اپیگرام
***
‘’I can resist everything except temptation’’ Oscar Wilde
...
1)
باتلاق ِ سیاسی و موزه ی ِ بی فرهنگی ِ تاریخ ِ جهان
...
یکی از خوبی های ِ در تبعید و اپوزیسیون ِ رژیم های ِ واپسزمانی بودن بی نیاز بودن از دور ِ انتخاباتی ست. بدون ِ دور ِ انتخاباتی، می توان، نه تنها بنیادهای ِ دمکراسی، که حتا بدیهی ترین اصول ِ"رای ِهمگانی" (common sens) را نیز دور زد، و باز نیز همچنان بر تارک ِ اپوزیسیون، به سان ِ خورشیدی از مس ِ ناب درخشید. می گویند آنگونه که زوج ها یکدیگر را، رژیم ها نیز هر چه بیشتر از عمر شان می گذرد، اپوزیسیون شان را بیشتر شکل ِ خودشان می کنند. می خورد اصلی از اصل های ِ ژنتیک ِ سیاسی باشد. سال ها پیش، در بافتاری دیگر، نوشته بودیم که رژیم ِ اسلامی برایندی ست از همه ی ِ بدی های ِ ملی، اما در شکل ِ جهش یافته ی ِ آن بدی ها. از این روزن، آنان که نیمرخ ِ رژیم را در چهره ی ِ ملت ِ ایران و یا اپوزیسیون ِ رژیم جست و جو می کنند و بیشتر ِ گاه ها نیز می یابند اش، امر ِ جهش را در نگر نمی گیرند و فرای ِ آلودن ِ داوری شان به افراط، یا به قول ِ نیاکان ِ ساسانی، frēhbūt، خطای ِ دید ِ خود را نیز پای ِ دُش-روی های ِ به اندازه ی ِ بسنده بزرگ ِ همگانی می نویسند. اصل ِ اینهمانی در نیمرخ، اگر روی ِ هم رفته در مورد ِ رژیم ِ پیشین صدق می کرد، که حتا ناقصترین دمکراسی نیز از میان ِ دمکراسی های ِ ناقص (Defected Democracy) ِ واقعا موجود نبود، در مورد ِ جمهوری ِ اسلامی که می رود به باتلاق ِ سیاست ِ جهانی و موزه ی ِ بی فرهنگی ِ کل ِ تاریخ ِ بشری تبدیل شود، اندرنمی نشیند.
در میان ِ پدیدارهای ِ طبیعی، بر روی ِ زمین، آنچه که از همه بیشتر به "سوفارهای ِ سیاه" ِ شناور در کهکشان می ماند، باتلاق است. نزد ِ هر دو، هر آنچه که به درون شان مکیده شود، به کل نابود می شود و به پاره ای از تن ِ فرومکنده ترامی دیسد. باتلاق ِ سیاسی ای که نام ِ خود اش را جمهوری ِ اسلامی گذاشته است و پیش از هر کس و هر چیز ِ دیگر، ملت ِ ایران و تاریخ اش راست که تا سینه در خود فرومکیده است، هر روز بر دورامون اش افزوده می شود. هم اینک اثر ِ آن را در کشورهای ِ پیرامون ِ خانوم ِ جهان، ایران ِ نگونبخت، به روشنی می توان نگریست. از افغانستان تا عراق، و از ترکیه تا نودلت های ِ قفقار(منطقه ای با آینده ای ناروشن که سیاسیون ِ همواره به خود سرگرم ِ ایرانی به هیچ روی به آن توجه ای ندارند و پیامدهای ِ زیان بار ِ این بی توجهی را چون دیگر ندیدن ها و نشنیدن های ِ "اصولی"، نسل های ِ از هم اکنون ورشکسته ی ِ آینده باید بر دوش گیرند)، هر یک به اندازه ی ِ خود توشه ای از این باتلاق ِ سبز بربسته اند. آمریکا، با همه ی ِ غول پیکری اش، و چه بسا درست به همین خاطر، تا زانو با دو پا در این باتلاق فرورفته است و وضع ِ اروپای ِ کهن نیز که «در تیررس تر است»، به آن اندازه ناخرسندانه هست که کسان را به باج دهی های ِ زنجیره ای و به رو نیاوردن های ِ فراحزبی خو داده باشد.
بر این اساس، نیازی به خودزنی های ِ بیشتر نیست. اپوزیسیون و ملت ِ ایران، با همه ی ِ ناکامی های ِ برنامه ریزی شده شان، هر اندازه که نیز بکوشند، از پس ِ چهاریک ِ اینهمانی با چنین رژیمی نیز به سختی برآیند. که البته با کمتر از آن اش نیز می توان یک تباهی ِ سازمان یافته ی ِ ملی را در میان مدت به خوبی اداره کرد و بازمانده اش را نیز برای ِ آیندگان به ارث گذاشت.
*
2)
راه ِ آخوندزاده در برابر ِ تخلیه ی ِ تمدنی ِ تقی زاده
...
بزرگترین شهرهای ِ یونانی همواره از نخجیرگاه های ِ میان-بزرگ ِ ایرانی نیز کوچک تر بوده اند. یونانی ها واژه ی ِ پولیتیک را از روی ِ نامی که برای ِ شهر برگزیده بودند، و در آغاز معنی ِ برج را می داد، برگرفته اند. ( polis از ریشه ی ِ آریواروپایی ِ pel به چم ِ «پُر کردن» و «جاری بودن» است. در آغاز به چم ِ بُرج بوده است: لایه های ِ سنگی ِ انباشته بر هم؛ و رفته رفته چم ِ شهر را به خود گرفته است. برابر ِ هندی ِ آن واژه ی ِ "پور" است که به عنوان ِ پسوند به کار می رود، به چم ِ شهر؛ چنان "سنگاپور": شهر ِ شیرها. واژه ی ِ "پُر" ِ فارسی از همین ریشه است)
در نخجیرگاه، شاهان ِ ایرانی و بستگان ِ همه تخمه شان، که واسپور(همان "اهل ِ بیوتات" ِ متن های ِ پساتازش) نامیده می شدند، به همراه ِ بزرگان و آزادان و اسپهبدان، که اینان خود از جرگه ی ِواسپوران بودند، به شکار می پرداختند. امری که نزد ِ فرهنگ ِآن زمان، بیش از آنکه خوشباشی باشد و کشتن ِ وقت و رفع ِ ملال، ورزشی تا حد ِ فلسفه بود برای ِ پیکر و روان. یک میدان ِ کوچک ِ پیکار و همیستاری، میان ِ انسان و طبیعت از یک سو، و انسان و انسان از سویی دیگر.
میان ِ شکارچیان نیز یک همرایی ِ برامده از رای و گزینش ِ آزاد وجود داشت. آنان، با همه ی ِ همپیشی و همپیکاری که در میان شان جاری بود، در مورد ِ موضوع ِ شکار (که می توانست شیر باشد، گور، گراز و یا هر جانور ِ برگزیده ی ِ دیگر)، و شرایط و شیوه ی ِ شکار (از جایگاه ِ پرتاب ِ تیر تا جنس ِ خود ِ تیر)، توافق ِاصولی داشتند. دمکراسی ِیونانی نیز چیزی بود در اندازه ی ِ همین دمکراسی ِ نخجیرگاهی ِ ایرانی، اگر سنگدلی ِ اصولی ِ یک یونانی ِ آزاد را که از فیلسوفان ِ نیمه برهنه ی ِ شهر اش آموخته بود بر آن بیفزائیم: همدادستانی و همرایی ِ بنیادی ِ مردان ِ آزاد ِ آتنی، در شکار ِ هر آن کس ِ دیگر که بیرون از این حلقه ی ِ مردانه ی ِ آتن-زاده قرار داشت. که البته گاهی با ورشکست شدن ِ ناگهانی ِ یک "آزاد" و از دست دادن ِ سرمایه اش، (روح ِ آزاد ِ آتنی پیشتر از زمان ِ سولون و سپس در طی ِ اصلاحات ِ پریکلس ضریبی شده بود از محتوای ِ جیب ِ مردمان) فرد ِ ورشکست شده از همین حلقه ی ِ کوچک ِ برگزیدگان هم به بیرون پرتاب، و بدین ترتیب از شعاع ِهمان دمکراسی ِ نخجیرگاهی نیز کاسته می شد.
چنین زیستی در چنین ابعادی را ایرانیان نه می خواستند، و اگر می خواستند نیز نمی توانستند که برتابند. عوامل ِ پیشگیرنده گوناگون بودند. سوای ِ پیشداده های ِ فرهنگی و فلسفی ِ مزدائی که راستگویی (کوروش از دروغ گویی های ِ دسته جمعی در آگورا بیزار بود)، آزادی ِ گزینش و رای، به همراه ِ همترازی ِ زن و مرد از مهمترین هاشان بودند، (حتا نخجیرگاه نیز که به ضرورت ِ طبیعت در دل اش مردان بهتر می توانستند بتوفند و عرض اندام کنند، در اش بر روی ِ زنان بسته نبود) عامل ِ بسیار مهم ِ دیگر، یعنی ِ جغرافیای ِ مرزشکن ِ ایرانی در میان بود که به هیچ وجه گنجایش ِ چنین بُرج-منشی های ِ پولیس-نشینانه ای را نداشت. برای ِ آرایش ِ نیکی ِ همگانی (ویسپا-وُهو)، ایرانیان نیاز به ابزارها و سامانه های ِ اندیشگی و اجتماعی ِ دیگری داشتند که برساختند و بیش از یک هزاره نیز، با یک گسست ِ هفتاد ساله، به خوبی از نگهبانی اش برامدند.
اینکه اینک تقی زاده های ِ زمان، ایرانزمین را از نوک ِ پا تا فرق ِ سر اش غربی می خواهند، فرای ِ نمودی بودن از وارونگی های ِ ملی ِ روزمره که جهان ِ پساتازش به آنان خو کرده است، نشانی بر پسند ِ بد نیز هست. (روزگاری مردی حتا با ابعاد ِ بیهقی ِ دبیر نیز ریزی از واژه های ِ فارسی را فراهم کرده بود تا خـُرده-دبیران ِ دیوان آنان را با برابر ِعربی شان جایگزین کنند؛ همواره همه ی ِ جایگزینی ها و تـُهی گردانی های ِ بزرگ ِ تمدنی آغازهایی چنین کوچک داشته اند)
به هر روی اما، پسندهای ِ بد را نیز، بدان شرط که دست ِ کم خوب و روشمند بیان شده باشند، می توان در حوزه ی ِ میانی ِ ارتباط، به عنوان ِ یک «اختلاف ِ ممکن» از کلاف ِ مهین ِ "اختلاف های ِ مرکزی" وارسید. نامدارترین نماینده ی ِ چنین بدپسندی ِ خوب بیان شده ای در میان ِ سیاست ورزان ِ امروز ِ ایران، داریوش ِ همایون، پیشوای ِ حزب ِمشروطه است. ما در جایی دیگر، به وارسی ِ وارونه بودن ِ بنیادهای ِ فکری ِ این حزب از روزن ِ خودمان، که اصولا بر بن بست های ِ فکری ِ تقی زاده ای استوار گشته اند و لزوم ِ رفع ِ آن در یک حزب ِ مهین با درهای ِ باز، که بتواند کل ِ طیف ِ راست از رنگین کمان ِسیاست ِ ایران را دربرگیرد، پرداخته ایم. (دیگر هنگام ِ خراب کردن ِ کهنه ها برای ِ ساختن ِ نوها به سر آمده است. با افزودن ِ چند ستون ِ نو و جابجایی ِ چند ستون ِ کهنه، می توان از هر کلبه ی ِ واقعا موجود، کاخی پر شکوه بر پا داشت. بنابراین منظور ِ ما از رفع و برچیدن، چم ِ فنی ِ آن است: گسترش ِ همزمان در محتوا و فرم، و از این گذر، برکشیدن ِ امر ِ واقع به سطحی بالاتر و بازچینی ِ نوین ِ آن در آن سطح)
همزمان اما، این بازگشت به بنیادهای ِ ایرانشهری ِ فلسفه و سیاست و هنر، که ما آن را، با تکیه به اصل ِ فروتنی ِ مبتنی بر شک، تنها به عنوان ِ یک طرح ِ ممکن درمی اندازیم، در برابر ِ طرح ِ بازگشت به بنیادهای ِ آتنی و رومی و جلوه دادن ِ آن به عنوان ِ یگانه راه پیمودنی ِ ممکن از سوی ِ تقی زاده های ِ زمان، به هیچ روی بدین معنی نیست که نباید با اروپا درآمیخت. چنین برداشتی، اگر از روی ِ تنگ نگری نباشد، دست ِ کم ناآگاهی ِ محض است از بنیادهای ِ فکری ِ ایرانزمین. ایرانزمین همواره صفحه ی ِ گردان ِ میان ِ فرهنگ ها بوده است و خود از همین روست که اصولی ترین بنیادهای ِ فکری و فلسفی اش، که از سوی ِ زرتشت فرموله شده اند و «خط ِ قرمز» ِ تاریخ ِ فکر اش را فراهم می آورند، فرانژادی و فراملی هستند.
این ویژگی، به همان اندازه که پایندانی ست برای ِ تعمیم دادن ِ بنیادهای ِ فکری ِ خود به حوزه های ِ فرهنگی ِ دیگر، به همان اندازه نیز پایندانی ست برای ِ آموختن از اندوخته های ِ نیک ِ دیگران. چنین رویکردی، از روزن ِ ما، در فاصله ی ِ نزدیک ِ تاریخی، راه ِ آخوندزاده بوده است و مردانی از جنس ِ او، چون کسروی، هدایت، نیما، پورداوود، ایرانشهر، شفق، فروغی و بسیاری دیگر. بر این پایه، با در چشم داشتن ِ خط ِ قرمز ِتاریخ ِ فکر و تکیه بر مترهای ِ خانگی، (حتا برای ِ بیشینه ی ِ آموختن ها نیز پیوسته باید باید بر یک «کمینه ی ِ از پیش» تکیه کرد: نوزادن نیز لوح ِ سفید (tabula rasa) نیستند، دیگر چه رسد فرهنگ ها) همواره می توان آموخت، چه از آتن، چه از پکن. تنها پیشتر باید لختی در تیسفون ایستاد، آنگاه دیده خواهد شد که جهان چه سان سخت در دسترس است.
*
3)
برج های ِ دوقلوی ِ اپوزیسیون و محمد عطای ِ ایرانی
...
هنگامی که خانبابا تهرانی، سالخورده مردی که یکبار به هنگام ِ جوانی بر آن شد تا پادشاه ِ قانونی ِ کشور اش را بکشد و نتوانست، و پس از آن آوانتوریسم ِ موقتی، حتا در خواب نیز دیدن ِ اسلحه ی ِ گرم عرق ِ سرد بر پیشانی اش می نشاند، چگوآرای ِ میهنی نامیده می شود، مردی که حتا با بیماری ِ آسم و نفس تنگی ِ مزمن نیز چون آب خوردن آدم می کشت بی آنکه هرگز از نفس افتد، سخت نیست تصور ِ آنکه نگره پرداز ِ لیبرالیسم ِ ایرانی، یعنی داریوش ِ همایون نیز محمد عطای ِ ایرانی گردد. اما بر خلاف ِ عطای ِ اصلی، عطای ِ ایرانی "هواپیمای ِ ربوده شده" را، (موقتا نام ِ دیگر ِ حزب ِ مشروطه)، با تمام ِ سرنشینان ِ واقعی، یعنی اعضای ِ کنونی، و سرنشینان ِ حقیقی اش، یعنی همان هواداران ِ درونمرزی ِ دست ِ کم گرفته شده، نه به برج های ِ دوقلوی ِ تجارت ِ جهانی، (امری که ناقض ِ لیبرالیسم ِ کسان می بود) بلکه به برج های ِ دوقلوی ِ سیاست ِ ایران فروکوبیده است.
زیر ِ فشارهای ِ رستاخیزی، گاه حتا پخته ترین و میانه روترین ِ مردمان نیز چیزی شبیه ِ حس ِ انتحار وسوسه شان می کند. روزی الف بامداد، زال ِ همیشه جوان ِ شعر ِ نوی ِ پارسی، در پاسخ به شکسپیر سروده بود: "بودن یا نبودن، مسئله این نیست، وسوسه این است."
و امروز چنین به نظر می رسد که زال ِ جوان ِ سیاست ِ ایران نیز سخت دچار ِ وسوسه شده باشد، وسوسه ی ِ تجربه ی ِ عظمت ِ مرگ و فروپاشی. (یکی از موضوع های ِ پر طرفدار ِ زیبایی شناسی ِ نوین، در کنار ِ"زیبایی ِ خشونت"، "زیبای ِ ویرانی" ست که هر دو زیرمجموعه ای هستند از موضوعی بزرگتر به نام ِ «زیبایی شناسی ِ زشتی»، امری که نویسنده ی ِ «گل های ِ بدی» را آغازکننده ی ِ اصلی اش می نامند) اما پیش از کند و کاو در چند و چون ِ این خود-دگر-کشی نگاهی می اندازیم به آن چیزی که مد ِ نظر ِ شکسپیر بود و شاملو می پنداشت که حل اش کرده باشد، یعنی خود ِ مسئله.
پرسمان ِ اصلی، بمب ِ سبز ِ اسلامی ست، پرسمانی که محمد عطای ِ ایرانی و گارد ِ جاویدان ِ گرداگرد اش در حزب ِ مشروطه، بدان نمی پردازند. گارد ِ جاویدان ِ پیشوای ِ لیبرال موفق شده است تا از درون ِ حزب ِ مشروطه، هیچ صدای ِ مخالفی دست ِ کم به بیرون رخنه نکند. همزمان، "رفقای ِ مشروطه خواه" ِ حلقه ی ِ تلاش نیز، و در راس ِ آنان فرخنده مدرس، در فراخوانی که در این زمینه بیرونی کردند، مسئله ی ِ اصلی ِ نگرانی ِ جهان ِ آزاد، یعنی بمب ِ سبز ِ اسلامی را ناوارسیده گذاشتند و به جای ِ آن، یکپارچگی ِ ارضی ِ ایران و هراس ِ از بر هم خوردن ِ آن را به نکته ی ِ اصلی ِ فراخوان شان بدل کردند. سپس در پی ِ این فراخوان، داریوش ِ همایون در گفتگویی با گردانندگان ِ همان رسانه، موضع گیری ِ خود، یعنی قرار گرفتن ِ موقتی در پشت ِ جمهوری ِ اسلامی را حتا تا سطح ِ تعریفی نو از ناسیونالیسم نیز بالا بُرد و همزمان، این آرزو را بر زبان آورد، که ای کاش دیگران نیز اندکی در این حس ِ شریف با او هنباز می بودند. ما در اینجا با این امر که برداشت های ِ دیگری نیز می توان از ناسیونالیسم داشت کاری نداریم و در برابر ِ وسوسه ی ِ جدل با این نگاه ِ همایونی تاب می آوریم. چرا که بنا به ضرورت ِ بحث، برای مان نه وسوسه ی ِ شاملوئی، که مسئله ی ِ شکسپیری مهم است، یعنی موضوع ِ نگرانی ِ جهان ِ آزاد، و در پی اش، خطر ِ برامده از آن برای ِ بودن و نبودن ِ ایرانزمین، هنگامی که آن موضوع، حل نشود.
جهان ِ آزاد امنیت اش را می خواهد و جمهوری ِ اسلامی نیز. موضوع اما، اختلاف ِ فاز در دامنه ی ِ امنیت هاست. آنچه را که جمهوری ِ اسلامی امنیت می داند، جهان ِ آزاد هر روز کمتر امنیت می شمارد. در شرایط ِ کنونی، موضوع حتا بر سر ِ بر-حق و یا منطقی بودن ِ تعریف ها نیز نیست. مهم این است که «تداخل ِ منفی ِ حوزه های ِ امنیتی» رخ داده است (در بخش ِ بزرگی از دوران ِ پیش از انقلاب شاهد ِ تداخل ِ مثبت این دو حوزه ی ِ امنیتی بودیم) و تا این تداخل ِ منفی رفع نشود، شرایط به "حالت ِ عادی" بازنخواهد گشت. در بدترین شرایط، حالت ِ عادی به میانجی ِ جنگ بازآورده خواهد شد.
بیست و هشت سال است که امنیت از منظر ِ جمهوری ِ اسلامی یعنی آزادی ِ واپس راندن ِ تدریجی ِ مرزهای ِ دارالکفر و همزمان، پیشبرد ِ مرزهای ِ انقلاب ِ جهانی ِ اسلام. جمهوری ِ اسلامی در نهاد اش یک خدا-کشور ِ بی مرز و امپراتوری ِ جهانی ِ مذهبی ست با همه ی ِ دعاوی ِ متعلق به چنین ساختاری، که پیش ِ پا افتاده ترین شان همان داعیه ی ِ حامل ِ حقیقت ِ مطلق بودن و داشتن ِ ارتباط ِ مستقیم با درگاه ِ ایزدی است. به گمان ِ ما، در این امر که انقلاب ِ اسلامی حامل ِ پیامی برای ِ کل ِ جهان ِ بشری ست و تخم ِ این پیام را باید در چهارسوی ِ کره ی ِ خاکی پراکند، امری که بنیاد ِ قانون ِ اساسی ِ انقلاب ِ اسلامی را نیز فراهم می آورد، میان ِ همه ی ِ طیف های ِ حکومت ِ اسلامی، از تندرو تا میانه رو، و از اصول گرا تا پراگماتیست، همرایی ِ تام وجود دارد. اختلاف ها اما عرضی و تنها بر سر ِ چگونگی ِ پیشبرد ِ این پروژه ی ِ یزدانی است. عده ای بر این اند که باید دو گام به پیش و یک گام به پس رفت، یعنی مردانی چون رفسنجانی و خاتمی (اولی بنیادگذار ِ بمب ِ سبز و نخستین تهدید کننده ی ِ استفاده از آن، و دومی ادامه دهنده ی ِ آن تا هنگام ِ لو رفتن). و کسانی نیز بر این باورند که در شرایط ِ کنونی ِ جهان که در آن آمریکا در موضع ِ ضعف قرار دارد، می توان دو گام دو گام، بدون ِ عقب نشینی ِ تاکتیکی به پیش رفت. البته با این تضمین ِ امنیتی برای ِ کل ِ نظام ِ الهی، که هر گاه نیز کار به جاهای ِ خیلی باریک کشید، جهان آنقدر هراسناک شده است که با آغوش ِ باز، باری دیگر بازیگران ِ گروه ِ اول را پذیرا شود.
این جریان بر این است، که حتا در این صورت نیز، یعنی تعویض ِ تاکتیکی ِ بازیگران ِ تعزیه ی ِ اتمی، چرخ ِ پروژه ی ِ جهانی شدن ِ انقلاب ِ اسلامی چندین گام ِ بزرگ، بدون ِ واپس نشینی از سوی ِ آنان به جلو رانده شده است. فخری نیز که حلقه ی ِ امنیتی های ِ گرد ِ احمدی نژاد بر گروه های ِ رقیب و سردمداران ِ پیشین می فروشند درست از روی ِ همین "برتری ِ تاکتیکی" ِ برنامه ی ِ دولت شان است.
نه داریوش ِ همایون و گارد ِ جاویدان ِ درون ِ حزب اش، نه رفقای ِ مشروطه خواه در حلقه ی ِ تلاش، و نه چگوآرای ِ ایرانی که مستقیم از هیئت ِ رهبری ِ اتحاد ِ جمهوری خواهان به خط ِ مقدم ِ جبهه ی ِ جنگ ِ حق علیه ِ باطل و نبرد با استکبار ِ جهانی نقل ِ مکان کرده است، هیچ یک از این عزیزان به این مسئله ی ِ اصلی ِ نگرانی ِ جهان در متن ِ گفته ها و نوشته ی ِ خویش نپرداخته است. جواب ِ جهان را چگونه باید داد؟ با تعریف های ِ نو از ناسیونالیسم و میهن گرایی؟ آیا سروران فکر می کنند که دیگر مردمان ِ جهان میهن هاشان را دوست ندارند و حاضر نیستند پشت ِ سر ِ دولت های ِ خود، که اگر چه چون جیم الف برین-گزیده نه، اما برگزیده هستند، بجنگند و کشته دهند؟ آیا به راستی این آمریکا و متحدان ِ اروپایی اش هستند است که در شرایط ِ کنونی تجاوز گر اند؟ و یا اینکه نه، این جمهوری ِ اسلامی است که هم اکنون در چندین جبهه با نیروهای ِ ائتلاف در حال ِ جنگ است؟ چه کس می خواهد میهن ِ دیگران را از روی ِ نقشه ی ِ جهان حذف کند؟ چه کس حکم ِ قتل ِ نویسندگان ِ کشوری دیگر را صادر می کند؟ نه، متجاوز فرانسه و آمریکا نیستند، جمهوری ِ اسلامی ست و هر موضع گیری، هر اندازه نیز از روی ِ میهن دوستی، تا هنگامی که پاسخی روشن به این مسئله ی ِ اصلی ندهد، در بهترین حالت فایده ای برای ِ میهن ندارد. با آگاهی بر این امر که در شرایط ِ کنونی ِ جهان، «بهترین حالت» را سخت تر از انسان ِ شیخ بتوان اش یافت.
اصولا، و در هر شرایطی، موضع گیری های ِ اپوزیسیون باید گرد ِ محوری فرای ِ دوست داشتن ها و دوست نداشتن های ِ معمول آراسته شده باشد. و در شرایط ِ ویژه ی ِ کنونی، هر آن کنشی که جنگ را دست ِ کم به تاخیر نیندازد، باید از دستور ِ کار خارج شود.
سنگرگیری در پشت ِ تروریست ترین رژیم ِ جهان، یک اشتباه ِ دو جانبه است و هم همایون و هم همه آنان که "ناصری وار" شتاب به خرج داده و به او پیوسته اند، هواپیمای ِ ربوده شده را در یک زمان، به هر دو برج ِ سیاست، یعنی تاکتیک و استراتژی، با هم زده اند. از لحاظ ِ تاکتیکی این انتحار ِ سیاسی از این رو نادرست است، چرا که در صورت ِ حمله، همه ی ِ آنان که در پشت ِ رژیم جای گرفته اند، در فردای ِ پایان ِ جنگ جزو ِ شکست خوردگان و بازندگان ِ جنگ به شمار می آیند. آنان بر سر ِ میز ِ صلح، (هر جنگی میز ِ صلح ِ پس از خود اش را با خود می آورد و "خوب" رانده شده ترین جنگ ها نیز میز ِ صلح شان را پیشاپیش آماده کرده اند) جایی ندارند. نباید فراموش کرد که جهان ِ آزاد همه ی ِ نیروهای ِ یاری دهنده به جمهوری ِ اسلامی را طرف ِ جنگ ِ خود می شمارد و چیزی نخواهد گذشت که با نخستین نشانه های ِ جدی ِ جنگ، نه تنها حزب ِ مشروطه، که اتحاد ِ جمهوری خواهان، در صورت ِ موضع گیری ِ رسمی و مشابه، و همه ی ِ منفردین ِ فعال در و پیرامون ِ آن نیز، جزو ِ لیست ِ سازمان های ِ تروریستی ِ وزارت ِ دفاع خواهند رفت. شرایط ِ جنگی منطق ِ خودشان را دارند و پیشوای ِ حزب باید در نظر گیرد که در مرز ِ هشتاد سالگی نیز می توان سر از گوانتانامو در آورد، جوان ترهای ِ حزب که جای ِ خود دارند.
اما از نظر ِ استراتژیک نیز، این حزب ربایی ِ در قالب ِ هواپیماربایی، به همراه ِ انتحار ِ دو جانبه ی ِ برامده از آن، هیچ سودی در پی ندارد. چرا که حتا در صورت ِ عدم ِ وقوع ِ جنگ نیز، نه تنها جمهوری ِ اسلامی شیرینی ِ صلح را با انتحاریون ِ خارج نشین اش قسمت نمی کند و همه چیز را به پای ِ تدبیر ِ اسلامی و کمک های ِ ملائک ِ سفارشی ِ خود می نویسد. بلکه هم توده های ِ وسیع ِ مردم، که سیاست را نیز چنان همه ی ِ امور ِ مهم ِ زندگی و یک بار در هفته ای ِ دیگر، به شب های ِ جمعه محدود کرده اند، هم آن هسته ی ِ سیاسی ِ کوچک اما فعالی که در درون ِ سندیکاها و دانشگاه ها و نهادهای ِ رنگارنگ ِ شهری در حال ِ مبارزه و پرداخت ِ هزینه های ِ بیش از توان است، و هر از چندگاهی نیز نامه به بیرون می فرستد و تقاضای ِ همبستگی از همین اپوزیسیون ِ خارج نشین می کند، هیچ یک دیگر کسانی را که خود را بدون ِ کوچکترن دستاوردی ذبح ِ اسلامی کرده اند، چیزی بیش از یک برگ ِ سوخته ی ِ سیاسی نخواهند شمرد.
(از بی اخلاقی ها، یعنی هم-آمدهای ِ ناگزیرانه ی ِ چنین موضع گیری ای می گذریم؛ هم اینک کسان، حتی فرای ِ تصور ِ خودشان، پرچم ِ رهبری ِ رفسنجانی را بالا برده اند و آنچنان دل ِ خودشان از این بی رویگی بر هم آمده است که بر روزگار آب ِ دهان می پاچند. و این همه در حالی ست که از اکبر ِ گنجی نقل می کنند که نزد ِ دوستان اش سوگند خورده بوده است در صورت ِ دوباره انتخاب شدن ِ عالیجناب ِ سرخ پوش در انتخابات ِ ریاست جمهوری ِ پیشین، خود اش را آتش خواهد زد. خوشبختانه همه، هم گنجی، هم بقیه ی ِ ایرانیان، و هم جهان، شانس آوردند و احمدی نژاد برگزیده شد)
همزمان، دشوار به تصور آید که جهان ِ آزاد نیز دیگر هرگز کسان را در محاسبه های ِ سیاسی ِ خود، به عنوان ِ بدیلی برای ِ جمهوری ِ اسلامی، در نظر گیرد. سروران خودشان را بگذارند جای ِ دیگران. این درست است که ایرانیان در بخشش ِ اشتباهات ِ به هم پیوسته دل های ِ بزرگی دارند، که البته بدبین های ِ حرفه ای نام اش را عدم ِ حافظه ی ِ تاریخی می گذارند، چشم آبی ها اما کمی سختگیرتر اند و دیرتر فراموش می کنند.
در عین ِ حال، بر این زیان ِ دو جانبه باید تاثیر ِ روانی ِ چنین موضع گیری ای را در فضای ِ پیش از جنگ ِ احتمالی نیز در نظر گرفت. جهان، با دیدن ِ این موضع گیری ِ نیروهایی که تا کنون به آنان دست ِ کم به چشم ِ آلترناتیو ِ بلقوه نگاه می کرده است، هر گونه امید ِ تغییر در شرایط ِ کنونی را که بتواند از سوی ِ خود ِ ایرانیان اعمال شود، از دست می دهد. این ناامیدی ِ جهان ِ آزاد در تغییر ِ شرایط به دست ِ خود ِ نیروهای ِ ایرانی، فقط و فقط تاثیر ِ منفی در پی دارد و نظرها را، چه در الیزه و چه در کاخ ِ سفید، به سوی ِ هر چه جنگی تر شدن سوق خواهد داد. امری که بی شک ناقض ِ منظور ِ ناسیونالیست های ِ انتحاری و چگوآراهای ِ میهن دوست ِ پشتیبان شان است.
کسان، که پیشتر به طور ِ رسمی سیاست را به یک تفریح ِ فرهنگی تنزل داده اند و بر این امر ِ گران برامده اند تا در تاریخ ِ سیاست ِ سد و چهل پنجاه سال ِ گذشته، نخستین حزب ِ سیاسی باشند که بدون ِ برپایی ِ حتا یک شب ِ شعر نیز، یک شبه به یک بنگاه ِ فرهنگی با مالکیت ِ خصوصی تغییر ِ جنسیت داده است، اگر به هلاک شدن ِ مفهوم ِ سیاست و دسترنج های ِ خود و یاران شان نمی اندیشند، دست ِ کم به پیامدهای ِ از جا به در شدن های ِ موسمی شان فکر کنند، برای ِ همان میهنی که از جان اش بیشتر دوست می دارند.
*
4)
تغییرات ِ دمگرافیک، گل های ِ همیشه بهار و صندلی های ِ ایرانی
...
در سیاست، عامل ِ تغییر ِ بافت ِ جمعیتی یا مردم نگاری، که غربی ها به آن دمگرافی می گویند، شاخصی ست که نه تنها برای ِ خیل ِ بزرگی از جامعه شناسان و بنگاه های ِ آمارگیری فرصت های ِ شغلی ِ زیادی تولید می کند. بلکه هر از چندی، خواب ِ خوش را نیز از چشم ِ سیاستمداران، که در حالت ِ عادی نیز کمتر خوب می خوابند، می رباید. آنان باید پیوسته و در فاصله های ِ مشخص به این امر توجه کنند که تراز ِ اقتصادی در قرارداد ِ نانوشته ی ِ میان ِ نسل ها، که به آن عدالت ِ میان-نسلی نیز می گویند، بر هم نخورد و آیندگان، بیش از آنکه از اش برایند، زیر ِ بار ِ بدهکاری های ِ نسل های ِ درگذشته فرو نروند. کارکرد ِ دیگر ِ تغییرات ِ مردم نگاریک جابجایی ِ نسل ها در به دوش گرفتن ِ مسئولیت های ِ اجتماعی ست. صندلی های ِ داغ ِ سیاست و اقتصاد و فرهنگ کم و بیش ثابت اند، تغییر اما در صف ِ کسانی رخ می دهد که بر روی ِ آن صندلی ها نشسته اند. امری که به آن چرخش ِ مسئولیت می گویند. در سیاست ِ ایران اما به نظر می آید که تغییرات ِ دمگرافیک کمینه ی ِ تاثیر را بر تغییر ِ چهره ی ِ مردان ِ روی ِ صندلی داشته باشد.
دهه ها پیش، چیزی در حدود ِ یک دهه پیش از آغاز ِ دورانی که اهل ِ ذوق آن را عصر ِ طلایی ِ مراد برقی می نامند، تحت ِ شرایطی ویژه، مردانی با توانایی ها و قابلیت هایی ویژه، در موقعیتی ویژه جای گرفتند. از هنگام ِ آن عصر تا کنون، هم در آن شرایط ِ ویژه و هم در قابلیت های ِ کسان، تغییرات ِ ژرف به وجود آمده است، در موقعیت ِ ویژه ی ِ کسان اما نه. (حتا دیوار ِ آهنین و سراسر ِ جهان ِ پشت اش نیز فروریخت اند و با این حال، هیچ تغییری در جغرافیای ِ «صندلی های ِ ایرانی» و مردان ِ نشسته بر روی اش پدید نیامد؛ چه بسا اگر اهل ِ تجارت به جای ِ کفش های ِ بلا این صندلی های ِ میهنی را صادر می کردند بازار ِ فروش ِ بهتری می یافتند)
کسان، یعنی همان جوان های ِ قدیم و گل های ِ همیشه بهار ِ سیاست، به گونه ای که حتا حسادت ِ مردان ِ چهل ساله را نیز برمی انگیزد، در مرز ِ هشتاد سالگی شان نیز از شادابی و پویایی و سرزندگی ِ خاصی بهره مندند. یکی از همینان، در گفتگویی که چندی پیش به مناسبت ِ جشن ِ زادروز ِ هشتادسالگی اش با او شده است، به انبوه ِ هواداران قول ِ ضمنی داده و ابراز ِ امیدواری کرده است که حزب ِ تازه تاسیس اش را با درایت و تدبیرهای ِ ویژه در ده بیست سال ِ آینده نیز هدایت خواهد کرد.
نمونه ی ِ کم تر نشاط برانگیز، برخورد ِ تنی چند از مسئولان ِ جبهه ی ِ متصف به ملی است با جوان ترها، به طوری که برخی از کسان سند ِ رسمی ِ نه تنها سازمان ِ جبهه، بلکه آن چیزی را که خود "راه ِ مصدق"، یعنی میراث ِ فکری ِ سازمان نیز می نامند به نام ِ نامی ِ خود و همراهان ِ از پیش تعیین شده صادر کرده اند. امری که چیزی نیست جز نمونه ای دیگر از مالکیت ِ خصوصی به شیوه ی ِ ملی، بیش از اندازه ملی. اگر چه کمتر به این شدت، اما نمونه های ِ مشابه، فرای ِ حزب و تعلقات ِ سیاسی، فراوانند.
با همه ی ِ اهمیتی که اما می توان و باید برای ِ عامل ِ تجربه در چرخش ِ بهینه ی ِ چرخ ِ اجتماعی قائل شد، این امر نباید به زیان ِ عامل ِ جوانی و چرخش ِ بدون ِ خشونت ِ مسئولیت تمام شود. سوای ِ این، بر خلاف ِ جوانی، تجربه را می توان انتقال اش هم داد، بی آنکه خود دیگر اهرم ها را در دست داشت. نباید کار را به جایی رساند که لرزش ِ دست ِ خود را به حساب ِ جابجایی ِ اهرم ها نوشت.
در بخش های ِ تعیین کننده ای از اپوزیسیون چنین به نظر می رسد که آنچه بیش از هر چیز می جنبد، دست ها هستند و آنچه که بیش از هر چیز ثابت است، چرخ ِ سیاست است. بر ما روشن نیست که کسان، در درون ِ تابوت هایی که بر شانه هاشان می کشند جنازه ی ِ کدام عزیز را حمل می کنند. مفهوم ِ سیاست؟ منافع ِ ملی؟ و یا حتا لاشه ی ِ مهین ِ خود ِ میهن؟ هر چه که هست، هیچ لزوم ِ منطقی ای نیست که خود نیز آن جنازه را تشییع اش کنند. سروران می توانند بزرگی کنند و دست ِ کم، خاکسپاری ِ آن تن ِ عزیز ِ ناشناخته را به نسل ِ پس از خود واگذارند.
ما در اینجا از همه ی ِ اعضای ِ احزاب ِ سیاسی می خواهیم که از همه ی ِ ابزار ِ دمکراتیک، برای ِ تنظیم و بازآرایی ِ دمگرافیک ِ حزب ِ خود سود جویند و از زال های ِ پیر ِ سیاست نیز درخواست می کنیم که بر وسوسه ی ِ میدان دار ِ همیشگی بودن چیره شوند و در انجام ِ بهینه ی ِ این جابجایی بکوشند.
پیشنهاد می کنیم کسان، پس از کناره گیری ِ با آزرم و همراه با سپاسگذاری، از هر خاستگاه ِ سیاسی گرد ِ هم آیند، یک انجمن ِ دانایان ِ فراحزبی فراهم آورند و به همه ی ِ گروه های ِ سیاسی مشاوره ی ِ رایگان دهند. جهان آنقدر کوچک هست که بتوان دهه ی ِ پایانی ِ زندگی را به اموری فرای ِ حزب ِ خود تخصیص داد.
در این میان، تا هنگامی که تراز ِ دمگرافیک به امری همه گیر تبدیل نشده است، خواستار ِ دو سهم ِ ویژه در احزاب ِ سیاسی هستیم: 1) سهم ِ ویژه ی ِ زنان (که هم اکنون خوشبختانه برخی از حزب ها آن را به کار می برند. 2) سهم ِ ویژه ی ِ جوانان. (بدبین ترها می توانند نام ِ این سهم را «تبلور ِ قانونی ِ حق ِ اشتباه کردن» گذارند)
در عین ِ حال، سقف ِ سنی را نیز برای ِ اشغال ِ مناصب ِ حزبی 75 سال، یعنی 10 سال بالای ِ سن ِ معمولی ِ بازنشستگی پیشنهاد می کنیم. هیچ جراحی با دست ِ لرزان به اتاق ِ عمل نمی رود. سیاست نیز، که در بُعدی ویژه، اتاق ِ عمل ِ امر ِ همگانی ست، با دست ِ لرزان پای در اش گذاردن، خامی نه، که بی مسئولیتی ِ محض است.
سیامک ِ ایرانی
دنباله دارد....
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمیکند.
توجه داشته باشید کامنتهایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید