با انتخاب جو بایدن بعنوان رئیس جمهور جدید، چگونگی رابطە میان ایران و آمریکا بعد از ورود او بە کاخ سفید مورد توجە جدی محافل سیاسی قرار گرفتەاست. رابطەای کە علیرغم انتخاب بایدن و شکست ترامپ، اما حتی تغییر مسیر آن بە دوران برجام هم با توجە بە تمامی حوادث پیش آمدە کار شاقی بە نظر می رسد.

در رابطە با جمهوری اسلامی آنچە تا بحال عیان است وجود سە موضعگیری نسبت بە پیروزی بایدن است: طیف دولت و اصلاح طلبان آن را فرصتی ارزیابی می کنند، طیف تندروها بە آن واکنش منفی دارند وخامنەای هم بعنوان فردی کە در راس نظام قرار دارد موضعی میانی اما با گرایش بیشتر بە طیف تندروها دارد. در واقع خامنەای آنچە را کە روحانی 'سادە' نامید، با زبانی تندتر 'مذاکرە کنیم کە چە بشود' بە شیوەای اکراەآمیز گفت برای اینکە از موضع بالا، هر چند نە بە شیوە تندروها، واکنش نشان دادەباشد.

برنامە بایدن بازگشت بە برجام، اما تحت شرایط جدید خواهدبود؛ و نوع برنامەهای او در این بازگشت از جملە در فعال کردن هر کدام از طیفهای ذکرشدە در ایران تاثیر مستقیم خواهد داشت. اما در همان حال باید گفت کە عهدشکنی ایالات متحدە نسبت بە برجام در این چهار سال منجر بە تقویت طیف تندروها و اصولگرایان در بافت حاکمیت در ایران شدە و بە نظر می رسد همین تغییر در ادامە خود بتواند بە تسخیر پست ریاست جمهوری در انتخابات خرداد ماە سال جدید توسط این طیف شود.

ولی آیا این بار در صورت پیروزی اصولگرایان در انتخابات ریاست جمهوری، این امکان وجود دارد هم دمکراتها در آمریکا برنامە سازش با اصولگرایان و هم اصولگرایان با آمریکا را داشتەباشند؟

بە نظر می رسد گرە اصلی نوع ارتباط آمریکا با ایران در آیندە همین مسئلە باشد. 

بەنظر می رسد برنامە حاکمیت تاکید بر برجام اما با مدل اصولگرایان باشد، و از طرف دیگر برنامە بایدن هم بازگشت بە برجام با تاکید بر برخی اقدامات ترامپ باشد. بە این ترتیب ما در آیندە شاهد کشمکشهای سخت تری بر سر احیای برجام خواهیم بود. تاکید طرف ایرانی بر بازگشت آمریکائی ها بعنوان عضو شورای امنیت بە برجام (برای تامین بنیان حقوقی آن) و نیز احتراز از فراروئیدن آن بە برنامەهای تسلیحاتی نظام (و نە الزاما گفتگو حول سیاستهای ایران در منطقە) باشد؛ و تاکید طرف آمریکائی بر بازگشت ایران بە برجام (با توجە بە مصوبات مجلس و تاکید بر غنی سازی اورانیوم در سطح بیست درصدی)، عقب نشینی از این مصوبات و فراروئی بە حوزەهای دیگر از جملە مسئلە تسلیحات موشکی ایران و سیاست های منطقەای ایران باشد. سیگنالهای طرف اروپائی هماز جملە دولت آلمان در این روند می تواند بە احیای همگرائی میان اروپا و آمریکا بیانجامد، امری کە بشدت مورد توجە دولت بایدن است.

می توان گفت امکان تفاهمی میانی وجود دارد. سنگینی تحریمها علیە ایران و نیز نگاە دمکراتها بر حل دیپلماتیک این معضل بی گمان راە را بنوعی بازخواهدکرد.

اما اینکە غرب مایل باشد کە برای ورود بە چنین مرحلەای آمادگی معاملە با طیف اصولگرا را داشتەباشد کمی ثقیل بە نظر می رسد. هستە سخت قدرت در ایران نیز از این امر آگاە است و بنابراین امکان حذف صددرصدی طیف میانەرو ـ اصلاح طلب از این روند وجودندارد.

بهرحال در کل می توان گفت کە با ورود بایدن بە کاخ سفید ما وارد روند جدیدی از تحولات در حوزە سیاست خارجی، چە در طرف ایرانی و چە در ایالات متحدە و غرب، خواهیم شد کە کشور را با رویدادهای جدیدی مواجە خواهدکرد. فشار بالای طیف اصولگرا برای ورود ایران بە پروندە هستەای از موضع بالا، اصل روند مذاکرە و مصالحە را زیر سئوال نخواهدبرد و بحث اساسا بر سر کسب امتیاز بیشتر خواهدبود.

ما ضمن دفاع از واردشدن روندها بە امر مذاکرە و دیپلماسی، دوبارە بر این واقعیت مهم انگشت می گذاریم کە حل مناقشات میان ایران و ایالات متحدە آمریکا بجز ابزار دیپلماتیک راەحل دیگری ندارد و بنابراین طرفین را بە برجستەکردن عنصر عقلانیت و تفاهم فرامی خوانیم. وجود چنین روندی، ابرهای تیرە و تار تنش و احتمال درگیری های نظامی را در منطقە کاهش می دهد و از این منظر گامی اساسی در رهمنون کردن مردم کشور برای خلاصی یافتن از تحریمها و فشارهای کمرشکن اقتصادی خواهد بود.

سازمان فدائیان خلق ایران ـ اکثریت

واحد نروژ

٧ دسامبر ٢٠٢٠