.

زوال علمی و "فرار" مغزها نتیجه برخورد با دانشگاهیان

در حالی که فرار مغزها به عنوان یک معضل اجتماعي، صدمات جبران ناپذيري را به بخش هاي اقتصادي،اجتماعي و فرهنگي و تمام ابعاد مختلف جامعه وارد مي کند و باید هر چه سریعتر راهکاری برای آن یافت اما محیط دانشگاهها همچنان صحنه ناآرامي ها، خشونت ها، سرکوب دانشجویان ومحدودیت آزادي هاي فردي، مدني، سياسي و اجتماعي است.

آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني، رئيس مجمع تشخيص مصلحت با اشاره به فضای خفقان در دانشگاه‌ها وسرکوب دانشگاهیان به برخي گزارش‌ها در خصوص موج جديد مهاجرت از كشور ميان دانشگاهيان و نخبگان اشاره کرده و تاكيد می کند: "ايجاد اميد به آينده ميان نخبگان عامل مهمي در جلوگيري از مهاجرت‌ها از كشور است و انتظار مي‌رود شرايط به نحوي فراهم شود تا سرمايه‌هاي علمي كه قبلا كشور را ترك كرده‌اند، جهت خدمت به وطن بازگردند."

از سوی دیگر جبهه مشارکت ایران اسلامی نیز در بیانیه ای ضمن انتقاد از برخورد با قشرهای دانشگاهی نسبت به عقوبت این اقدامات مسئولین هشدار داده و آورده است: "متاسفانه در ایام اخیر دانشگاهها در کنار بازداشت های گسترده، محکومیت های سنگین، احضار و اخراج و تعلیق و صدور احکام انضباطی فراوان درباره دانشجویان منتقد، که بخشی از سیاست های دولت کودتا برای سرکوب و ارعاب دانشگاهیان به حساب می آید، اعمال محدودیت و ایجاد فضای نگرانی و وحشت به حوزه اساتید و محققان دانشگاهها کشانیده شده است که سرانجام چنین سیاست ها و رویه ای جز محو استقلال دانشگاهها، زوال علمی و "فرار" مغزها نخواهد بود."

در آخر باید تاکید کرد در دنياي امروز مفهوم سرمایه هر کشوری دیگر در ابعاد مادی آن، مثل معادن و نفت خلاصه نمی شود بلکه محققين، پژوهشگران و نخبگان به عنوان پشتوانه فکري، اجرايي و سرمایه ملی و از آن مهمتر شرط بقاي نظام سياسي آن کشور محسوب مي شوند و بدین ترتیب فرار مغزها به همان اندازه که می تواند زنگ خطری برای کشور باشد براي كشورهاي جذب کننده اين نخبگان، سودآور و موثر می باشد. لذا وقت آن است مسئولان امور مملکت داری تا دیر نشده در فکر جبران لطمات وارده بر قشر فرهیخته دانشگاهی باشند و بیش از این محیط علمی دانشگاههای کشور را بازیچه اقدامات نابخردانه و بی درایتی صاحبان قدرت قرار ندهند.