سال ۲۰۲۱ در حالی سپری شد که بازار انرژی با چالش‌های زیادی روبرو بود. تداوم شیوع ویروس کرونا، بحران انرژی در اروپا و آمریکا، اجلاس زیست‌محیطی گلاسگو، تحرکات نظامی روسیه در مرز اوکراین و تاثیر آن بر آینده پروژه نورد استریم ۲ در کنار هشت دور مذاکرات اتمی ایران با گروه ۱+۴ ازجمله موارد مهمی بود که بر بازار انرژی تاثیر داشت. آزادسازی بخشی از ذخایر استراتژیک انرژی آمریکا و برخی از مصرف‌کنندگان عمده انرژی هم یکی از عوامل مهم در بازار انرژی بود. سال ۲۰۲۲ به‌طور  یقین سال مهمی برای تسریع در فرایند گذار انرژی در اکثر کشورهای جهان خواهد بود، هرچند وابستگی کشورها به سوخت‌های فسیلی در کوتاه‌مدت کاهش نخواهد یافت.

انرژی‌های  تجدید پذیر

در دو سال گذشته شیوع کرونا باعث افزایش سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدید‌پذیر شد. پس از برگزاری اجلاس تغییرات اقلیمی در گلاسگو، کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده برنامه جامع خود را‌ برای کاهش میزان دی‌اکسید کربن اعلام کردند و در  سال ۲۰۲۲ می‌توان شاهد اجرای اولین قدم‌های جدی دولت‌ها در مورد مفاد توافق زیست‌محیطی گلاسگو بود. اکثر گزارش‌های منتشر شده آژانس بین‌المللی انرژی و اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۲‌‌ سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق در‌ برخی کشورها مثل آمریکا افزایش خواهد یافت و سرمایه‌گذاری بیشتری در بخش نیروگاه‌های خورشیدی و بادی (فراساحلی) انجام خواهد شد. هرچند مسئله بهبود ظرفیت ذخیره باتری‌ها در نیروگاه‌های خورشیدی و خودروهای الکتریکی نیاز به تحقیق، مطالعه و سرمایه‌گذاری زیادی دارد. پیش‌بینی می‌شود اگر دولت بایدن بتواند در مسیر تحقق برنامه خود برای کربن‌زدایی ۱۰۰‌درصدی تا سال ۲۰۳۵ موفق عمل نماید، آمریکا به رهبر کشورها در زمینه انرژی‌های تجدید‌پذیر تبدیل خواهد  شد.

خودروهای الکتریکی‌-هیدروژن

در فرایند گذار انرژی، خودروهای الکتریکی-‌هیدروژن و انرژی هسته‌ای نیز نقش مهمی ایفا خواهند کرد. چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی جهان در سال ۲۰۲۲ در نظر دارد حدود پنج میلیون خوردوی الکتریکی تولید نماید. پکن در افق سال ۲۰۳۰‌ حدود ۲۰ میلیون خودروی الکتریکی تولید خواهد کرد. ترکیه و‌ عربستان نیز‌ در بخش خودروهای الکتریکی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. با توجه به تمایل کشورها به خودروهای الکتریکی، می‌توان شاهد رکورد جدیدی در این بخش بود، هرچند سرمایه‌گذاری هنگفتی برای فراهم کردن زیر‌ساخت‌های موردنیاز لازم است. بحران انرژی در اروپا باعث شد تا برخی کشورها در مورد سیاست هسته‌ای خود تجدید نظر کنند و در سال آینده سرمایه‌گذاری در بخش انٰرژی هسته‌ای افزایش خواهد یافت. در تابستان گذشته چین برنامه خود برای را برای ساخت اولین راکتور هسته‌ای تجاری سبز و دوستدار محیط‌زیست اعلام کرد که در آن از نمک مذاب و توریم مایع استفاده‌شده است؛ این ایده می‌تواند بقیه کشورها را نیز ترغیب کند.

هیدروژن کم‌کربن می‌تواند منبع عالی انرژی پاک باشد؛ این جنبه موردتوجه کشورها قرارگرفته است. به‌کارگیری هیدروژن کم‌کربن عامل مهمی برای مبارزه با تاثیر‌ تغییرات آب‌و‌هوایی جهانی است. اقتصاد مبتنی بر هیدروژن می‌تواند فرصتی عالی برای کشوری مانند قطر باشد تا بخش‌های متعدد خود ازجمله حمل‌ونقل، کشتیرانی، بازارهای جهانی انرژی و بخش‌های صنعتی را کربن‌زدایی کند. بااین‌حال، هنوز موانعی برای تحقق اقتصاد مبتنی بر هیدروژن در اکثر کشورها وجود دارد که شامل هزینه تولید هیدروژن در مقیاس بزرگ، سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی، ذخیره‌سازی، حمل‌ونقل و توزیع، رعایت ایمنی و عدم توازن عرضه و تقاضا در بازار است. عربستان، ترکیه، امارات، آمریکا، برخی کشورهای اروپایی و چین در بخش هیدروژن برنامه جامعی تدارک دیده‌اند. سال جدید باید شاهد تمرکز کشورها در بخش هیدروژن نیز‌ بود.

نفت و گاز

شیوع اومیکرون و لغو حدود‌ ۶ هزار پرواز در آستانه سال جدید نشان داد که همچنان کرونا نقش مهمی در تغییر توازن در بازار انرژی خواهد داشت. اگر در سال جدید گونه جدیدی از کرونا شیوع پیدا نکند و مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه ۱+۴ به نتیجه برسد، باید شاهد بازگشت ایران به بازار و افزایش عرضه نفت بود. اقتصاد جهانی به‌تدریجی در حال بازیابی است و میزان تقاضا به‌تدریج به میزان قبل از پاندمی برمی‌گردد. اگر حادثه سیاسی-جغرافیایی در سال آینده در مناطق تولیدکننده نفت رخ ندهد و تنش و درگیری در این مناطق صورت نگیرد؛ می‌توان شاهد ایجاد توازن و ثبات در بازار بود. افزایش قیمت نفت وابسته به افزایش تقاضا در بازار است. کار ایران برای باز‌پس گرفتن تمام سهم خود در بازار پس از توافق احتمالی هسته‌ای آسان نخواهد بود. در بدترین سناریو در صورت نبود توافق در مذاکرات باید شاهد بروز حوادث سیاسی-جغرافیایی در منطقه و به‌ویژه در تنگه هرمز بود که چنین اعمالی با واکنش شدید کشورهای عمده مصرف‌کننده انرژی روبرو خواهد شد.

در بخش گاز طبیعی انتظار می‌رود به‌تدریج تا تابستان دامنه بحران انرژی به‌ویژه در اروپا کاهش یابد. سال ۲۰۲۲ آمریکا به بزرگ‌ترین تولید و صادرکننده ال‌ان‌جی تبدیل خواهد شد و رقابت بین آمریکا، روسیه و قطر در بازار ال‌ان‌جی افزایش خواهد یافت. مسکو با استفاده از سیاست خارجی و انرژی خود به‌احتمال‌زیاد پروژه نورد استریم ۲ را عملیاتی خواهد کرد، چراکه آلمان، مشتری اصلی اجرای این پروژه‌ است مشروط بر اینکه مسکو اقدام نظامی علیه کیف انجام ندهد، هرچند به نظر نمی‌رسد که مسکو خواهان شروع درگیری و تنش بیشتر با اوکراین باشد و ترجیح می‌دهد وابستگی اروپا را به منابع انرژی این کشور افزایش دهد. ایران باوجود دارا بودن دومین ذخیره گاز طبیعی در جهان در بازار ال‌ان‌جی نقشی ندارد و اگر سرمایه موردنیاز تامین و مصرف داخلی مدیریت نشود؛ در سال آینده بحران گاز طبیعی در ایران افزایش خواهد یافت.

تحرکات بازار انرژی در سال‌های گذشته تغییر کرده است و در آینده رقابت در بخش فناوری انرژی‌های تجدید‌پذیر به‌ویژه در بخش باتری‌ها خواهد بود. هر کشوری که بتواند مسئله افزایش ظرفیت باتری‌ها و مدت عمر پنل‌های خورشیدی را زودتر حل نماید، سهم بیشتری از تجارت در بخش انرژی‌های تجدید‌پذیر و در‌ کل فرایند گذار انرژی به دست خواهد آورد. موسسات مالی بیشتر بر انرژی‌های پاک سرمایه‌گذاری خواهند کرد و شرایط برای جذب سرمایه‌گذار در میدان‌های نفت و گاز به‌تدریج سخت‌تر می‌شود. منابع مالی عظیم چین شرایط را برای افزایش نفوذ چین در زیر‌ساخت انرژی کشورهای درحال توسعه افزایش خواهد داد. افزایش سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدید‌پذیر هم می‌تواند بر کنترل میزان آلودگی زیست‌محیطی موثر باشد و هم زمینه استخدام افراد بیشتری را فراهم کند. سال ۲۰۲۲ سال شروع فرایند گذار انرژی در اکثر کشورها خواهد بود. سهم گاز طبیعی و انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد جهانی انرژی افزایش خواهد یافت، اما سوخت‌های فسیلی همچنان نقش مهمی در امنیت انرژی کشورها ایفا خواهند کرد و اوپک همچنان نقش تاثیرگذار خود را در بازار حفظ خواهد کرد.