ّبرگردان: A.Elyar

اشاره:
فاطمه کریملی ، نویسنده ی جوان، از جمهوری آذربایجان:
او روزنامه نگاری خوانده و نویسنده ی داستانها و مقالات متعدد است.
کریملی از جوانان کافکا شناش است. مقالات متعدد او در مورد این نویسنده،
مصاحبه با کافکا شناسان، سفربه زادگاه کافکا از تلاشهای این دوستدار ادبیات است.
از اینکه خود را نویسنده بنامد دوری میکند.میگوید:
« نویسنده نیستم، تنها کاغذ را برای خودم خط-خطی میکنم...»
نگاه او و حرفهایش، مرا -که از نوجوانی با آثار هدایت بزرگ شده ام- به یاد کافکای ایران میاندازد...
ما کافکا را با هدایت می شناسیم. شاید نگاه دوباره به کافکا، آنهم از دید زنانه ی جوانان امروزی
 برخی چیزهای نوی  برایمان روشن کند.آ. ائلیار

همیشه میاندیشیدم دوست داشتن مردگان به مراتب راحت تر از دوست داشتن زندگان است. هیچ مرده ای امکان این را ندارد که ترا آزار بدهد. اما از این دید هر زنده ای اقتدارگر غداری ست.
و زنده را جسماً به خاک سپردن، از او قهر کردن، او را فراموش نمودن، از او خلاص شدن، به مراتب راحت تر انجام میگیرد. 
میگویند:« ها! چرا کافکا را دوست داری؟»
ببین، یک علت اش اینه که او مرده ی ارجمندی ست. یک مرده به ارج او ، میتواند قسمتی از وجود تو باشد  و انسانی باشد که ترا بهتر از هرکسی درک میکند.
اما همه اینها نمی تواند آرزو و تلاش مرا برای دیدار کافکا و صحبت با او تغییر دهد. برای رسیدن به این آرزو تنها راهش رفتن به پراگ است.
بعد از شناخت او، پراگ و کافکا، برای من یکی شده اند. شاید هم در حق پراگ حق کشی کرده ام ، اما او نیز شهری ست که کافکا را زاده و بزرگ کرده است.
باید مرا درک کند.
بلیط پرواز به پراگ را از انترنت گرفتیم. و موارد تأیید انجام شد. در دنیا و زندگی چطور ممکن است بلیط و کد انسان را به هیجان آورد و شوق زندگی را در او افزون کند؟ 
چه عللی انسان را به ملاحظه ی ثانیه ها وامیدارد، در حالی که من این قدر به آرزویم نزدیک شده ام و هنوز زنده ام و نمرده ام.
 آخرین ایستگاه  سیاحت ده روزه ی پراگ بود؛  و من تا به پراک برسم ، بخشی ازشهرهایی را که پست سر گذاشته بودم ، [برای خود] ناپدید نمودم. چون به هر حال هرجا را که میگشتم خوشم میامد و موجب شگفتیم میشد، اما در پراگ[میدانستم که] خیلی بی پیرایه و بی آلایش خوشبخت خواهم شد. و شدم.بدون اینکه به آینه بنگری بتوانی شراره را درچشمت ببینی اثبات خوشبختی ست. روزها را شمرده و به پراگ رسیدم. اکنون برای رفتن به موزه ساعتها و دقیقه ها را می شمردم.
با خراشی بردست و جمله بندیهایی به انگلیسی در ذهن به راه افتادم. نمیدانم احساس امنیت درونیم بود یا چه بود که مثل گردش در کوچه های شهر زادگاهم، با اطمینان و بدون ترس از گمشدن، آشنا [به اینجا و آنجا] گشتم. چیزی که این شهر را خیلی برایم دوست داشتنی می نمود این بود که در هرگام چیزهایی در ارتباط با کافکا می یافتم.

مرده بودن علنی ست. اگر مُردی خبر به همه جا پخش میشود. در هرجا بخشی و ردی از تو باقی ست. و از هر تکه ات دگربار زاده میشوی.
آدم هنگام جستن راه موزه ، با دیدن کافه ی کافکا و فریاد "!Aa Kafka" ، دنیا را به تمامی از یاد می برد.
اما می بایست کافکا را پشت سر گذاشت و پیش رفت.درآنسوی رودخانه،در انتهای آن سر پل، موزه کافکا قرار دارد.
بخشی از موزه درست بر ساحل رودخانه ی Vltava ست. روی دیوارش  نوشته شده“Franz Kafka Museum
و پوستر بزرگی هم آنجاست.منظره ی زیبایی ست. 
از بخش پیشین موزه بلیط  میگیرم. فکرمیکنم در آن لحظه قیمت بلیط 200 کرون نه 1000 کرون و حتی بیشتر میشد یک ثانیه هم درنگ نمیکردم . بعد فکر کردم خوب شد که کسی از آشناها همراهم نیست. این امکان فراهم شد، درمیان مردمی ناشناس بدون اینکه از کسی خجالت بکشم ، کافکا را دوست بدارم. و در این شادی کسی شاهد لرزش دست و پایم نشد. و کسی تعجب نکرد. توی موزه در هر قدم و در هر نمایشگاه «مسخ» گردیدم. نخست مسخ شده وارد خانواده ی کافکا شدم.

به برادران مرده و خواهران دراسارت جانباخته اش سرزدم. در اتاقی دیگر به نوع طبقه بندی قدمت شهر رسیدم. به کوچه هایی که کافکا گشته بود سرزدم. در دیگری یه Yozef K تبدیل شده و در میان نامهای  نوشته شده ی بسیاری، در اتاق اسناد و مدارک گم شدم. این، هم با کارل روسمان سفر به آمریکا، و هم بعد مثل K ، جای گرفته در این اتاق به «قصر»  تبدیل شده ، و پیدا نکردن راه خروجی، از آن بود.
بیدار کردن نقاشی ها ،  که نتیجه ی عذابهای کافکا ست ، و تبدیل آنها به انیماسیون، خیلی کافکا وار است...
 معنای دوگانه ی این سخن درک تحملات اوست. هر چه در تماشای این مناظر غرق میشوم بی توقف به زمین چسبیده و بی حرکت ساعتها میخواهم همه چیز را دنبال کنم؛اما علاقه ام را نمی توانم به دیدن قسمتهای دیگر موزه خفه کنم.
همه جا را گشتم. در آخرین اتاق ، و تنها در اینجا، یک پنجره باز است.که به ساحل رود خانه ایکه قبلا توقف کرده بودم باز میشود. 
میاندیشم آیا کافکا هم پراگ را چنین در پرده میدید و بدین سبب آنرا دوست نداشت ؟
جای دیگری که میخواهم ببینم آرامگاه کافکا ست. با اشتباهی، درهنگام پیدا کردن آن حرکتم آغاز شد. به من گفته بودند در نزدیکی میدان مرکزی شهر در Stare Mestoya قرار دارد. نشد، مجبور شدم به مترو بروم. یکبار ایستگاه را عوضی رفتم و ناراحت از اینکه گورستان یهودیها را پیدا نکردم.
گفتنی ست که هیچ مزیتی در مرده نمی تواند آرزوی دیدارش را در من خفه کند. 
در گورستان هم کسی به چشم نمی خورد. اما اینجا تنها جایی ست که میتوان حد اقل به مرده ی دوست داشتنی خود نزدیک شد.
ولی چه میتوان گفت، خوشبختیم  در پراگ و شادیم از دیدار کافکا تقویم را از یادم برده بود. همه میدانند یهودیها شنبه ها کار نمیکنند.  ولی اصولا می بایست تصادف این دیدار با شنبه را میدانستم. زنده باشند که در هر 50 -100 متر دیوارهای بزرگ کشیده اند و بر حسب تصادف آرامگاه کافکا نه در داخل گورستان بل نسبتاً در کنار آن قرار دارد. از ورودی جدید که نگاه میکنی دیده میشود. 10-15 قدم که بروی میرسی. اما در این میان 10 برابر بزرگتر از تو ورودیها هست... ایرادی نیست...

اگر وردی نباشد ، بدون آن ، من شانس این را ندارم که به چشمان کافکا نگاه کنم و بگویم :« تو تنها کسی هستی که مرا درک میکنی». 
کمی  هم به  آذین و سر سبزی گورستان نگاه کرده و به سکوت اش گوش دادم. و به مترو برگشتم.
از آنجا هم به مرکز شهر...
 اشتباه درک نکنید ، هنگام برگشتن یک موزیک جمعی مرا به مقابل ساختمان جمعیت کافکا آورد. برای پیدا کردن آن وقت زیادی از دست ندادم.درست در کنار آن مغازه ی کافکاست. اینجا برای کسی که  دوستدار کافکاست همچون بهشت است.
از خیلی وقت پیش کار خرید را برنامه ریزی کرده بودم. کیفی را که تصویر کافکا رویش بود خریدم و بیرون آمدم. 
اینجا هم پیکره ی کافکاست در برابرم...

در آن قواعد عادی و سنتی به کنار رفته و فراموش شده است.
چراغ قرمز است یا سبز؟ نمیدانم، مهم نیست : ماشینی نیست که بتواند  مرا زیر بگیرد.
مهم این است که  تمام چیزهای موجود در تصاویر را زنده می بینم، در کنارشان هستم و  بینهایت خوشبختم.

انسان نه با دست و پای سالم و نه با بهتر بودن شرایط زندگیش نسبت به دیگران و نه با نظم و انضباط زندگی و نه با  شکرگزاری می تواند خوشبخت شود، این خیلی ابتدایی و سنتی ست.
نزد کسانی که  دوست شان میداری ،  در جایی که شیفته ای، همه چیز را فراموش میکنی.
کدام دست و پا، کدام معاش، کدام کار است که میتواند موجب خوشبختی شود ؟

Önsöz

Fatimə Kərimli, gənc yazar, Kafka şunas,Azərbaycan Respublikasından.

O jurnalistik oxuyub, çoxlu məqalə və hekayələr müəllifidi ,...

Ədəbiyyatçılarınan müsahıbə, Məqalələri, "Kafka ilə Görüş", onun işlərindəndir.

Özünü yazıçı adladırmaqdan çəkinir: "Mən yazıçı deyiləm,sadəcə özümə cizma-qara edirəm..." deyir.

Mən ki taza cənclikdən S.Hedayət-in əsərlərinlə böyümüşəm,onun bu baxışı və sözləri Hedayət-i yadıma salır...

Biz -Iranda-Kafkanı Hedayət ilə tanımışıq.Yeni bir baxış Kafkaya,oda qadın baxışıla,

bəlkə taza bir şeyləri bizə düşündürdü.A.Elyar 

Fatimə Kərimli:

Həmişə düşünmüşəm ki, ölüləri sevmək diriləri sevməkdən qat-qat asandır. Heç bir ölünün səni incitmək ehtimalı yoxdur, amma hər diri bu baxımdan potensial qəddardır. Və dirini fiziki olaraq torpağa basdırmaq ondan küsməkdən, onu unutmaqdan, ondan xilas olmaqdan qat-qat asan başa gəlir. Deyirlər ha, Kafkanı niyə sevirsən? Bax bir səbəb də budur; o, ən gözəl ölüdür. Bir ölü ancaq onun qədər həm sənin digər bir parçan, həm də səni ən yaxşı başa düşən insan ola bilər. Amma bütün bunlar mənim Kafkanı görməyə can atmaq, onunla söhbət etmək arzumu dəyişə bilmir. Bu arzuma yaxınlaşmağın yeganə yolu isə Praqaya getməkdir. Kafkanı tanıyandan sonra Praqa mənim üçün onunla eyniləşib. Bəlkə də bu gözəl şəhərə haqsızlıq etmişəm, amma o da Kafkanı doğub-böyüdən şəhərdir, məni anlamalıdır.

Praqaya uçuş biletini internet vasitəsilə almışdıq, mail adreslərimizə biletimizin alındığına dair təsdiq və biletin barkodu gəlməli idi. Dünyada neçə bilet, neçə barkod adamı həyəcanlandıra və yaşamaq həvəsini artıra bilər? Hansı səbəblər adamı hər saniyədən ehtiyat etdirər ki, arzuma bu qədər yaxınlaşmışkən hələ yaşayım, hələ ölməyim. Praqa on günlük səyahətin sonuncu dayanacağı idi və mən Praqaya çatana qədər getdiyim şəhərləri qismən məhv etməkdə idim. Çünki gəzdiyim hər yerdə ancaq heyrətlənir və bəyənirdim, Praqada isə sadəcə və sadəcə xoşbəxt olacaqdım. Oldum da. Güzgüyə baxmadan gözündəki parıltını görə bilmək xoşbəxtliyin sübutudur. Günləri sayıb Praqaya çatdım, indi muzeyə getmək üçün saatları, dəqiqələri sayırdım. Əlimdə xəritə, beynimdə ingiliscə qurmalı olduğum cümlələr düşdüm yola. Bilmirəm içimdəki əminlik hissi ilə bağlıdır, yoxsa nədir, şəhərdə öz doğma küçələrimdə gəzirmiş kimi arxayın, itmə qorxusu olmadan və tanıyırmış kimi gəzirdim. Bu şəhəri mənə ən çox sevdirən hər addımda Kafkaya aid nə isə tapa bilməyim oldu. Ölü olmaq belədir. Ölürsən və bütün dünyaya yayılırsan. Hər yerdə bir parçan, hər yerdə bir izin var. Hər parçadan təzədən doğulursan. Muzeyə yol axtaranda Kafka kafesini görmək və Kafkaya aid gördüyüm hər yerdə “Aa Kafka!” deyib qışqırmaq adama bütün dünyanı unutdurur.

Amma kafeni geridə qoyub irəliləmək lazımdır, çayın o tərəfində, körpünün o biri başında Kafka muzeyi var. Muzeyin bir hissəsi Vltava çayının düz sahilinə düşür, divarında “Franz Kafka Museum” yazılmış böyük bir poster də var. Gözəl mənzərədir. Muzeyin qabaq hissəsinə keçib bilet alıram. Düşünürəm ki, o an biletin qiymətinin 200 yox, 1000 kron və hətta daha çox olduğunu desələr, bir saniyə belə düşünməzdim. Sonradan fikirləşəndə deyirəm ki, yaxşı ki, muzeyin içində mənlə tanıdığım adamlardan heç kim gəlmədi. Qaranlıqda, məni heç birinin tanımadığı adamların arasında Kafka sevgimlə tək qalmaq və utanıb çəkinmədən sevinmək imkanım oldu. Və bu sevincdən əllərimin ayaqlarımın əsməyinə heç kim şahid olmadı, heç kim təəccüblənmədi. Muzeydə hər addımda, hər eksponatın qarşısında “Çevril”dim. Birinci dəfə çevrilib Kafkanın ailəsinə daxil oldum, ölən qardaşlarının, əsir düşərgəsində həlak olan bacılarının yanına baş çəkdim. Başqa bir otaqda XX əsrin əvvəllərindəki Praqaya düşdüm. Kafkanın gəzdiyi küçələrə baş çəkdim. O birində Yozef K.-ya çevrilib saysız-hesabsız adların yazıldığı, içində dosyelər olan otaqda itdim. Bu həm də Karl Rossmanla birlikdə “Amerika”da itmək, daha sonra da Yerölçən K. kimi “Qəsr”ə dönmüş bu otaqda özünə yer, getməyə də çıxış yolu tapa bilməmək idi. Kafkanın çəkdiyi əzabların bəhrəsini – rəsmlərini oyadıb animasiya düzəltmək… Çox kafkavaridir.

Bu, sözün hər iki mənasında onun çəkdiklərini anlamaqdır. Görüntülərə baxdıqca dayandığım yerə yapışıb, tərpənmədən saatlarla izləmək istəyirəm, amma muzeyin qalan hissəsində nələrin olduğuna olan marağımı da boğa bilmirəm. Hamısını gəzib bitirirəm, son otaqda, cəmi bircə yerdə, məhz burada açıq pəncərə var. O da torludur və bayaq sahilində dayandığım çaya açılır. Düşünürəm ki, görəsən Kafka da Praqanı belə torlu görürdü? Ona görə sevmirdi bu şəhəri? Gedəcəyim növbəti yer Kafkanın məzarıdır. Axtarışım yolu səhv salmaqla başladı. Mənə demişdilər ki, şəhərin mərkəzi meydanı Stare Mestoya yaxındır. Olmadı, metroya getməli oldum. Bir dəfə də metroda stansiyasnı səhv salandan sonra nəhayət ki, Yeni Yəhudi Məzarlığını tapa bildim. Dediyim kimi ölünün heç bir üstünlüyü mənim onu görmək arzumu boğa bilmir. Heç qəbirstanlıqda da adam görmək olmur, amma yenə də bu, sevimli ölünə maksimum yaxınlaşa bilmək üçün yeganə yerdir. Ancaq nə etmək olar ki, Praqa xoşbəxtliyi, Kafka sevinci mənə təqvimi unutdurmuşdu. Yəhudilərin şənbə günü heç bir iş görmədiyini hamı bilir, amma mən bununla yanaşı məzarlığa getdiyim günün də şənbəyə təsadüf etdiyini bilməli idim. Sağ olsunlar ki, məzarlığa hər 50-100 metrdən bir böyük darvazalar qoyublar və nə gözəl təsadüfdür ki, Kafkanın məzarı qəbirstanlığın içəri hissəsində yox, nisbətən kənardadır, yəni darvazadan baxanda görünür. 10-15 addım irəli qaçsan əlin çatacaq, amma arada 10 dəfə səndən böyük darvaza var… Eybi yoxdur…

Darvaza olmasa belə onsuz da mənim Kafkanın gözlərinə baxıb “Sən məni anlayan yeganə insansan” demək şansım yoxdur. Bir az da məzarlığa, oradakı səliqə-sahman, yaşıllıq və ölüm səssizliyinə tamaşa edib yenə metroya qayıdıram. Oradan da şəhərin mərkəzinə… Qayıdanda cəmi bir tini səhv dönməyim məni Kafka Cəmiyyətinin binası qarşısına gətirdi. Onu axtarmaq üçün əlavə vaxt itirmədim. Onun düz yanında da Kafka mağazası. Kafkanı sevən adam üçün bura cənnət kimi bir yerdir. Çoxdan almağı planlaşdırdığım, Kafkanın görüntüsü olan çantanı alıb çıxıram. Budur qarşımda kafkanın heykəli… Onda yol həfərəkəti qaydaları unudulur. Qırmızı işıqdır, yoxsa yaşıl? Bilmirəm, əsas odur ki, məni vura biləcək məsafədə maşın yoxdur. Əsas odur ki, mən ancaq şəkillərdə baxdığım hər yeri canlı görürəm, yanındayam və ömrümdə heç olmadığım qədər xoşbəxtəm.

İnsan nə əl-ayağının salamat olmağına, nə həyat şəraitinin başqalarından yaxşı olmağına, nə də nizam-intizamlı yaşamına baxıb şükür etməklə xoşbəxt ola bilməz, bu, çox sünidir. Sevdiyin adamların yanında, sevdiyin yerdə hər şeyi unudursansa, hansı əl-ayaq, hansı maaş, hansı iş xoşbəxtlik səbəbi ola bilər ki?