در این نوشتار، بخش پایانی ترجمه مقاله دکتر ثروت الخرباوی را که در باره روابط فرقه اخوان المسلمین با روحانیون شیعه در آستانه انقلاب و سالهای پس از آن است، مرور می‌کنیم.

میزان همبستگی‌ تفکر شیعه و اخوان المسلمین زمانی‌ آشکار میشود که میبینیم که پس از "انقلاب شیعی" در ایران هزاران جلد از کتاب " فی‌ ظلال القرآن" یا در سایه قرآن بسوی ایران روانه شد، هرچند این اولین بار نبود که کتاب‌ها و جزوه‌های اخوان المسلمین در ایران انتشار مییافت. پیش از آن در سال ۱۹۶۶ کتاب "فی‌ معالم الطریق" سید قطب پس از اولین چاپ در بیروت روانه بازارهای ایران شد که با استقبال گرم شیعیان مواجه شد، بطوری که پیش از آن کتاب هیچ نویسنده سنی در این حجم مورد استقبال شیعیان قرار نگرفته بود.

پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند که خمینی در تالیف کتاب "حکومت اسلامی" ، نظریه‌ ولایت فقیه را با الهام گرفتن از نظریه‌ "الحاکمیه" سید قطب تئوریزه کرده است. در سال ۱۹۶۶ علی‌ خامنه‌ای رهبر کنونی جمهوری اسلامی و شاگرد خمینی، که ایضا شاگرد خوب نواب صفوی که از سینه چاکان اخوان المسلمین بود، کتاب "المستقبل لهذا الدین" سید قطب را به زبان فارسی‌ ترجمه کرد. خامنه‌ای علاقه و ارادت شدید خود نسبت به سید قطب را با "اندیشمند مجاهد" خواندن او در مقدمه این کتاب بیان می‌کند.

رابطه گرم میا‌‌ن اخوان المسلمین و روحانیت شیعه بصورت ایدئولوژیک و اعلام پشتیبانی ادامه یافت و طبق گفته یوسف ندا، در سال ۱۹۷۸ و پیش از انقلاب اخوان المسلمین هیأتی را برای دیدار با خمینی به پاریس فرستادند. پس از به قدرت رسیدن خمینی، یکی‌ از اولین هواپیماهایی که در فرودگاه تهران به زمین نشست، هواپیمای حامل هیئت بلند پایه‌ای از اخوان المسلمین بود که بدستور عمر التلمسانی "امام وقت" گروه راهی‌ تهران شده بود. در راس این هیئت یوسف ندا قرار داشت و اشخاصی‌ نظیر جابر رزق از مصر، قالب همت از سوریه و برخی‌ از نمایندگان اخوان المسلمین از سراسر جهان او‌را همراهی میکردند.

از دلایل اصلی‌ ارسال این هیئت، فشار انور سادات بر گروههای دانشجویی اخوان المسلمین در دنشگاههای مصر بود و میزبانی سادات از شاه مخلوع ایران دلیل دیگری بر دشمنی اخوان المسلمین با سادات بود و بهمین دلیل شخصیتی چون یوسف ندا را که مسئول روابط بین المللی اخوان المسلمین بود را برای ریاست این هیئت و ملاقات با خمینی برگزیدند.

شرط بیعت با خمینی

یوسف ندا ماموریت بسیار حساسی را به عهده داشت که موفقیت در آن می‌توانست تاریخ جدیدی برای منطقه ترسیم کند. یوسف ندا از جانب رهبر معنوی اخوان المسلمین به خمینی پیشنهاد کرد که همه شاخه‌های اخوان المسلمین در سراسر جهان حاضر به بیعت با او به عنوان "رهبر مسلمین جهان" هستند، مشروط بر اینکه خمینی رسما اعلام کند که اختلاف میا‌‌ن شیعه و سنی برسر جانشینی پیامبر اسلام یک اختلاف سیاسی و غیر اعتقادی است. خمینی جوابی فوری به این درخواست نداد، اما انتشار قانون اساسی‌ جدید ایران که در آن مذهب شیعه جعفری تنها مذهب کشور و ولی‌ فقیه را به عنوان جانشین امام غایب در راس همه امور معرفی‌ کرده بود، باعث شگفتی اخوان المسلمین شد، زیرا آنها پاسخ خمینی را دریافت کرده بودند. خمینی با این اصل قانون اساسی‌ به آنها گفت که اختلاف موجود نه یک اختلاف سیاسی که یک اختلاف ایدئولوژیک است، اگر مرا میخواهید، باید مرا با همین مذهب به عنوان رهبر مسلمین جهان بپذیرید.

علیرغم این واکنش، اخوان المسلمین همچنان به حمایت از خمینی و انقلابش ادامه داد و با چشم پوشیدن از احکام زندان و اعدامی که برای همکیشان سنی آنها در ایران صادر میشد، مجله "الدعوه" که ارگان رسمی‌ اخوان المسلمین بود، به یکی‌ از تریبون‌های هوادار خمینی و انقلاب تبدیل شده بود و بر ظلمی که بر سنی مذهبان ایران میرفت سرپوش نهاده و آنرا به دیار فراموشی فرستادند. یوسف ندا در برنامه "شاهد فی‌ العصر" مورخ ۱-۱۰-۲۰۰۵  تلویزیون الجزیره درباره این دوران می‌گوید: " مسئله مربوط به دستگیری‌ها و اعدام بسیار دردآور، اما قابل درک است، زیرا هر انقلابی‌ اشتباهاتی بهمراه دارد"

اخوان المسلمین همواره از خمینی و انقلابش حمایت میکردند و بطوری که یوسف ندا در برنامه شاهد علی‌ العصر تلویزیون الجزیره گفت که آنها حتی برای آزادی گروگانهای امریکایی نیز داوطلب شدند. سفیر آمریکا در مصر با "رهبر معنوی" اخوان دیدار و شماره تلفن کاخ سفید را در اختیار عمر التلمسانی میگذارد. یوسف ندا می‌گوید: با کاخ سفید تماس گرفتم و "رهبر معنوی" درکنارم بود، به آنها گفتم که من نماینده اخوان المسلمین هستم و میخواهم با رئیس جمهور آمریکا صحبت کنم، شماره مرا گرفتند و قول دادند که با من تماس گرفته خواهد شد، اما تماسی گرفته نشد.

هدف اخوان المسلمین از این اقدام این بود که با هر دو طرف ماجرا مرتبط باشد، اما علیرغم بی‌ نتیجه ماندن تلاششان، همچنان به پشتیبانی از خمینی و انقلاب ادامه دادند. عمر التلمسنی در تاریخ ۱۶-۲-۱۹۸۴ در مصاحبه با مجله اسلامی " کرسنت" که در کانادا منتشر میشود، گفت: " هیچ یک از اخوان المسلمین در سراسر جهان از شیعیان بد نمیگوید".

در زمان مرگ خمینی در سال ۱۹۸۹ حامد ابوالنصر رهبر معنوی وقت اخوان المسلمین، ضمن مرثیه‌ای در سوگ خمینی، از او با عنوان "فقید الاسلام" و رهبر انقلاب بر علیه حاکمان زورگو یاد کرد.

درگذشت خمینی برای روحانیون شیعه و اخوان المسلمین ضربه بزرگی‌ بود،زیرا خمینی آنچنان که به هیئت اعزامی آنها گفته بود، همیشه تحت تاثیر شخصیت و افکار حسن البنا بوده و لقب "رهبر" را نیز به اقتدا از او برای خود برگزیده است. الدمرداش العقالی از برجسته‌ترین رهبران شیعه مصر که زمان از اعضای قدیمی‌ اخوان المسلمین  است در این باره می‌گوید: "دوباره تکرار می‌کنم که حسن البنا پیشگام همبستگی‌ بود و یادآور میشوم که انقلاب اسلامی در ایران به رهبری امام خمینی، این لقب برازنده را برای وی حفظ کرد، زیرا در این انقلاب از لقب "رهبر" که زندگی‌ سیاسی حسن البنا که اولین "رهبر معنوی اخوان المسلمین" بود، استفاده شد. مردم فراموش میکنند که خمینی لقب "رهبر" را بر همه لقب‌های رایج حوزوی شیعه ترجیح داد و به قصد تقرب به حسن البنا آنرا برگزید.

وی همچنین می‌گوید که خمینی از قبول لقب "المرشد العام" که برای اولین بار به حسن البنا خطاب میشد با این برهان که این لقب تنها شایسته کسی‌ است که برای اولین بار روح اسلام را در قرن بیستم زنده کرد، سر باز زد و به لقب "مرشد" یا رهبر اکتفا کرد. بدستور خمینی میدانی را در تهران بنام حسن البناع نامگذاری کردند و این ابداً اتفاقی‌ نبود. کسانی که تصور میکنند که میتوانند میا‌‌ن رهبران دینی شیعه و سنی اختلاف بیندازند، سخت در اشتباه هستند، زیرا تنها رهبران دروغین با هم دچار اختلاف میگردند و چنانچه ما همه اهدافمان را برای خدا بگذاریم شیعیان و سنی‌ها به هم خواهند گروید.

مرگ خمینی پایان رابطه اخوان المسلمین و حکومت شیعه نبود و این رابطه وارد فاز جدیدی شد. در زمان رهبری خامنه‌ای کتاب‌های سید قطب در دوره‌‌های آموزش عقیدتی‌ سپاه پاسداران تدریس میشد و همچنین نفوذ روحانیونی مانند مصباح یزدی، پدر معنوی احمدی‌ نژاد گسترش یافت. برخی‌ از فتواهای مصباح یزدی ماند فتوای وجوب انتخاب احمدی‌ نژاد و حرام بودن انتخاب رقیبانش باعث ایجاد جدال‌های فراوانی شد، درست مانند فتواهای برخی‌ از روحانیون اخوان المسلمین در انتخابات ریاست جمهوری مصر مبنی بر وجوب رأی دادن به محمد مرسی و حرمت رأی دادن به رقبای انتخاباتی او. مصباح یزدی از شیفتگان سید قطب و کتاب‌های اوست و از او به عنوان یکی‌ از فلاسفه عصر حاضر شیعه یاد میشود. نظریات او که برگرفته از کتاب "حاکمیت" است، مبتنی‌ بر نادانی‌ توده و نیاز به راهبر است، همان آهنگ گوش نوازی که شیعیان بگوش اخوان خواندند و اخوان و آهنگی بلندتر از آن پاسخ دادند.

پانویس:

۱- انتخاب آیه " و اعدو لهم ما استطعتم من قوه" که دقیقا همان آیه‌ای است که دو کلمه اول آن بر روی ارم رسمی‌ اخوان المسلمین وجود دارد، برای درج در ارم "سپاه پاسداران انقلاب اسلامی" انتخابی اتفاقی نیست.

۲- سپاه پاسداران وظیفه دار حراست و نگهداری از انقلاب اسلامی را به عهده دارد و نه مرز‌های ایران. در قانون اساسی‌ این وظیفه به عهده ارتش واگذار شده است.

۳- با درک موارد بالا عملکرد سپاه پاسداران و نوع نگاه آن به ایران و ایرانی بهتر قابل درک است