قرآن هم مثل تورات و انجیل نقش دورانساز و تاریخی داشته است

درود بر شما

من همان نظرات تعدیل شدهء پیشین را ابراز کرده ام. من می گویم که کتاب های مقدس دینی معروف به کتب آسمانی یک زندگی دینی و کارکرد دینی (در زمان حدوث و بعد ازآن) دارند و یک زندگی تاریخی. زندگی تاریخی این کتب دینی ارتباطی نه به االله دارد نه به یهوه نه به روح القدس و نه به پیمبران و آورندگان این کتاب ها و گزارندگان آنها (جمع آورندگان کتاب ، در نزد یهود ، کاهنان ، نزد مسیح چهار گزارشگر انجیل ها و در نزد مسلمانان محمد و عثمان ، زیرا معرف است که عثمان گردآورنده آیات بوده است).

این کتاب ها خود هسته مرکزی یا بهتر بگوییم محوری واقع می شوند که گرداگرد آن تمدن های گوناگون و اندیشه های گوناگون و فرهنگ های گوناگون در برخورد با آنها و در پرتو آنها و در کنار آنها و در تماس با آنها در موقعیت داد و ستد و خلق و جذب و تأثیر و تآثر با یکدیگر قرار می گیرند و در ارتباط با زندگی اجتماعی و روحانی و دینی و فرهنگی اقوام و مردم گوناگون، تمدن ها و فرهنگ ها را شکل می دهند. یعنی این کتاب ها یک زندگی تاریخی دارند که بیرون از اراده آورندگان آنها و بیرون از آموزه ها و احکام نخستین و آغازین آنهاست. این کتاب ها چه ما بخواهیم و چه نخواهیم سرنوشت بشریت را تغییر دادنده اند (مثبت یامنفی وارد آن نمی شوم) و این سرنوشت تغییر یافته دیگر از خود آن کتابها مستقل است و همه آنچه که ما آنرا میراث مدنیت بشری (فرهنگی فکری وذوقی و علمی یا فلسفی یا کلامی یا عرفانی ) می نامیم حتی اگر مستقیما متأثر از آنها نباشند ، ملهم از آن ها بوده اند و در بخشها و گوشه هایی از موجودیت خود ، رنگ و صبغه ای از این کتب مقدس را پذیرفته اند. از این روست که به مدنیت مغرب زمین ، تمدن « یهودی مسیحی» گفته می شود و فرهنگ و تمدنی که در شرق پس از اسلامی شکل گرفته به آن «تمدن اسلامی» می گویند (که البته تأثیر عظیم ایران در آن بر دوست و دشمن هویداست و نادرست و آلوده به تعصب نخواهد بود و عادلانه تر آن است که آن را «فرهنگ اسلامی ـ ایرانی» بنامیم و این سخن من متکی بر نظر ابن خلدون است که گفت : بخش اعظم سازندگان علم و فرهنگ و فلسفه و عرفان و ذوق و و هنر و معماری تمدن اسلامی را عجمان ـ یعنی ایرانیان ـ می دانست). بنا بر این قرآن هم مثل تورات و مثل انجیل ها نقش دورانساز و تاریخی داشته و این ربطی به احکام عقب مانده و بربری که ریشه در اعماق عهود پیش از اسلامی دارند ، و قرآن آنها را تثبیت کرده و تداوم بخشیده ، بی ارتباط است.

انسان های اهل اندیشه می باید بی تعصب مسائل را از هم تفکیک کنند . آنچه من نوشتم دفاع از احکام عقب مانده قرآن نیست و دفاع از آن دستورات و آداب کهنه شده ای نیست که فوندامانتالیست هایی مثل شیخ های شپشوی عرب در عربستان سعودی و کویت به نام قرآن پیاده می کنند یا طالبان به مردم ایرانی الاصل افغانستان تحمیل کردند و خمینی هم قصد تحمیل آن را داشت و تخم و ترکهء او هنوزهم چنین قصدی دارند ، اما جامعهء تحول یافته ایران که مشروطیت را پشت سرخود دارد اجازه به آنها نداد و نمی دهد. پس من از مغز حرف زده ام و نه از پوست ، به تعبیر مولوی که می گوید. ما زقرآن مغز را برداشتیم / پوست را نزد خران بگذاشتیم. طرفداران « اسلام ناب محمدی» یعنی اسلامیسم فوندامانتالیستی سیاسی این تمدن هزار و چارصد ساله را که رنگ ، یا زنگ یا ـ اگر شما خوش تر میدارید ـ انگ اسلامی دارد ، از قران همان فونکسیون روزهای نخستین حدوث آنرا در نظر دارد و یک قلم قرمز خون آلود روی زندگی تاریخی این کتاب یعنی هزار و چهارصد سال کوشش و تلاش و خلاقیت ملت های با فرهنگ و باتمدنی می کشد که این کتاب را به عنوان یک کتاب آسمانی مقدس می شمرده اند و از آن الهام می گرفته اند.

پس وقتی می گوییم آتش زدن قرآن کار زشتی ست ، مقصود ما از قرآن زندگی تاریخی قرآن و میراث حاصل از آناست و نه احکامی مثل جزیه و قصاص و حد و تعزیر یا احکام مربوط به زنان و امثالهم.

به هرحال کتاب سوزی زشت است و کتاب مقدس سوزی همانطور که پیش ازین گفتم زشت اندر زشت اندر زشت است. باید مقابله فکری با اهل دین کرد و این همان کاری ست که بزرگان مثل رازی ، خیام ، ناصرخسرو ، سنایی ابوالعلاء معری و خیلی های دیگر کرده اند. شاد باشید