رفتن به محتوای اصلی

آموزش و پرورش و هویت ملی
30.08.2015 - 19:25

 

هویت ملی،همواره در آموزش و پرورش نوین ایران از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. در سند های رسمی پس از انقلاب،افزون بر هویت اسلامی و جهانی،سرشتگی جان و روان دانش آموز با خمیر مایه ی هویت ملی،شناسه ای از آموزش به شمار می رود. آشنایی با پیشینیان و بزرگان و سنت های ارزشمند ملی و انسانی ایرانیان،همچنین تاریخ درازآهنگ ایران زمین با همه ی فراز و نشیب هایش،ازپایه های پیکرگیری کیستی و هویت هر ایرانی است. هرچند پدیده ی جهانی شدن و یا به گفته ای "احساس یکی شدن" سایه ی سنگین خود را بر درون مایه و اهمیت " ملیت" - همچنین بر بسیاری مفهوم ها و پیدیده های دیگرانسانی - گسترده است،ملیت و هویت ملی اما،هنوز در زندگی انسانی،حضوری چشم گیر و شایان نگرش دارد. نیز در دورنمایی دست کم چند ده ساله،بسی دور می نماید که ملیت وملی گرایی، پایگاه مردمی خویش را از دست بدهد و پهنه ی زندگی آدمی را ترک گوید. آری" اگر ناسیونالیسم را تعلق و تعین فرد به دولت- ملت ، فراتر از تعلقات دیگر فرد بدانیم ، تا زمانی که دولت- ملت ها وجود دارند، تعلق و تعین نیزهمچنان پابرجا خواهد بود. در آینده ی جهان ، حداقل در قرن 21 و بر جبین قرن 21، فروپاشی واحدهای ملی دیده نمی شود."(1)

از این رو در وارسی کامیابی و ناکامی سامانه ی آموزش و پرورش و ارزیابی عملکرد آن،هویت ملی و ژرفابخشی و گستردگی هرچه بیشتر آن،سنگ و ترازویی بایسته و درخور است. کتاب درسی،برنامه آموزشی و پرورشی،رویکرد مدیریتی مدرسه،سرمشق فرمان فرما برآموزش،و...؛ این ها همه در کنار دانش آموزی که دستآورد فرجامین سامانه ی آموزشی است،شاخص های چنین بررسی مهمی می تواند باشد. هرچند متآسفانه در این زمینه،گویا کمتر کاری آماری فراخور اهمیت و ارزش آن انجام گرفته،یا چنانچه آماری به دست آمده، از سوی نخبگان و اندیشه وران، دیده و واکاوی شده است؛اما کاستی و آسیب های کلی سامانه ی آموزشی،چیزی نیست که بر کسی پوشیده مانده باشد. از این رو،سخن هایی از این دست،که هر از گاهی شنیده می شود،چندان مایه ی شگفتی نیست : "کتاب های درسی بایستی به موازات شکل گیری هویت ملی در دانش آموزان احساس مثبت نسبت به هویت ملی را در ذهن فراگیران در سطوح بالای عاطفی ایجاد کرده و آگاهی های مورد نیاز،قدرت تجزیه و تحلیل را در آنان تقویت بخشد. اما به نظر اهل فن، کتب درسی در ایران نتوانسته اند بین فرهنگ و سنت و ارزش ها،تناسبی ایجاد کرده و هنجارها را در دانش آموزان درونی نمایند."(2)

بگذریم از این که شوربختانه پاره ای آموزگاران نیز،بر طبل گسست هر چه بیشتر ازهویت ملی می کوبند :" برخی از معلمان نسبت به فرهنگ ملی خود بی اعتنا بوده و پیروی از آداب و سنن ایرانی را نادرست دانسته و فراگیران را از تعلق به چنین فرهنگ هایی بیزار و ناامید می کنند."(3)باری،انبوهی از گره و نابسامانی های آموزش و پرورش،شرایطی را پدیدآورده که بزرگ ترین نهاد فرهنگی و فرهنگ ساز جامعه،سال هاست هدف های اصلی خود را فراموش کرده است. از این رو،شگفت انگیز نیست که در پاره ای پژوهش و نظر سنجی ها، در دست یابی به هدف های پایه ای،همچون پرورش هرچه بیشتر هویت ملی و یا آفرینش همگرایی ملی، آموزش و پرورش را،کارنامه ای پذیرفتنی، در دست نیست.(4) و این درست در روزگاری روی می دهد که با دگرگونی های فرهنگی و اجتماعی جامعه ی کنونی ایران،روز به روز، هویت ملی بر جایگاه بالاتری می نشیند. به ویژه در میان قشر جوان،که متآسفانه، بیش وکم نیز با رویکردی احساسی وعاطفی،براین بخش از کیستی خویش پای می فشارد. اصل حرف این نوشتار کوتاه این است که اگر سامانه ی آموزش و پرورش،باید آموزش برای زندگی باشد و همراه با جامعه گام بر می دارد،پس چگونه می تواند به هویت ملی آنچنان که شایسته و بایسته است اهمیت ندهد؟ هم اکنون و در میان برخی از نوجوانان و جوانان ایرانی،گرایش به هویت ملی و گذشته ایرانیان،بیش از این که از سر شناخت آگاهانه و خردمندانه باشد بر بنیاد احساسات سطحی استوار است. آموزش و پرورش وظیفه آگاهی رسانی همه جانبه و سنجشگرانه را دارد و نباید نسبت به شناخت درست هویت ملی به دانش آموزان بی تفاوت و یا کم تفاوت باشد و بماند. آیا به راستی هنوز زمان آن فرانرسیده که با آموزش بخردانه و شناسایی درست هسته های هویتی ایرانیان،از سویی جوانان را از واکنش های احساسی بازداشت و از سوی دیگر کارآمدی و به هنگامی سامانه ی آموزشی را نشان داد؟ *

* مهدی بهلولی، در ایران آموزگار و عضو کانون صنفی معلمان ایران است.

1) ایران در جستجوی مدرنیته،گفت وگوی رامین جهانبگلو با اتابکی، ص 228
2)بررسی و ارزیابی عملکرد سیاست آموزشی و تربیتی وزارت آموزش و پرورش(طی سال های 85- 80)به سفارش مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام،انتشارات کمیل،تابستان 88،ص 
36
3)همان،ص39
4)همان،ص 180

 

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

کاوه جویا
برگرفته از:
روزنامه جهان صنعت، 8 شهریور 1394

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.