سرنوشت همه انتخابات‌ها در دنیا را اندیشه‌ها رقم نمی‌زند بلکه این منافع است که سرنوشت هر انتخاباتی را تعیین می‌کند. این همان قاعده و اصلی است که نتایج به دست‌آمده در انتخابات تونس را می‌توان با آن تفسیر کرد. سزاوار است که بدانیم همان طبقه‌ای که «زین‌العابدین بن‌علی» رئیس‌جمهور مخلوع را به قدرت رساند همان طبقه‌ای بود که او را سرنگون کرد و خود همین طبقه امروز حزب النهضه را به جای نظام بن‌علی روی کار آورد.
در سال ۱۹۸۴ انتفاضه معروف تونس که به «انقلاب نان» شهره شد به وقوع پیوست و برای نخستین‌بار یک نیروی سیاسی را برجسته کرد که روی آن نام طبقه مردمی نهاده شد. این طبقه نماینده مناطق مسکونی‌ای بود که آوارگان شهرهای فقیر تونس در آنها سکنی گزیده بودند.
در آن زمان بن‌علی برای سرکوب انتفاضه نان پا پیش گذاشت و درسی اساسی از آن گرفت. درسی که بن‌علی از انتفاضه نان گرفت این بود که ثقل سیاسی از طبقه متوسط جامعه به طبقه فقیر و پایین جامعه تغییر مکان داده است. بن‌علی این طبقه را برای رسیدن به قدرت و حفظ آن به‌عنوان یک پایگاه قوی، مورد استفاده قرار داد و توانست بیش از دو دهه بر تونس حکومت کند. رئیس‌جمهور مخلوع تونس از طبقه فقیر و پایین جامعه برای متلاشی‌کردن طبقه متوسط که گروه‌های سیاسی مخالف چپ‌گرا و لیبرال متعلق به آن هستند، استفاده کرد. خود بن‌علی از یک خانواده فقیر بود که متعلق به همین طبقه پایین‌دست جامعه بود.
با گذشت زمان طبقه فقیر احساس کرد بن‌علی دارد از این طبقه دوری می‌کند و به سمت ثروت‌های کلانش گرایش پیدا می‌کند و به وعده‌هایی که به آن داد عمل نکرد. ازجمله وعده‌هایی که بن‌علی به طبقه فقیر داد و به آن عمل نکرد این بود که زمینه را برای ورود هزاران نفر از فرزندان طبقه فقیر به دانشگاه‌ها باز کرد این در حالی بود که آموزش عالی در زمان «بورقیبه» مختص نخبگان جامعه بود، بنابراین خانواده‌های فقیر متحمل هزینه‌های سنگینی در راه آموزش فرزندان‌شان شدند به امید آنکه در مراکز دولتی استخدام شوند. ولی بیشتر این فارغ‌التحصیلان بیکار ماندند یا در کارهایی ساده و دور از تخصص‌شان به کار گماشته شدند. به همین دلیل همین جوانان علیه بن‌علی و نظامش به‌پا خاستند این در حالی بود که آنها هیچ‌گونه پیشینه ایدئولوژیک خاصی نداشتند. نه پیشینه دموکراتیک داشتند و نه اسلامی و نه سکولار. همه دغدغه و مساله آنها اساسا اجتماعی بود.
به علت آنکه انقلاب ۱۴ ژانویه تونس که منجر به سرنگونی بن‌علی شد، ایدئولوژیک نبود دوران انتقالی در این کشور هرگونه احتمالی را در خود داشت. در اینجا مهارت و توانایی اسلامگراها به نمایش درآمد، اسلامگرایانی که همه مصیبت‌ها و رنج‌های گذشته خود را تبدیل به نقاط قوت خود کردند. در دوران گذشته زمینه واقعی برای سیاسی‌کاری آزادانه وجود نداشت مگر در زندان‌ها و تبعیدگاه‌ها، به همین دلیل نیروهای اسلامگرا بیشتر از گروه‌های دیگر آماده ورود به مرحله جدید بودند، به‌ویژه آن صدها اسلامگرایی که از کشورهای غربی به تونس بازگشتند. این افراد فعالیت داوطلبانه را به‌واسطه حضورشان در جمعیت‌های مختلف به خوبی آموزش دیده بودند. این‌گونه شد که دیدیم جنبش النهضه از همان ابتدای فعالیت خود به مناطق فقیرنشین رفت و به مردم کمک کرد تا در برهه‌ای که شاهد گرانی قیمت کالاها و هرج‌ومرج در توزیع آنها بود، به نیازهای اولیه خود دست پیدا کنند. در همین برهه، النهضه از منابر خطبه‌های دینی و مساجد برای کمک به فقیران بهره برد و این ایده مردمی را تشویق کرد که می‌گفت: «حاکم بعدی تونس باید شخصی باشد که از خدا بترسد تا همانند بن‌علی به مردمش خیانت نکند.» و چه‌بسا این ایده را نیز تبلیغ می‌کرد که علت سقوط بن‌علی سیطره زنش بر او بود. حزب النهضه که از ۲۰ سال پیش از رسانه‌های سنتی به دور بود، دارای تجربه گرانبهایی در استفاده از شبکه‌های اجتماعی بود و با انقلاب دریافت که این شبکه‌ها بسیار کارساز است و نتایج را رقم خواهد زد، بنابراین به‌طور شبه‌مطلق بر آن کنترل پیدا کرد.
در مقابل شخصیت‌های چپ‌گرا و لیبرال که آنها نیز مدت زیادی دور از رسانه‌های سنتی بودند آن را در اختیار خود گرفتند و به این مساله اهمیت ندادند که طبقات فقیر جامعه به این رسانه‌ها به‌عنوان پس‌مانده نظام سابق نگاه می‌کنند که در پی فریب‌شان هستند و نه روشن کردن‌شان. چپ‌گراها و لیبرال‌ها وارد جدال‌های عریض و طویلی پیرامون جزئیات مواد قانون اساسی شدند و نفهمیدند که سرنوشت انتخابات را این مسائل و قضایای نظری رقم نمی‌زند. از سوی دیگر، چپ‌گراها یک قانون انتخاباتی را تحمیل کردند که کنترل النهضه بر قدرت را محدود می‌کند ولی همان قانون باعث افزایش حزب‌ها و فهرست‌های انتخاباتی و تشتت آرا شد که النهضه بهره وافر از آن برد. برخی از احزاب لیبرال و چپ‌گرا قرادادهای میلیونی با موسسات تبلیغاتی بستند به گمان آنکه انتخابات در کشوری که تازه به دموکراسی روی آورده می‌تواند همانند تبلیغات در آمریکا پیش برود.
پرواضح است که تعداد مبارزان چپ‌گرا در مقایسه با مبارزان اسلامگرا کمتر است، با وجود این چپ‌گراها گزینه کنترل مطلق و کامل بر همه نهادهای دولت انتقالی را نظیر شورای عالی برای تحقق اهداف انقلاب و نیز کمیته مستقل برگزاری انتخابات، انتخاب کردند امری که باعث شد صدها نفر از بهترین مبارزان‌شان مجبور شدند به مقتضای پست‌هایی که دارند بی‌طرفی پیشه کنند و از شرکت در تبلیغات انتخاباتی ممنوع شدند. بهترین مثال برای این مساله «کمال الجندوبی» رئیس کمیته مستقل برگزاری انتخابات است که با موفقیت و اقتدار و بی‌طرفی تمام بر فرآیند، نخستین انتخابات دموکراتیک در تونس نظارت داشت. الجندوبی ملقب به الغنوشی چپ‌گراهاست زیرا او نیز دو دهه را در تبعید سپری کرد و دارای پیشینه مبارزاتی طولانی است. در حالی که الغنوشی داشت طول و عرض کشور را برای تبلیغات برای حزبش طی می‌کرد، الجندوبی مشغول توزیع صندوق‌های رای‌گیری در حوزه‌های انتخاباتی و آموزش صدها جوان برای اداره دفترهای رای‌گیری بود و پست وی به گونه‌ای بود که اتخاذ موضعگیری سیاسی یا حتی پاسخ به تبلیغات گسترده‌ای که جنبش النهضه علیه او آغاز کرده بود، برایش ممنوع بود. النهضه پیش‌بینی می‌کرد که الجندوبی اقدام به تقلب در انتخابات می‌کند، به همین دلیل به شدت به وی حمله کرد.
بالاخره انتخابات مجلس موسسان برای دومین بار با رای اکثریت رای‌دهندگان تونسی به نفع النهضه و همپیمانش حزب «کنگره برای جمهوریخواهی» به پایان رسید. گفتنی است که انتخابات نخست مجلس موسسان که پس از استقلال تونس و با شرکت گسترده مردم برگزار شد با پیروزی بزرگ برای جبهه ملی که ائتلافی میان بورقیبه و برخی نیروهای سیاسی بود، به پایان رسید. بی‌تردید دموکراسی تازه‌متولد‌شده تونس امروز در معرض تهدید تک‌صدایی است ولی چشیدن طعم آزادی سیاسی به‌وسیله تونسی‌ها تنها تضمین‌کننده آن است که کشور به همان سرنوشتی دچار نشود که پس از استقلال به آن دچار شد. مهم‌ترین اولویت امروز در تونس این است که رهبران قدیمی چپ‌گرا و لیبرال عقب‌نشینی کرده و عرصه را برای چهره‌های جدید و گفتمان جدید که چندین سال است به حاشیه رانده شده‌اند، خالی کنند. حزب النهضه که عرصه را برای رهبران جدید و جوان باز کرد، فضل بزرگی بر دیگران در فرآیند تبلیغات انتخاباتی موفقش دارد.
منبع: الحیات
عنوان اصلی مقاله اسلامگرایان چگونه در انتخابات تونس پیروز شدند؟ است.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید