عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران بعد از پایان دور دوم مذاکرات، چون همیشه بسیار محتاط بود و در عین حال، امیدوار. در سخنان او نه از انتقادهای تند علیه آمریکا خبری بود و نه ادامه تهدیدهای نظامی آمریکا علیه ایران. او حتی به اظهارات ضد و نقیض مقام‌های آمریکایی درباره برنامه هسته‌ای ایران نیز اشاره نکرد. در عوض وزیر خارجه تاکید کرد که فضای مناسبی برای ادامه گفت‌وگوها وجود دارد.
به گفته او، در گام بعدی ابتدا مذاکراتی در سطح کارشناسی در روز چهارشنبه برگزار خواهد شد و سپس در روز شنبه هفته آینده، بار دیگر او و استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ در امور خاورمیانه در مسقط ملاقات خواهند کرد. آقای عراقچی به روشنی تاکید کرد که در گفت‌وگوها پیشرفت‌هایی به دست آمده است.
این در حالی است که در ارتباط با خواسته‌های دو طرف و چگونگی حل اختلافات بنیادین، پرسش‌هایی جدی وجود دارد. دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، اصرار دارد که به دنبال حل و فصل مساله از طریق دیپلماتیک است و علاقه‌ای به حمله نظامی ندارد. اما هنوز دقیق روشن نیست که این راه‌حل دیپلماتیک به چه شکل خواهد بود.
ایران می‌گوید که حاضر است به شکل داوطلبانه، صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای را تضمین کند. به بیان دیگر به شکل داوطلبانه از غنی‌سازی اورانیوم فراتر از میزان مورد نیاز برای استفاده صلح آمیز، دست بکشد. اما این همان وضعیتی است که در توافق برجام نیز وجود داشت؛ توافقی که ترامپ از آن خارج شد.
در نهایت آقای ترامپ برای رسیدن به توافقی جدید با ایران، به محدودیت‌هایی بیشتر از آن‌چه در برجام آمده بود نیاز دارد. یکی از انتقادها از برجام این بود که برخی از محدودیت‌های مهم آن، زمان دار بودند و بعد از دوره‌ای مشخص به پایان می‌رسیدند.
آقای ویتکاف در برابر پرسش‌های رسانه‌های آمریکایی که توافق احتمالی، چگونه خواهد بود، تاکید کرد که او به دنبال برجام نیست، بلکه «توافق ترامپ» هدف نهایی هیئت آمریکایی است. این‌که این توافق چه محدودیت‌هایی برای ایران دارد به شکل قابل ملاحظه‌ای به گمانه‌زنی گره خورده است. مثلا این احتمال مطرح است که یکی از درخواست‌های دولت آمریکا برای توافقی جدید، همیشگی بودن محدودیت‌ها خواهد بود.
در ارتباط با تضمین عدم خروج آمریکا از توافق احتمالی و همچنین سرنوشت اورانیوم غنی شده با غلظت بالا در ایران نیز پرسش‌هایی وجود دارد که هنوز راه حلشان روشن نیست.
تا اینجا ایران موفق شده به یکی از مهم‌ترین اهداف استراتژیکش در این مذاکرات دست پیدا کند: تمرکز مذاکرات بر روی برنامه هسته‌ای و جلوگیری از گره خوردن توافق به مسایلی مانند حمایت‌های تهران از گروه‌های شبه‌نظامی در منطقه یا برنامه موشکی.
در گفتمان شکل گرفته فعلی، صحبتی از فعالیت‌های منطقه‌ای ایران نیست و دونالد ترامپ اصرار دارد که تنها به دنبال جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای در ایران است. ایران هم می‌گوید که آماده است در این زمینه همکاری کند. اگر چارچوب مذاکرات به مساله برنامه هسته‌ای ایران محدود باقی بماند، این هدف مهم برای تهران محقق خواهد شد.
همزمان برخی تحولات دیگر نیز به شکل غیرمستقیم بر روند مذاکرات ایران و آمریکا اثراتی خواهند شد. از جمله این‌که دونالد ترامپ به رغم وعده‌های انتخاباتی‌اش، هنوز نتوانسته در اوکراین یا غزه، صلحی را که وعده داده بود برقرار کند. او حالا بر روی ایران متمرکز شده و هربار در برابر خبرنگاران قرار می‌گیرد، اصرار دارد که توافق با تهران غیرممکن نیست.
تا اینجا پیشرفتی که آقای عراقچی از آن صحبت می‌کند، به معنای ادامه مسیری است که در ایالات متحده دشمنانی جدی دارد. اسرائیل نیز به عنوان مهم‌ترین متحد این کشور در خاورمیانه با آن مخالف است. بنیامین نتانیاهو در بیان مخالفتش بی‌رودربایستی گفته که از نظر او، تنها گزینه قابل قبول، «مدل لیبی» (برچیدن کامل برنامه هسته‌ای) است؛ توافقی که احتمال پذیرش آن از سوی ایران بسیار اندک است.
به نوشته رسانه‌های آمریکایی، اسرائیل کماکان به دنبال حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران است و برای این کار در تلاش است تا حمایت واشنگتن را جلب کند.
روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی نوشت که به رغم اصرار نتانیاهو، ترامپ با چنین حمله‌ای در این مقطع مخالف است. خبرگزاری رویترز نیز در گزارشی به نقل از منابع اسرائیلی نوشت که طرحی دیگر برای حمله به ایران، بدون کمک آمریکا از سوی ارتش این کشور تهیه شده است. در عین حال در گزارش رویترز آمده بود که در این طرح نیز، اسرائیل به کمک آمریکا برای مقابله با حمله تلافی‌جویانه ایران نیاز خواهد داشت.
گزارش‌هایی از این دست – در صورت صحت – نشانه‌هایی هستند از این‌که فرصت دو طرف برای توافقی احتمالی محدود است و هنوز مخالفان چنین توافقی، گزینه‌های مختلفی برای ناکام گذاشتن مذاکرات در دست دارند.
اگر آنطور که طرف ایرانی می‌گوید، دور دوم مذاکرات به شکلی مثبت و سازنده پیش رفته و «قدمی رو به جلو» بوده، این وضعیت بدین معناست که هنوز مخالفان توافق ایران و آمریکا نتوانسته‌اند این مذاکرات را از مسیر خارج کنند و کماکان برخی هسته‌های قدرت در ساختار سیاسی ایالات متحده، برای جلوگیری از درگیری نظامی با ایران و حل دیپلماتیک مساله، انگیزه کافی دارند
این‌که آیا آن‌ها در مسیر موفق خواهند شد یا نه، علاوه بر میزان قدرت و نفوذ سیاسی طرفداران توافق در آمریکا، به عوامل متعدد دیگر از جمله واکنش‌ها و آمادگی ایران برای عقب‌نشینی از برخی مواضع و خواسته‌های قدیمی نیز بستگی دارد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید