تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک(37) تاریخ یک علم است؛ و کرونولوژی، بخشی از آن

25.05.2016 - 16:43

https://www.youtube.com/watch?v=jZ4eSq3r5F4

در قسمت گذشته در شرح وقایع اتفاقیه بین ۱۰۰۰ تا ۱۱۰۰ میلادی، به موارد زیر اشاره شد:
سرخ‌‌پوستان آناسازی ANASAZI که گونه‌ای دهکده با خانه‌های کاهگلی داشتند؛ ورود وایکینگ‌ها به آمریکای شمالی پنج سده پیش از کریستف کلمب، کانوت؛ فرمانروای دانمارک و غلبه وی بر پادشاه انگلستان ادموند آیرن‌ساید، «داستان گن جی»، نخستین رمان جهان که یک زن ژاپنی نوشته‌است، پادشاهی «پاگان» و آناوراهتا، سلطان محبوب برمه (میانمار)، نورمن‌ها در ایتالیا، ویلیام اول و نبرد هیستینگز، پرده نگارین بایه Bayeux Tapestry پرده ۷۰ متری، که داستان پیروزی ویلیام را نشان می‌دهند، نبرد ملازگرد و نابودی ارتش بیزانس توسط سلجوقیان، و جنگ‌های ویرانگر و خونین صلیبی.
...
در این بخش به مهم‌ترین وقایع بین ۱۱۰۰ تا ۱۲۰۰ میلادی می‌پردازم.
...
یادآوری کنم کهبحث «تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک»؛ که از داستان تکامل و انسان‌های اولیه آغاز شده و تا دوران کنونی ادامه خواهد داشت، در مورد تجربه و حافظه گذشته بشر است. فلسفه تاریخ - کشف قوانین عامی که بر روند رویدادها حاکم است - نیست. با مسامحه؛ «علم تاریخ» یا بهتر بگویم بیان رویدادها است.

...

من داده‌ها و اطلاعات مربوط به روزگار سپری‌شده را یافته؛ جمع‌آوری و سازمان داده‌ام و گرچه در وقایع‌نگاری صرف نمانده‌ام اما از تحلیل و تفسیر روابط بین‌ این وقایع و اینکه چگونه و چرا رُخ داده‌اند، گذشته‌ام. (از جمله به این خاطر که بدان اشراف کافی ندارم)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
هر تاریخ واقعی، تاریخ معاصر است
تاریخ یک علم است (اما نه به معنی اخص کلمه= science)؛ علم شناخت و تفسیر گذشته‌ی انسان‏‌ها در پرتو حال که بر اساس روش‏‌ها، گزینش‏‌ها و تفسیرهای مورخان به دست می‏‌آید.

توجه داشته باشیم که اصطلاح علم به معنای ساینس science (علم به معنای اخص)؛ Knowledge (شناخت) و Discipline (گزاره‌های متعددی که ارتباط منطقی بین آنها وجود دارد) هر سه - به کار می‌رود.
...
تاریخ گاه ناظر به وقایع گذشته و گاه معطوف به مطالعه و بررسی وقایع است. البته تاریخ یک چیز نیست، بلکه چندین چیز است. چیزی که اتفاق می‏افتد و «چیزهایی»(تصویرهایی) که از آن در ذهن می‏‌سازیم.
«بندیتو کروچه» Benedetto Croce فیلسوف ایتالیایی و نویسنده کتاب «تاریخ به مثابه داستان آزادی» گفته‌است: هر تاریخ واقعی؛ تاریخ معاصر است.
"Ogni vera storia è storia contemporanea"
یعنی فهمیدن ما با واقعّیت کنونی دمخور و همنشین می‌شود و از آن تأثیر می‌گیرد.
...
واژه تاریخ از ریشه سامی گرفته شده و به معنی ماه و گردش آن است. ماه روز (ماه + روز)
این واژه در زبان اکدی «ارخو»؛ همچنین «أرَخَ» و «وَرخَ» (واو بدل از همزه) و در عبری «یرخ» (یعنی ماه) و در عربی به صورت «تاریخ» درآمده که به معنای تعیین زمان رویدادها است. بگذریم که کمترین شباهت آوایی و تشابه صرفی بین «ماه روز» و «تاریخ» وجود ندارد و به همین دلیل، تعرب خیلی غریبی است.

البته برخی گفته‌اند که واژه تاریخ از عربستان جنوبی (یمن) وارد زبان عربی شده و شکل فرضی و اصلی آن توریخ بوده‌است. ابوریحان بیرونی و حمزه اصفهانی اما؛ بر‌این باورند که ‌این کلمه از ماه‌روز (ماه + روز) فارسی وارد زبان عربی شده‌است.
محیط طباطبایی هم بر پارسی بودن لفظ تاریخ نأکید می‌ورزید.
...
هگل تاریخ را حیات بشر در امتداد زمان بر روی زمین می‌داند و ابن خلدون ‌اینگونه آن را تعریف کرده است: «اخبار عن الایام و الدول و السوابق من القرون الاولی» (خبر دادن از روزگاران و دولت‌ها و پیشینه‌های قرون نخستین)
واژهٔ «تاریخ» در زبان‌های اروپایی از مفهوم History با شکل‌های مختلف آن استفاده می‌شود و ریشهٔ آن از واژهٔ hístōr در زبان یونانی گرفته شده که به معنای نقل وقایع و حوادث گذشته و به عبارت دقیق‌تر، یعنی جستجوی هر آنچه که به دانستنش بیارزد. واژهٔ تاریخ (Histories) نزد هرودوت به معنای «مطالعه» یا «بررسی» روزگاران گذشته بوده‌است.
...
تاریخ یک علم است و کرونولوژی هم بخشی از آن. منظور از کرونولوژی؛ گاه‌نگاری است که برای محاسبه زمان یا دوره‌هایی از زمان و اختصاص رخدادها در تاریخ‌های دقیق وقوع آن‌ها تعریف می‌شود. دربارهٔ واژهٔ تاریخ و منشأ آن، گزارش‌های دیگری هم وجود دارد که از شرح آن می‌گذرم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
معبد انگکور وات در کامبوج
در فاصله سال‌های ۱۱۱۳ تا ۱۱۵۰ میلادی؛ در کامبوج، با دستور پادشاهی به اسم «سوریاوارمان دوم» Suryavarman II، برای پرستش «خدای ویشنو» Vishnu نیایشگاه انگکور وات ساخته شد.
نمای کلی این معبد؛ بی شباهت به «کوهستان مِیرو» Meru نبود، کوهستانی مقدس و افسانه‌ای در اساطیر هند که همچون کوه المپ اساطیر یونان باستان، به عنوان سکونت‌گاه خدایان شمرده می‌شد

وسعت انگکور وات حدود دویست هکتار بوده و معنای لغوی نام آن نیز «شهر معبد» Temple City است. اطراف آن توسط خندقی احاطه شده که ۲۰۰ متر پهنا و ۴ متر عمق دارد و محوطه‌ای در حدود ۵ کیلومتر را در حصار خود گرفته‌ که به استحکام پایه‌ و شالوده‌ی اصلی آن کمک کرده‌است.
...
بخش اعظم جذابیت هنری انگکور وات به کتیبه‌ها و نقوش برجسته‌ای باز می‌گردد که بیشتر داستان‌ دو حماسه‌ی معروف هندوها؛ یعنی «مهابهاراتا و رامایانا» را به تصویر کشیده‌اند.
در بخش سی و چهارم تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک، به انگکور وات اشاره داشتم.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

جرجانی و ذخیره خوارزمشاهی

زین‌الدین ابوالفضائل اسماعیل بن حسین جرجانی معروف به سید اسماعیل پزشکی ایرانی بود که به عربی و فارسی می‌نوشت. او از جرجانیه در جنوب دریایچه آرال و ساحل جیحون برخاست و در دربار خوارزم برآمد و در سال ۱۱۳۶ میلادی درگذشت.

پس از چند سده که مجموعه‌های بزرگ پزشکی همچون کامل الصّناعه علی بن عبّاس مجوسی اهوازی و الحاوی و المنصوری محمّد بن زکریّای رازی و قانون ابن سینا به زبان عربی در دسترس جویندگان علم پزشکی بود آثار جرجانی با زبان فارسی جلوه‌ای خاص به خود گرفت و آنان که عربی نمی‌دانستند می‌توانستند از این آثار بهره‌مند گردند

وی رسالهٔ طبی مفصلی به ‌ فارسی نوشت به نام ذخیره خوارزمشاهی ‌که گفته می‌شود نخستین دائرةالمعارف طبی است که به جای عربی به ‌ فارسی نوشته شده و از کتب پایه و جامع در پزشکی سنتی امروز است.

کتاب فوق قریب ۷۵۰۰۰۰ واژه، در نه کتاب (۷۵ باب و ۱۱۰۷ فصل) است( کتاب دهمی به نام کتاب قرابادین هم بعداً بدان ضمیمه شده است).

جرجانی آثار دیگری هم دارد که از ذکر آن می‌گذرم.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

صلاح الدین ایوبی
۱۱۳۸ میلادی؛ صلاح‌الدین ایوبی، در تکریت عراق به دنیا آمد. وی مؤسس دولت ایوبیان و از کردهای مسلمان بود که قدرتش سرزمین‌های مصر و شام و شمال عراق و یمن و حجاز را در بر گرفت.

او توانست اغلب سرزمین‌های بیت المقدس را آزاد سازد و این باعث آغاز جنگ سوم صلیبی به فرماندهی پادشاهان فرانسه و انگلستان و آلمان گردید.
صلاح الدین ایوبی در دوران حکومتش سه هدف عمده را دنبال می‌کرد: استوار ساختن قدرت حکومت برای خود و خاندان ایوبی، سرکوب شیعیان و جنگ با صلیبیون؛ که به هر سه، تا حدود زیادی دست یافت. وی در نبردی با ریچارد شیردل (شاه انگلستان و یکی از سرداران صلیبیون) او و نیروهایش را که به موفقیت‌هایی هم دست یافته بودند، مجبور به ترک قسمت‌های زیادی از خاک فلسطین نمود.
...
گفته می‌شود ریچارد در جریان جنگ صلیبی سوم شمار زیادی از اسرای مسلمان را در پای دیوارهای عکا و پیش چشم صلاح الدین ایوبی قتل‌عام کرد و خود وی نیز در جریان محاصره قلعه‌ای در فرانسه در اثر اصابت تیری زهرآلود کشته شد.

صلاح الدین ایوبی به جوانمردی شهره بود اما قتل شیخ شهاب الدین سهروردی در زندان او هیچ توجیهی نداشت و نام نیکش را آلود.
...
در سال ۱۱۸۱ مسلمانان به فرماندهی صلاح‌الدین ایوبی صلیبیون را در جنگ حِطّین به سختی شکست دادند و پس از آن به سادگی با شکست دادن لشکریان پراکنده صلیبی تمام شهرها (از جمله بیت‌المقدس) را به جز چند شهر ساحلی بازپس گرفتند. امپراتوری بیزانس از ترس صلیبون با مسلمانان متحد شد.

این جنگ سال ۱۱۸۷ میلادی؛ در غرب دریاچه طبریه روی داد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
دانشگاه بولونیا در ایتالیا
در سال ۱۱۵۸؛ دانشگاه بولونیا، یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های موجود در جهان، رسماً در ایتالیا تأسیس شد. البته بنای بولونیا به خیلی پیشتر؛ به سال ۱۰۸۸ برمی‌گردد، یعنی قدمت آن از آکسفورد و سوربن هم بیشتر است. بولونیا اولین مرکزی است که از عبارت universitas برای نامگذاری سازمانی از دانشجویان و اساتید استفاده نمود.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توماس بکت؛ شهید محراب
توماس بکت Thomas Becket اسقف اعظم در کلیسای جامع کانتربری (انگلیس) بود. او بعدها به معاونت این کلیسا رسید و چون با فرامین شاه مخالفت کرده بود دستگیر و زندانی شد ولی از زندان گریخت و به فرانسه رفت.

وی سال ۱۱۵۲ به مقام اسقفی کلیسای کانتربوری رسید و در ۵۲ سالگی در محراب کلیسا به خواست هنری دوم پادشاه انگلیس بقتل رسید. (۱۱۷۰ میلادی)
هنری دوم، با روحانیون انگلیس که برای خود امتیازاتی قائل بودند، در ستیز بود. با قتل توماس بکت توفان نارضایتی عمومی برانگیخته شد و این وسط پادشاه فرانسه هم شروع به تحریکات بر ضد هنری دوم کرد و پسرانش را بر ضد وی برانگیخت. فرزندان وی نیز سر به شورش و عصیان برداشتند و هنری دوم برای سرکوبی آنان لشکر کشید و جنگ بین پدر و پسران تا مرگ وی ادامه داشت.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
دودمان غور و معزالدین محمد
در قرن دوازدهم میلادی؛ در نواحی غور واقع در کوهستان‌های مابین هرات و غزنه، دودمانی فرمانروایی می‌کردند که به غوریان مشهور شدند. معزالدین محمد؛ یکی از سلاطین غور بود. وی از ۱۱۷۳ تا ۱۲۰۶ در بخش‌هایی از سرزمین‌های امروزهٔ ایران، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، پاکستان، بنگلادش و هند حکومت می‌کرد.
بعد از درگذشت وی؛ قطب‌الدین آیبک(یکی از غلامانِ ترک تبارِ غوریان)، به دهلی لشکر کشید و آنجا را فتح کرد و بدین ترتیب، نخستین دولت مسلمان شمال هند را پایه گذاری نمود. او و جانشینانش حکومتی را به مرکزیت دهلی بنیاد گذاشتند که سیصد سال به درازا کشید و بخش‌های گسترده‌ای از هند مرکزی را به زیر چتر خود گرفت.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
لقب تاریخی شوگون
به نظامیان ژاپن قبل از صنعتی‌شدن سامورایی گفته می‌شد. آنان از خانواده‌های اشراف ژاپنی بودند و به اربابان محلی خدمت می‌کردند. سامورایی‌ها سوارکارانی بسیار ماهر و در استفاده از شمشیر، کمان و نیزه زبردست بودند.در میان سامورایی‌ها؛ میناموتونو Minamoto و تایرا Taira، صاحب نام بودند.

سال ۱۱۸۵ میناموتونو؛ با شکست طایفۀ رقیب (تایرا)، جایگاه خود را در حلقه قدرت استوار کرد و بعداً از سوی امپراتور لقب اولین شوگون shōgun را گرفت. شوگون به معنی سردار نیروهای جنگ‌آور و لقبی است که در بیشتر زمان‌ها به صورت موروثی به دیکتاتورهای نظامی ژاپن تعلق می‌گرفت.
میناموتونو؛ سپس در شهر کاماکورا، استبداد نظامی خود موسوم به باکوفو bakufu را پی‌ریزی کرد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
نزاع دودمان‌های تایرا و میناموتو

دودمان تایرا و میناموتو که داستان نزاعشان برای هر ژاپنی آشنا است، هر دو در جنگاوری مهارت زیادی داشتند.
ستیز و رویارویی این دو دودمان خاستگاه اسطوره‌ها؛ روایات، افسانه‌ها و موضوع بسیاری از نمایشنامه‌های ژاپنی شده‌است.
این درگیری از ۱۱۵۶ تا ۱۱۸۵ - نزدیک به سی سال - به طول انجامید.
اختلافشان غالباً به ادعاهای آنان در مورد قلمرو قدرت خویش و برخورداری از امتیازات خاص مربوط می‌شد.

آخرین رویارویی دودمان تایرا و میناموتو در تنگه شیمونوسکی به نبرد دانورا Dan-no-Oura (جنگ جمپی) Gempei شهرت یافته‌است. قهرمانان تایرا در آن جنگ ایستادگی و شهامت بسیاری از خود نشان دادند. اما پس از آنکه کار از پرگار افتاد یعنی به لحاظ نظامی شکست خوردند بسیاری‌شان خودکشی را بر تسلیم ترجیح دادند.
...
بنا بر افسانه‌های ژاپنی در آب‌های حوالی تنگه شیمونوسکی خرچنگ‌های کوچکی وجود دارد که به آن تایرا نام داده‌اند. صدف این خرچنگ‌ها را برجستگی و فرورفتگی‌هایی است که آن را چون چهره انسانی افسرده می‌نماید و گویی ارواح تایراهای غرق‌شده در صدف این خرچنگ‌ها آشیان کرده‌اند. از نظز ژاپنی‌ها از هفتصد سال پیش تاکنون آن دریا و ساحل نفرین شده‌اند.

...
قصه هویچی(مرد نابینایی که عود می‌نواخت و حماسه تایراها را با آوازی حزین سر می‌داد) هم؛ مربوط به نبرد دانورا Gempei است که ذکرش رفت. یکی از ۴ داستان فیلم ژاپنی کوایدان، نیز به قصه هویچی اختصاص یافته‌است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
تپه‌های کاهوکیا / امپراتور گائوزونگ

دو واقعه دیگر مربوط به قرن دوازده میلادی را از یاد بردم.

۱۱۵۰ میلادی، سرخ‌پوستان در تپه‌های کاهوکیا Cahokia در ایلینوی Illinois ایلی‌نوی از ایالت‌های غرب میانه آمریکا سکونت داشتند. تپه‌های کاهوکیا درست آن سوی رودخانه می‌سی‌سی‌پی قرار دارد.
واقعه دیگر، روی کارآمدن امپراتور گائوزونگ در چین بود. دهمین امپراتور دودمان سونگ و اولین فرمانروای سونگ جنوبی که از ۱۱۲۷ تا ۱۱۶۲ میلادی قدرت را در دست داشت.
...
تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک ادامه خواهد داشت

1200 ▶ 1100

1113
Temple mountain
The temple of Angkor Wat in Cambodia was built by the Khmer king Suryavarman 11. The largest religious structure in the world, it was designed to resemble the Hindu sacred mountain o f Meru.

1127
Southern Song
When nomads overran northern China and seized the Song capital of Kaifeng, a Song prince, Gaozong, escaped. He founded the Southern Song dynasty.

1137-1193
Saladin
Saladin (Salah ad-Din in Arabic) was a great Muslim warrior. He began his career fightiiTg for Nur ad-Din, the ruler of Syria. Having overthrown the Fatimid dynasty, Saladin used Egypt as his power base to attack the crusader kingdom of Jerusalem.
...
Saladin joined the service of Nur ad-Din. (1152)

Saladin overthrew the Fatiniids and made himself sultan of Egypt.(1171)

1150
Chokia city
A city at Caholcia in the Mssissippi Valley of North Aerica may have held up to 30,000 People. At its heart was massive earth mound topped a wooden building, either a temple or a palace. It is one of more than 100 mounds built, Cahokia.

1158
Seat of learning
The university of Bologna, Italy, was formally established,
though its origins date back to 1088, Paris had a university by 1150 and Oxford by 1167. They developed out of cathedral. schools where students would gather at the feet of a teacher.

1170

Unholy murder
Four knights, who claimed to be acting for King Henry II of England, murdered Thomas Becket, the archbishop of Canterbury. Henry was angry with Thomas, his former friend and advisor, for putting the rights of the church above those of the crown. Thomas was made a saint in 1173.

1175
Muslims in India
Muhammad of Ghur, an emir (prince) from Afghanistan, established a great iviuslim empire in northern India. It broke up after his death in 1206, but his general Qutb-al-Din Aibak founded the first sultanate of Delhi.

...

Fall of Jerusalem
In July 1187 Saladin's army defeated the crusaders at the Battle of Hattin, fought in blazing heat. Saladin went on to capture Jerusalem, prompting the Pope to launch the Third Crusade.

...
Saladin recaptured Jerusalem, ending 88 years of crusader rule.(1187)
Saladin and Richard signed a treaty, reducing the crusader kingdom. (1192)
...
West meets East
The crusaders learned a lot from Arab culture. They discovered foods such as dates, figs, ginger, and sugar. Venetian and Genoan ships carried pilgrims and soldiers to and from the Middle East, returning laden with cottons, silks, spices, and other exotic goods.

1192
First shogun
Minamoto Yoritomo took the title of shogun ("supreme commander"). He was now undisputed military ruler of Japan and the emperor was reduced to a figurehead.

Samurai battle
On 24 March 1185 two samurai (warrior) clans, the Taira and the Minamoto, fought a naval battle at Dan-no-oura, on Japan's Inland Sea.

The fighting lasted half a day, with fierce hand to-hand combat. Rather than surrender, Taira Tomomori and other Taira leaders committed suicide by jumping into the sea to this day, the crabs in the bay are said to hold the spirits of the drowned warriors. The Battle of Dan-no-Oura ended the five-year Genpei War. The victorious clan leader Minamoto Yoritomo took the title of shogun (ruler of Japan) in 1192.

Then Hoichi [made his lute sound] like the straining of oars and the rushing of ships, the whirr and hissing of arrows, the shouting and trampling of men, the crashing of steel upon helmets. A minstrel, Hoichi, tells the story of the Battle of Dan-no-oura in The Tale of Heike.

...
Who's who
Peter the Hermit
French monk Peter the Hermit led an army of peasants to Constantinople before the First Crusade. However, they were killed by the Seljuk Turks on arrival in Asia.
Godfrey of Bouillon
A knight of the First Crusade, Godfrey was made the first king of the crusader kingdom of Jerusalem and the surrounding lands.
Zengi
The Turkish governor of northern Syria, Zengi started the Muslim comeback against the crusader states.
King Richard I
This king of England was known as Richard the Lionheart because of his fierce fighting in the Third Crusade.

در همین زمینه
تاریخ جهان دادگاه جهان است
http://www.hamneshinbahar.net/index.php?page=hist…;
بخش‌های دیگر«تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک»
http://www.hamneshinbahar.net/index.php?page=othe…;
...
سایت همنشین بهار

http://www.hamneshinbahar.net

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.