رفتن به محتوای اصلی

پشت پرده ها و پیامدهای اجرای تونل انتقال آب «بهشت آباد»
02.05.2016 - 12:26

تابناک:

در جریان سفر رئیس جمهور کره جنوبی به ایران، در کنار سایر قراردادها، قرارداد اجرای مگا پروژه تونل انتقال آب «بهشت آباد» با هدف انتقال سالانه یک میلیارد و صد میلیون متر مکعب آب از حوضه آبریز کارون به حوضه آبریز زاینده رود نیز بسته می شود. این تصمیم سیاسی مدیریتی در حالی با جدیت پیگیری و به مرحله اجرا نزدیک می شود که هشدارهای زیست محیطی سازمان های مرتبط و بررسی های کارشناسی نگرانی های زیست محیطی، سیاسی، اجتماعی و… را ایجاد کرده است.

به گزارش «تابناک» عصر یک شنبه همراه با سفر رئیس جمهور کره جنوبی به ایران برخی رسانه های محلی و شبکه های اجتماعی موجی اعتراضی را به منظور جلوگیری از عملیاتی شدن همکاری بین شرکت «دیلیم» کره جنوبی و شرکت های ایرانی برای اجرای طرح انتقال آب «بهشت آباد» در استان چهارمحال بختیاری آغاز کردند. تلاش هایی که حتی ایمیل سفیر کره جنوبی در ایران نیز از آن بی نصیب نماند و خیل عظیمی از دوست داران طبیعت در پیام های جداگانه  از این مقام کره ای خواهش کردند، مقامات سیاسی کشورش را متقاعد کند تا در طرح انتقال آب «بهشت آباد» با مسئولان ایرانی همراهی نکنند.

چرایی آغاز حساسیت ها و نگرانی ها در رابطه با سفر رئیس جمهور کره جنوبی به ایران از آنجایی آغاز شد که مهر ماه ۹۴ یک شرکت آب ایرانی با شرکت «دیلیم کره» تفاهم نامه همکاری در مگاپروژه انتقال آب «بهشت آباد» را امضاء کرد.  اخیراً نیز «کیم سئونگ-هو» سفیر جمهوری کره در ایران در مصاحبه با خبرگزاری «تسنیم» اعلام کرد که سفر رئیس جمهور این کشور به ایران در راستای انعقاد برخی همکاری های اقتصادی تجاری و اجرای پروژه های ویژه در حوزه انرژی است.

بر اساس اخبار رسیده در حالی شورای عالی آب  تحت تأثیر فشارهای سیاسی گام های آخر خود را برای انعقاد نهایی اجرای پروژه انتقال آب «بهشت آباد» از حوضه آبریز کارون به حوضه آبریز زاینده رود آغاز می کند که بررسی شواهد نشان می دهد، پیشتر مرکز پژوهش های مجلس، سازمان حفاظت از محیط زیست و سازمان مدیریت منابع آب ایران با اجرایی شدن این طرح مخالفت خود را اعلام کردند و این طرح را فاقد مطالعات دقیق کارشناسی و زیست محیطی دانستند.

با شرایط فوق در اینجا سئوالی که مطرح می شود آن است که با وجود تجربه هایی  نظیر طرح های انتقال آب کوهرنگ، قم رود و چشمه لنگان، احداث اتوبان بر سر دریاچه ارومیه، احداث سدهای نظیر سد گتوند که پیامدهای مخرب زیست محیطی فراوانی به همراه داشتند،  علت اصرار مقامات سیاسی اجرایی کشور بر اجرایی کردن طرحی عظیم و مشابه که البته مخالفت های کارشناسی فراوانی هم با خود همراه دارد، چیست؟

پاسخ های احتمالی به پرسش فوق متنوع و فراوان هستند. با این حال آنها را می توان در سه بخش مجزا دسته بندی و  بررسی کرد:

الف-جبران عدم تناسب میان عرضه و تقاضای آب در فلات مرکزی

در این رابطه باید گفت که در دهه های اخیر توزیع ناهمگون مکانی و زمانی بارش، کمبود ریزش های جوی در فلات مرکزی، عدم تعادل میان عرضه و تقاضای آب در فلات مرکزی، کاهش تدریجی منابع آب به ویژه بر اثر تغییرات آب و هوایی، رشد بالای جمعیت بویژه در فلات مرکزی  از یک سو و حجم  بالای آب در حاشیه رشته کوه زاگرس  که البته علی رغم توانمندی های بالا حجم جمعیت و صنایع کم تری را در خود جای داده است، از سوی دیگر مقامات سیاسی کشور را به این فکر انداخت که آب مناطق غربی را با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته امروزی به فلات مرکزی انتقال دهند. آنها با این اقدام به دنبال  ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضای آب هستند.

این پاسخ خود عامل طرح سئوالات دیگری  است که شاید مهم ترین آنها موارد زیر باشد:

۱-    طرح های انتقال آبی که تاکنون اجرایی شده اند، چقدر توانسته اند به اهداف پیش بینی شده برسند؟

۲-    آیا اجرای این طرح های عظیم انتقال آب و تمرکز صنایع در فلات مرکزی خود باعث مهاجرت بیشتر انسانی و احداث صنایع آب بر جدید در فلات مرکزی و در نتیجه بر هم خوردن مجدد تعادل میان عرضه و تقاضا و نیازمندی به اجرای مگاپروژه های انتقال آب دیگر نخواهد شد؟

۳-    اصولاً مسئولین با طرح های انتقال آب از غرب کشور که شدت تبخیر در آن پایین است، به فلات مرکزی که شدت تبخیر در آن بالاست و در نتیجه انتقال آب به آسمان و نه فلات مرکزی  به دنبال چه هستتند؟

۴-    با توجه به خسارت های فراوان زیست محیطی طرح های انتقال آب پیشین و همچنین هشدارهای شدید سازمان محیط زیست در رابطه با خسارت های زیست محیطی این طرح، اساساً دغدغه های محیط زیستی در اجرای این پروژه چرا مورد توجه نیستند؟

۵-    آیا نمی توان به جای صرف هزینه هنگفت از بیت المال و اجرای چنین پروژه های عظیمی که جدا از پیامدهای زیست محیطی بر اساس تجربه اثرات مثبت چندانی هم ندارند، به آمایش صحیح سرزمین و باز توزیع فضایی جمعیت و صنایع در کشور پرداخت؟

بنابر شرایط فوق اگرچه به نظر می رسد نیت مقامات سیاسی تأثیرگذار بر اجرایی شدن اینگونه طرح ها خیر است و آنها به دنبال حل یکی از مشکلات ساختاری کشور هستند، ولی اقدام آنها بر اساس منطق، تاریخ و تجربه حرکت در یک مسیر بیراهه است و نه تنها تعادل میان عرضه و نقاضا را ایجاد نمی کند بلکه توزیع فضایی جمعیت، صنعت و کشاورزی را بیش از پیش دستخوش تغییرات نامطلوب در ابعاد مختلف خواهد کرد.

ب-دست یابی به قدرت و توسعه اقتصاد بخشی

در اینجا باید گفت با جهانی شدن اقتصاد و انتقال قدرت از مفاهیم نظامی به اقتصادی امروزه دست یابی به منابع طبیعی نظیر آب یکی از عوامل قدرت زا و ثروت زا معرفی می شود. از آنجا که توسعه اقتصادی، پیشرفت صنعتی و افزایش قدرت سیاسی نیازمند دسترسی به منابع طبیعی به ویژه آب است، لذا مقامات سیاسی فلات مرکزی کشور تمام تلاش خود را انجام می دهند تا با تأمین منابع آب بیشتر به نوعی قدرت سیاسی، توسعه اقتصادی و پیشرفت صنعتی خود و محیط سیاسی وابسته به خود را تضمین کنند.

در این شرایط دیده می شود که اگرچه هدف یک هدف توسعه طلبانه و رفاه گستر است ولی این هدف بر اساس اصول محلی برنامه ریزی شده است و در آن منافع بخشی بر منافع ملی ترجیه داده شده است.

ج-منافع مادی کلان اجرای پروژه های آبی نظیر سد و تونل

این پاسخ احتمالی بر اساس یک اصل و نیاز طبیعی انسانی طرح می شود. توضیح  بیشتر آنکه این یک امر بدیهی است که فرد یا گروهی که دارای توانایی و تخصص ویژه ای هستند، تلاش کنند تا متناسب با آن تخصص و توان خود پروژه ای را تعریف کرده و از آن طریق برای خود درآمدزایی کنند. این موضوع در کوچک ترین نمونه ها نظیرتلاش یک کارگر ساختمانی برای گرفتن سفارش تا مگا پروژه هایی نظیر ساخت تونل انتقال آب و احداث سد دیده می شود.

در این رابطه می توان گفت مجریان توانمندی که البته در حال حاضر به دلیل اجرای پروژه های تونل و سد فراوان از تجربه و توان بالایی نیز برخوردار هستند، علاقه فراوانی برای اجرای نه تنها یک تونل بلکه صدها تونل و سد دیگر را دارند. بر این مبنا می توان مدعی شد که اساساً برای مجریان اینگونه طرح ها محتوا و جان پروژه که همان انتقال آب است مهم نیست. آنها به دنبال اجرای نفس پروژه هستند و اگر به آنها گفته شود که در رشته کوه زاگرس تونل هایی بی هدف دیگری را نیز اجرا کنید، آنها اعلام آمادگی خواهند کرد.

بنابر آنچه آمد می توان نتیجه گرفت که اجرای طرح انتقال آب «بهشت آباد» که با سفر رئیس جمهور کره جنوبی به ایران و طرح دیدگاه های برخی مقامات سیاسی نظیر استاندار یزد ابعاد جدی تری به خود گرفت، بر اساس هر کدام از احتمال های بالا که قرار باشد اجرا شود، دچار خطای محاسباتی است. مضاف بر آنچه آمد دو پیامد کلی نیز برای اجرای این طرح انتقال آب می توان یاد آور شد:

۱-پیامدهای زیست محیطی و تخریب محیط زیست

همانطور که آمد سازمان مدیریت منابع آب ایران، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی و سازمان حفاظت از محیط زیست هرکدام به صورت جداگانه و رسمی مخالفت خود را با اجرای این طرح اعلام کرده اند و آن را عاملی در جهت تخریب مخیط زیست دانسته اند. ناگفته پیداست که مطالعات کارشناسی سازمان های مذکور در کنار تجربیات گذشته دست اندازی به طبیعت و تخریب محیط زیست نشان می دهد که این طرح با چه عواقب خطرناکی در آینده روبه رو خواهد بود.

۲-پیامدهای، اقتصادی، اجتماعی سیاسی و امنیتی

در این رابطه نیز میتوان گفت: انتقال آب حوضه به حوضه آب قطعاً  در گام اول باعث کاهش حجم آب حوضه مبدأ و در گام دوم باعث  زیان های اقتصادی (کاهش درآمد و فرصت شغلی) ، اجتماعی (مهاجرت) خواهد شد و البته این ها همه مقدمه ای برای شکل گیری احساس تبعیض، اعتراض و در نتیجه آسیب دیدن امنیت در بعد داخلی خواهد شد.

باید منتظر ماند و دید مسئولان این بار می خواهند به نصایح دلسوزان گوش دهند یا کار خود را می کنند و ویرانی آن را برای مردم و دولت های بعد می گذارند و می روند!

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

رضا وضعی
تابناک

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.