رفتن به محتوای اصلی

مارتو و آدم گلی MARTU VƏ ÇAMIR ADAMI
07.04.2018 - 17:03

 

 

خاپا-خاپدان مارتو-نون یانیندان بیر تپیک دیدی. ایکی مئتیر گئتدی گؤیه. شاپپیلتی ینان دوشدو توز-تورپاغین ایچینه! بیر دومان قالخدی، گؤز-گؤزو گؤرمور. « وای-دده‌م-وای!» سسی قووزاندی.

گون اورتا چاغییدی. او یاریم گون کرپیج کسندن سونرا، ایکیندی یئمیینی یئییب بیر آز اوزانمیشدی.

دومان چکیلدی. مارتو گؤزونو آچیب گؤردو، بایاق قاییردیغی "چامیر آدامی"، قولئی-بانی کیمی اونون باشی اوستونده دوروبدور!

- نیه منی وورورسان؟- مارتو دئییب سوروشدو.

 Missing media item.

-آغزی اولان، یئمیه گلیبدیر. آغیز وئریب سن، یئمک ده وئر!-  قولئی-بانی دئدی و اونو صئرفانین(سوفره‌نین) یانینا تولازلادی.

مارتو بئل-بوخونو ازیلمیش، ال-آیاغی تیتیره-تیتیره صئرفانی اونا وئردی. او، یئمیین آغ-بوزونا باخمامیش، صئرفانی چؤرک ایله آغزینا تپدی. و قالین یئل-توفانلی بیر سسله دئدی:

-نیه منی یاراتدین؟

- شن‌لیک یاراداسان، کیچیک قیزیم اوچون. و اوشاقلارا. شاد یاشاسینلار.- کیشی قورخا-قورخا جاواب وئردی.

- من بیر چامیر آدام جیغاز، اویونجاق اولوم؟ اللری یین گوجو قولئی-بانی یاراتدی منی. آغلین اولمادی،گوجونو آلما کیمی آتدین گؤیه، منده توتدوم. دئدین به هله هوادا قالاجاق . بئینی بوش‌سان، بئینی بوش! هئچ آلما گؤیده قالارمی آخماق کیشی؟ سیزه من گلینجیک اولا بیلمره‌م. ترسینه، ایندی سیز منیم قولچاغیم سینیز. – قولئی-بانی دئدی.

مارتو اونون ووروشماغینی باشا دوشموردو، دئییب سوروشدو:

- چوخ پیس اخلاغین وار! نیه بئله منی اون کیمی ال‌ییب، خمیر کیمی توتورسان؟ ساه یئریم قالمادی. نیه منی اؤلدورورسن؟ اسیر توتوبسانمی؟ یقین ایستیرسن منیم اوچون دوستاق دا تیکه سن. آخی گوناهیم ندیر، چاره‌م نه؟

-گوناهین، اللری یین گوجونو منه وئریب‌سن. سن بیر اوووج چامیری قولئی-بانی ائله دین. من چامیرلیغیم‌دا چوخ راحت ایدیم. چوخ دا سئویملی یاشاییردیم. من سنه بوشلو دئییله‌م، سن منه بوشلوسان. قاچار یولونو دئییم: ات گئیینیب‌سن، چیخارت چامیر گئیین!

- ایستیرسن جانیمی آلاسان. بیر یوللوق دئ، قیر قورتار! میه ات، پالتاردیر چیخاردام چامیر گئیه‌م؟ آدامین بیری آدام، باغیشلا، تانری قولئی-بانی، من چوخ غلط داددیم گوجومو سنه وئردیم. آنلامادیم  قولئی-بانی یاراتدم، جانیمی آلسین. بوندان بئله، بو گوجومو هئچ بیر چامیرا زیغا وئرمره‌م، قولئی-بانی اولوب بوینوما مینه. ایستدیک شن‌لیک گتیرک، اؤزوموزه نامتار(جان آلان) گتیردیک. سنین آرپاجا آغلین اولارسا یارادانین بئله اینجیتمزسن . یئره گئده‌سن، گؤیه چیخاسان، سنی یارادان بو عمی‌دیر.

  - اؤزویون آللاتما، او زامان یارادانیم ایدین کی، سنین اووجوندایدیم. موم کیمی منی اوینادیردین. ایندی ایسه، سن منیم اووجوم‌داسان. من سنین یارادانینام. اوسته منه‌م، آلتدا سن. سن گؤردویون آغاجلار کورک‌لییه کسیلیبدیر. زامانین سوووشدو.

مارتو دئدی:

- بو جور چوخ چیرکین‌سن. من سنی بزره‌م، رنگ ائله ره‌م، قویارام کورده پیشیب برکییرسن. سن هله یاغیشی تانیمیرسان. یاغیش گلرسه پوزولوب گئدرسن. گل بیر کیچیک چامیر آدامی اول، پیشیریم سنی. اوشاقلارا شن‌لیک وئر. ایندی هر شئیی پوزورسان. بیر آز عاغیللی اول. 

-نه سن منی کیچیلده بیلرسن، نه ده اؤزوم. بیه دلی یم اویونجاق اولام. ایندی سیز منیم اویونجاغیم سینیز. نئجه سئویرم ائله ده سنه دون گئی‌دیره‌ جه‌یم. ات پالتارین چیخارت، چامیر پالتاری گئی، منیم کیمین.- چامیر آدامی دئدی. 

- سسین هئچ خوش دییل. یئل-توفان کیمی کوفولدورسان، داغ کیم یئرییر‌سن. یاواش-یاواش، چوخ دا گیزلین. و اوچوردوجو. جانیما دوشرکن منی سن ییرتدین داغیتدین. هئچ بیلینمیر نئجه بیر جاناوارسان. انسان سنین الیندن جاناوارا قیسیلیر. ایت گئت گؤزومدن، جهنم اول! دا ها لاب زهله‌می آپاردین ها!

قولئی-بانی الینی آتدی مارتو-نو توتسون. او اؤزونو آتدی کنارینداکی چایا. سو آپاردی. قولئی-بانی دا اونون دالینجا، گیردی سویا.  سو ایشله‌دی قولئی-بانینین جانینا، نه ایشله‌دی. گؤز یوموب آچانا قدر، قولئی-بانینین او بؤیوک هیکلی، بوتون، قار سودا اریین کیمی، اریییب گئتدی.

*

چار-چامیرین، لئیین ایچینده قادین دئدی:
- دور آیاغا! ائو خاراببین بیری ائو خاراب! آز قالمیشدی بوغولوب اؤله‌سن. بس سن بو سئل-سویو گؤرموردون؟

-من یاتمیشدیم.- مارتو جاواب وردی.

*

 Missing media item.

کیچیک قیز قولچاق الینده آتیلیب  دوشوب اوخوردو:
ائو بوجاغی بیر گلین
دورد بوجاغی دورد گلین
اولدوز منیم، آی سنین
ناردنه یم آی گلین

شن دئیین، شن گولوم
سن دئیین، من گولوم
گلدی گلین، وای گلین
ناردنه یم آی گلین

بالیق سودا شاپیلدار
بالتا داغدا تاپیلدار
گونش منیم آی سنین
ناردنه یم آی گلین.

 

 

Missing media item.

 

 

 

 

 

 

A.ELYAR

 

MARTU VƏ ÇAMIR ADAMI

Xapa-xapdan Martu-nun yanından bir təpik dəydi. İki metır getdi göyə. Şappıltıynan düşdü toz-torpağın içinə! Bir duman qalxdı, göz-gözü görmür. 

“ Vay-dədəm-vay!” səsi qovzandı.

Gün orta çağıydı. O, yarım gün kərpic kəsəndən sonra, ikindi yeməyini yeyib bir az uzanmışdı.

 

Duman çəkildi. Martu gözünü açıb gördü, bayaq qayırdığı “çamır adamı”, quleybanı kimi onun başı üstündə durubdur! 

- Niyə məni vurursan?- Martu deyib soruşdu.

-Ağzı olan, yeməyə gəlibdir. Ağız veribsən yemək də ver!-  quleybanı dedi və onu sırfanın(süfrənin) yanına tolazladı.

 

Martu bel-buxunu əzilmiş, əl-ayağı titirə-titirə sırfanı ona verdi. O, yeməyin ağ-bozuna baxmamış, sırfanı çörək ilə ağzına təpdi. Və qalın yel-tufanlı bir səslə dedi:

-Niyə məni yaratdın?

- Şənlik yaradasan, kiçik qızım üçün, və uşaqlara. Şad yaşasınlar.- kişi qorxa-qorxa cavab verdi.

- Mən bir çamır adam cığaz, oyuncaq olum? Əlləriyin gücü quleybanı yaratdı məni . Ağlın olmadı, gücünü alma kimi atdın göyə, mən də tutdum. Ağlın olmadı, dedin bə hələ havada qalacaq. Beyni boşsan, beyni boş! Heç alma göydə qalarmı axmaq kişi? Sizə mən gəlincik ola bilmərəm. Tərsinə, indi siz mənim qolçağımsınız. – quleybanı dedi.

 

Martu onun vuruşmağını baş düşmürdü, deyib soruşdu: 

- Çox pis əxlağın var! Niyə belə məni un kimi ələyib xəmirimi tutursan? Sah yer qalmadı. Niyə məni öldürürsən? Əsir tutubsanmı? Yəqin istirsən mənim üçün dustaq da tikəsən. Axı günahım nədir, çarəm nə?

 

-Günahın, əlləriyin gücünü mənə veribsən. Sən bir ovuc çamırı quleybanı elədin. Mən çamırlığımda çox rahat idim. Çox da sevimli yaşayırdım. Mən sənə boşlu deyiləm, sən mənə boşlusan. Qaçar yolunu deyim: Ət geyinibsən, çıxart çamır geyin!

 

- İstirsən canımı alasan. Bir yolluq de, qır qurtar! Məyə ət, paltardır çıxardam çamır geyəm? Adamın biri adam, bağışla, tanrı quleybanı, mən çox qələt daddım gücümü sənə verdim. Anlamadım quleybanı yaratdım, canımı alsın. Bundan belə, bu gücümü heç bir çamıra zığa vermərəm ki, quleybanı olub boynuma minə. İstədik şənlik gətirək, özümüzə Nam-tar(can alan) gətirdik. Sənin arpaca ağlın olarsa yaradanıyın belə incitməzsən. Yerə gedəsən, göyə çıxasan, səni yaradan bu əmidir.

 

  - Özüyün allatma, o zaman yaradanım idin ki, sənin ovcundaydım. Mum kimi məni oynadırdın. İndi isə, sən mənim ovcumdasan. Mən sənin yaradanınam. Üstə mənəm, altda sən. Sən gördüyün ağaclar kürəkliyə kəsilibdir. Zamanın sovuşdu.

Martu dedi:

- Bu cür çox çirkinsən. Mən səni bəzərəm, rəng elərəm, qoyaram kürədə pişib bərkiyərsən. Sən hələ yağışı tanımırsan. Yağış gələrsə pozulub gedərsən. Gəl bir kiçik çamır adamı ol pişirim səni. Uşaqlara şənlik ver. İndi pozucusan, bir az ağıllı ol.

-Nə sən məni kiçildə bilərsən, nə də özüm. Bəyə dəliyəm oyuncaq olam. İndi siz mənim Oyuncağımsınız. Necə sevirəm elə də sənə don geydirəcəyəm.Ət paltarın çıxart, çamır paltar gey, mənım
kimin
.- çamır adamı dedi.

- Səsin heç xoş dəyil. Yel-tufan kimi kufuldursan, dağ kim yeriyirsən. Yavaş-yavaş, çox da gizlin. Və uçurducu. Canıma düşərkən məni sən yırtdın dağıtdın. Heç bilinmir necə bir canavarsan. İnsan sənin əlindən canavara qısılır. İt get gözümdən, cəhənnəm ol! Da ha lab zəhləmi apardın ha!

 

Quleybanı əllini atdı Martu-nu tutsun, o özünü atdı kənarındakı çaya. Su apardı. Quleybanı da onun dalınca, girdi suya. Su işlədi quleybanının canına, nə işlədi! Göz yumub açana qədər, quleybanının o, böyük heykəli, bütün, qar suda əriyən kimi, əriyib getdi.

Çar-çamırın, leyin içində qadın dedi:

- Dur ayağa! Ev xarabın bir ev xarab! Az qalmışdı boğulub öləsən. Bəs sən bu seli görmürdün? 

-Mən yatmışdım.-Martu cavab verdi.

 
*
 Missing media item.
 
 

Kiçik qız qolçaq əlində atılıb düşüb oxurdu:

Ev bucağı bir gəlin

Dörd bucağı dörd gəlin

Ulduz mənim ay sənin

Nar dənəyəm ay gəlin.

 

Şən deyin, şən gülüm

Sən deyin, mən gülüm

Gəldi gəlin, vay gəlin

Nar dənəyəm ay gəlin.

 

Balıq suda şappıldar

Balta dağda tappıldar

Günəş mənim ay sənin

Nar dənəyəm ay gəlin.

 

 Missing media item.

 

مارتو و آدم گلی

 

ناگهان لگدی به پشت مارتو خورد که دومتر به هوا رفت و به میان گرد و خاک افتاد! مهی از غبار برخاست که چشم کار نمی کرد. فریاد«وای ده ده م، وای!»- ای وای-بلند شد.

ظهر بود. او بعد از نیم روز خشت زنی، خسته و کوفته، ناهارش را خورده و روی زمین دراز کشیده بود.
مه غبار فرونشت . مارتو چشمهایش را گشود. دید آن «آدم گلی»، که قبل از ناهار درست کرده بود، چون غولی بر بالای سرش ایستاده است!
پرسید:
- چرا منو میزنی؟
آدم گلی گفت:
- آن که دهان دارد برای خوردن آمده است. دهان دادی، غذاهم بده!
و او را به کنار سفره پرت کرد. مارتو با بدنی خورد و خمیر، ترسان و لرزان، سفره غذا را به او داد. «آدم گلی غول آسا» بدون اینکه به غذا نگاهی بیاندازد سفره را توی دهانش چپاند. و با صدای کلفتی که همراه باد و توفان بود گفت:

- چرا منو  ساختی؟
مارتو با ترس جواب داد:
-  شادی بیاری. برای دخترک ام. و بچه ها. زندگی شادی داشته باشند.

آدم گلی گفت:
- من آن آدم گلی کوچولویی هستم که شما عروسکم کنید؟ قدرت دست هایت غولم کرد. عقل نداشتی، قدرت ات را چون سیب بالا انداختی من هم گرفتم. خیال کردی آن روی هوا می ماند. مغزت خالی ست. خالی و خالی. احمق، هیچ سیب روی هوا می ماند؟ نمی توانم برای شما عروسک باشم. برعکس شما عروسک من هستید.

مارتو از دعوای او سر در نمیاورد گفت و پرسید:
- اخلاق بدی داری. چرا مثل آرد الک ام میکنی، و مثل خمیر ، مشت و مالم می دهی؟ جای سالمی در تن ام نمانده، چرا من را میکشی؟ اسیر گیر آوردی؟ حتماً میخواهی برایم زندان هم بسازی. آخر گناه من چیست؟ چاره ام کدام است؟

-گناه تو: قدرت دستهایت را به من دادی. از یک مشت گل، غولی ساختی. من در گل بودنم خیلی راحت بودم، و دوست داشتنی هم زندگی میکردم. بدهکار تو نیستم. تو به من بدهکاری. راه نجاتت را بگویم: گوشت پوشیده ای، درش بیار و گل بپوش!

- میخواهی جانم را بگیری، بگو و راحتم کن. مگر گوشت لباس است که دربیارم و گل بپوشم؟ آدم حسابی، ببخشید غول-خدا، من خیلی غلط کردم قدرتم را به تو دادم. نفهمیدم غول درست میکنم جانم را بگیرد. دیگر این قدرت را به هیچ گل و لایی نمی دهم. که غولی بشود و برگردنم  بنشیند. خواستیم شادی بیاریم، نامتار(عزراییل) آوردیم. اگر تو به اندازه یک جو عقل داشتی، سازنده خودت را اذیت نمی کردی. پایین بروی، بالا بروی، سازنده تو این عموست.

- خودت را گول نزن. آن موقع سازنده من بودی که در مشت تو بودم و مثل موم با من بازی میکردی. حالا، تو در چنگ منی. من سازنده توام. در بالا من هستم و در پایین تو. آن درختانی که تو دیده بودی پارو شده اند. دوره ی تو گذشت و تمام شد.

مارتو گفت:

- تو این جوری خیلی زشتی. من ترا آرایش میکنم، رنگ ات میزنم. می گذارم در کوره بپزی و سفت شوی. هنوز باران را نمی شناسی. باران که بیایید له می شوی از بین میری. بیا آدم گلی کوچولویی باش که بپزم ات.  برای بچه ها شادی بیاری. حالا تو همه چیز را خراب می کنی. کمی عاقل باش.

 

آدم گلی جواب داد:

- نه تو می توانی من را کوچک کنی، و نه خودم. مگر دیوانه ام که خودم را عروسک کنم. حالا شما عروسک من هستید.

آنطور که میخواهم لباس تن ات میکنم.  لباس گوشتی را دربیار،  لباس گلی به تن ات کن. مثل من.

-صدایت هیچ خوب نیست. چون باد و توفان  هو-هو میکنی. چون کوه راه میری. ورجه-ورجه. پنهان. و ویرانگر. از وقتی که به جانم افتادی، لت و پارم کردی. هیچ معلوم است تو چه جانوری هستی؟ انسان از دست تو به جانور پناه می برد. گم شو، از جلوی چشمم! برو به جهنم. پاک  حوصله ام را سربردی.

آدم گلی ، دست برد مارتو را بگیرد. او خود را به رودخانه ای که در کنارش بود انداخت. و رفت. غول هم به دنبال اش  وارد آب شد.
آب به تن آدم گلی نفوذ کرد. تا چشم بهم بزنی هیکل عظیم اش، چون برف در آب، ذوب شد و رفت.

*

در میان گل و لای، زن گفت:
-بلند شو، خانه خراب، بلند شو! کم مانده بود غرق بشوی. پس تو سیل را ندیدی؟
مارتو جواب داد:
- من خوابیده بودم.

*

دخترک عروسک در دست میرقصید و میخواند:

یک گوشه اتاق، یک عروس
چهار گوشه اش، چهار عروس
ستاره از آن من، ماه از آن تو
دانه ی انارم ، آی عروسک.

شاد بگو، شاد بخندم
تو نق بزن، من بخندم
عروسک رسید، وای عروسک!
دانه انارم، آی عروسک!

ماهی در آب چلپ-چلوپ میکند
گلنگ در کوه تاپ-تاپ میکند
خوشید از آن من، ماه از آن تو
دانه ی انارم آی عروسک.

 

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

آ. ائلیار

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.