روز یکشنبه ١٣ تیر (٣ ژوئیه)، به مناسبت چهلمین سالگرد کشتار حمید اشرف و گروهی از مؤثرترین کادرها و رهبران سازمان چریکهای فدائی خلق ایران، به دست نیروهای ساواک شاه، سمینار یک روزه ای در کلن برپا شده بود.

سمینار نام “بررسی نونگاشته ها و نويافته ها پيرامون تاريخ جنبش فدائی، نگاه و جايگاه حميد اشرف در دوام سازمان چریک های فدائی خلق ايران” را بر خود داشت و از دو بخش تشکیل شده بود. در بخش نخست – با عنوان “نونگاشته ها و نویافته ها” – 5 مطلب، و در بخش دوم – با عنوان “یادها و نگاه ها” – 6 مطلب به سمینار ارائه شدند.

سمینار با یک نمایش اسلاید آعاز شد که که به فشردگی حمید اشرف را در چند عکس و تصویر از ایام کوهنوردی و شنای دانشجوئی تا “عروج” نشان می داد. سپس سخنرانان به ترتیب زیر به سنخرانی پرداختند.

نخستین سخنران سمينار آقای مجيد کيانزاد، يار ديرينه حميد اشرف، بود. کيانزاد از سال ١٣٣٩ فعاليت سياسی خود را آغاز کرد و از  سال ١٣٤١ به بعد در ارتباط نزديک با بیژن جزنی قرار گرفت. نامبرده همرزم حميد اشرف در تيم کوه بود. عنوان گفتار او “حميد اشرف از آغاز تا سياهکل” بود. سخنران زندگی حمید اشرف را به ٤ دوره – دورۀ کودکی، دورۀ (نو)جوانی تا سياهکل و اختفا (از 2 تا 49 در گروه بیژن جزنی)، دوران مبارزۀ چریکی و اعتلاء، و دورۀ رهبری ـ تقسیم کرد و سخنان خود را به دو دورۀ نخست حیات او اختصاص داد: از کودکی و شرایط نشو و نمای او تا ١٢ بهمن ١٣٤٩، روزی که حمید زندگی مخفی را پیشه کرد.

دومين سخنران سمينار آقای انوش صالحی بود. صالحی داستان نویس و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران است. او تاکنون سه کتاب با عنوان های “راوی بهاران (سرگذشت کرامت دانشیان)”، “مصطفی شعاعیان و رومانتیسم انقلابی” و “اسم شب، سیاهکل (جنبش چریک های فدائی خلق از آغاز تا اسفند ١٣٤٩)” در حوزه تاریخ چپ ایران نوشته است. موضوع سخنان نامبرده “تاریخ نگاری جنبش فدائی و سهم حمید اشرف” و “معرفی حماسه سیاهکل، اثر حمید اشرف” بود. او با مکث بر سه نوشتۀ حمید – جمعنبدی 1 ساله، جمعبندی 3 ساله، و حماسۀ سیاهکل – ضمن برشمردن لغزشها و کاستیهای این آثار و انتشار ناقص جمعبندی 3 ساله، جایگاه حمید اشرف را در ثبت تاریخ جنبش فدایی، به رغم انبوه دشواریهای سازمانی ای که داشت، ستود و در معرفی کتاب «حماسه سیاهکل»، شیوۀ روائی این کتاب، ترسیم غیرحماسی دشواریهای عملی و خِرد و ریز مبارزه، با دیدی واقعبین را از زمره برجستگی های کتاب عنوان کرد.

سخنران بعدی سمینار آقای سياوش رنجبر بود. رنجبر استادیار تاریخ ایران در دانشگاه منچستر و دارای درجه دکترا در تاریخ ایران است. تخصص او ساختار حکومت در ایران معاصر و فعالیت های سیاسی در دوره های قبل از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و دوره اولیه جمهوری اسلامی است. موضوع گفتار او “اسناد بريتانيا و جنبش فدائی: گزارش يافته های تازه” و نیز معرفی آقای ویلیام ویلسون بود. نامبرده در بخش نخست سخنانش، روایت سفارت بریتانیا در ایران از سیاهکل را بر پایۀ اسناد انتشاریافتۀ وزارت امورخارجۀ بریتانیا به دست داد: روایتی با اشتباهات بسیار، از این دست که “مهاجمان سیاهکل بین ١١٠ تا ١٣٠ نفر و مورد حمایت عراق بوده اند”، روایتی امنیتی با بی توجهی کامل به ابعاد سیاسی و ایدئولوژیک سیاهکل که از ترس سفارت به انتصاب این حرکت به بریتانیا نیز مبری نبوده است. او در بخش دوم سخنانش ویلیام ویلسون، از نمایندگان پارلمان بریتانیا را معرفی کرد و کوششهای وی را در پیگیری از وضع زندانیان سیاسی ایران، حضور در دادگاه جزنی، عدم حمایت سفارت بریتانیا از این کوششها، … را بازنمود.

سپس آقای سعيد شمس در جای سخنرانان قرار گرفت. شمس صاحب دکترای جامعە شناسی و استاد جامعه‌شناسی در دانشگاه‌ سوران کردستان عراق است. او مولف کتاب “ناسيوناليسم، اسلام سياسی و مسئله کرد در ايران” به زبان انگليسی است و چند مقاله به زبان کردی و جزوه ای به زبان فارسی با عنوان “ایرانیت و کردیت: همزیستی یا همستیزی” منتشر کرده است. موضوع صحبت او “اسم شب، سياهكل”: ويژگی ها و اهميت روايت انوش صالحی” بود. او با تأکید بر ضرورت تاریخنویسی مستقلانه جنبش فدائی، سخنان اش را آغاز کرد و کتاب “اسم شب، سیاهکل” را با ارجگزاری بر کار صالحی در راستای همین ضرورت و کوششی برای “ایجاد عِرقی نسبت به جنبش فدائی” ستود. شمس به کاستیهای کتاب نیز پرداخت و ضمن برشمردن برخی از این کاستیها، بیشترین تأکید را بر کوشش آن برای آن که فاقد دیدگاهی سیاسی در منتی تاریخی باشد، گذاشت؛ در حالی که به زعم سخنران “هیچ متن تاریخی فاقد نگاهی سیاسی نیست”.

آخرین سخنران بخش نخست سمینار آقای علیرضا بهتوئی بود. بهتوئی استادیار جامعه شناسی و پژوهشگر و مدرس دانشگاه استکهلم سوئد است. چگونگی عملکرد سازمان های جامعه مدنی و “سرمایه اجتماعی” در رشد و دموکراتیزه کردن روندهای اجتماعی، در ایجاد سلسله مراتب اجتماعی و هم چنین مکانیزم های درگیر در شکل دهی نخبگان جامعه، از موضوعات پژوهش او بوده اند. موضوع صحبت او در باره تاریخ نویسی جنبش چپ ایران، با مکث بر کتاب “ادیسه چریکی” نوشته دکتر پیمان وهاب زاده بود. بهتوئی با مکث و تأئید این گزارۀ وهاب زاده که “چریکها محصول زمان خود بودند”، در عین حال بر این که رهبران یک حرکت قاعدتاً باید توانائی تشخیص روزنه های به سوی آینده را نیز داشته باشند، این نتیجۀ مرکزی را ارائه کرد که “هیچ جبری در تاریخ وجود ندارد” و فدائیان می توانستند با گفتمان سازی عمومی برای مبارزه با دیکتاتوری – امری که آقای خمینی موفق به آن شد –  گشایندۀ امکانی برای طی راه دیگری باشند.

چنان که اشاره شد، در بخش دوم سمینار، زیر عنوان عمومی “یادها و نگاه ها”، 6 تن سخنرانی کردند.

سخنران نخست این بخش خانم شمسی شفیعی بود. خانم شفیعی از همرزمان حمید بوده که آخرین روزها و خبر کشته شدن او را زیسته بوده است. شفیعی، سرشار از خاطره از حمید و – از فراز 40 سال – هنوز پرغلیان از عاطفه نسبت به او – از سنگینترین روزهای زندگی اش، از روزهای “آن خبر شوم” و پس از آن، از “نبودن” حمید می گوید. اما همچنین از “بودن” و چگونه و چگونگی “بودن” حمید، از مناسبات رفقای حمید با او و او با رفقایش، از دقت و توجه او به جزئی ترین احوال و نیازهای آنان می گوید؛ از چنان توجه سرشاری به اکنونِ رفقایش که آموزۀ “عمر چریک 6 ماه است” در برابر آن از اعتبار ساقط می شد.

سخنران بعدی آقای بهزاد کریمی بود. کریمی عضو گروه بهروز ارمغانی و از چهره های شناخته شده جنبش فدائی است. کريمی نويسنده کتاب “طرحی اولیه پیرامون سیر گفتمانی ما” است. موضوع گفتار او نشان دادن خصوصیات برجسته رهبری و مدیریت در حمید اشرف است با عنوان “حمید اشرف در آیینه “نوارهای گفتگوی دو سازمان”*. کریمی اهمیت این گفتگوها (نوارها) را در این می داند که حاوی نظرات دو تن از رهبران نخست هر دو سو، در متعالی ترین مرحلۀ حیات سیاسی شان و بدون هر سانسور اند. او با مکثی بر گفتگوها که موضوعات متعددی را شامل می شود، حمید را چنین ترسیم کرد: فردی به بیان موجز، نظرات مشخص، مسلط به موضوع و آماده، که هم در برخورد با بهروز ارمغانی، هم در احتیاطی که در پذیرش تمام پیشنهادها نشان می دهد و بر ضرورت طرح آنها با دیگر رفقایش تأکید دارد، و هم در این واقعیت که بیشتر شنونده است، رفتار یک رهبر و مدیری با منش دموکراتیک را نشان می دهد؛ وجهی از شخصیت او که تحت الشعاع شخصیت یک فرماندۀ چریکی قرار داشته است.

سپس نوبت به سخنرانی آقای جمشید برزگر رسید. برزگر نويسنده، روزنامه نگار و تحليل گر سياسی است. موضوع سخنرانی آقای برزگر جنبش فدایی و چالش های یک تاریخ نگاری است. برزگر مبتنی بر تجربۀ شخصی اش به هنگام تهیه پایان نامۀ فوق لیسانس خود، که موضوع شکل گیری جنبش چریکی را در بر می گرفته، با مشکل فقدان منابع روبرو می شود و بعداً در خارج کشور برای رفع این نقیصه می کوشد. تجربۀ برزگر از تاریخنگاری فدائی حاکی از وجود چند دشواری در این زمینه است: تاریخ نویسی  یک امر تخصصی است. تاریخنگاری فدائی، گاه صرفاٌ خاطره نویسی است، آن هم  و بیان روانی – داستانی خاطره ها و رمانتیسم آنها، گاه آلوده به دیدگاه های سیاسی است. دیگر این که جنبش فدائی هنوز صرفاً یک امر تاریخی نیست و بنابراین با واقعیت روز و حساسیتهای آن گره می خورد. برزگر در پایان سخنان خود پیشنهاد ایجاد یک مرکز مستقل آکادمیک برای تاریخنگاری فدائی را مطرح کرد.

سخنران چهارم این بخش از سمینار آقای فرخ نگهدار بود. نگهدار عضو گروه بيژن جزنی و از همرزمان حميد اشرف بوده است. او از چهره های شناخته شده جنبش فدائی است. عنوان صحبت نگهدار “آیا مشی مسلحانه فداییان به هدف دست یافت؟” بود. نگهدار برای پاسخ به این سؤال ابتدا اهداف متنوعی را که می توان به جنبش فدائی نسبت داد، برشمرد؛ “زیرا پاسخ به سؤال طرح شده، مستلزم روشنی بخشسدن به هدفی است که این جنبش پیش روی خود نهاد: ترویج ایدئولوژی، انقلاب و کسب قدرت سیاسی (که مسعود احمدزاده با این تمایل شناخته می شود)، ریختن ترس و یأس و متحد ساختن نیروی چپ (تمایل پویان و جزنی)، پرورش انسانهای الگو. با توجه به نتایج ملموس مبارزۀ چریکی یعنی سکشتن سد اختناق و امیدبخشی، منزوی کردن حکومت شاه، جذب ده ها هزار تن در جریان انقلاب، تأسیس سازمان سراسری نیروی چپ، نگهدار نتیجه گرفت که پاسخ او به سؤال طرح شده مثبت است و “مسئولیت ناکامی بعدی نه به عهدۀ بیژن و مسعود و حمید و امیرپرویز، … که بر عهدۀ ماست”.

دیگر سخنران سمینار آقای مجید عبدالرحیم پور بود. عبدالرحيم پور هم از چهره های شناخته شده جنبش فدائی است. او عضو گروه بهروز ارمغانی و از مسئولين سازمان بعد از حميد اشرف بود. نقش او در تداوم حيات سازمان بعد از حميد اشرف، برای فدائيان شناخته شده است. گفتار او زیر عنوان “نگاه به حميد اشرف از منظر ديگر” عرضه شد. مد نظر  عبدالرحیم پور از “از منظر دیگر”، نگاه به حمید اشرف نه به عنوان یک شخصیت بلکه به عنوان “یک وضع اجتماعی”، در شرایط در میان بودن مسئلۀ “کیستی ما؟”، و پاسخ حمید به این مسئله بود. در شرایطی که منبعث از حرکتهای دوران قاجار و اوج آن مشروطه، مکث بر سؤال “هویت یا کیستی ما؟” در قامت کسانی جون فردید و آل احمد در بازگشت به خویش، ماندن در خود و بازگشت به عقب جلوه گر شد، حمید اشرف پاسخ مدرن و آینده نگرانه به این سؤال داد. او حمید را رهبر و سازمانگری خلاق، انسانی خودبنیاد، مدرن، اما نه یک پیشوا؛ انسان ایرانی با تناقضهای انسان ایرانی تعریف کرد.

به نقل از کارآنلاين