تابستان است و فصل تعطیلات. بجز دلواپسانی چند در تهران و واشنگتن و حامیان "خودجوشی" که با فراخوان تئوریسین صاحب کرامات "اسب تروای جنبش سبز" کارناوال حمایت از توافق اتمی‌ را زیر چتر مخالفت با جنگ برپا کرده اند، ظاهراً همه به تعطیلات تابستانی رفته اند، از جمله اپوزیسیون چهارفصل رژیم.

در هفته گذشته مسکو مرکز ثقل دیپلماسی فعال روسیه برای پایان دادن به بحران سوریه بود، اما مهمترین اخبار که سفر قاسم سلیمانی تنها بخشی از آن و مرتبط با همین سفر بود، برای بسیاری پوشیده ماند.

چند روز پیش خبر یک سفر کاملا امنیتی و غیر متعارف همزمان با درز خبر قاسم سلیمانی به مسکو، در رسانه‌های عربی‌ منتشر شد که سرصدای زیادی به پا کرد: سفر علی‌ مملوک رئیس دستگاه امنیتی بشار اسد به عربستان سعودی.

 این سفر که با تقاضای روسیه انجام شد و در ملاقاتی که با حضور رئیس کا گ ب در ریاض صورت گرفت، سعودی‌ها در پاسخ پیشنهاد اسد برای عدم حمایت عربستان از مخالفان و تشکیل یک ائتلاف برای جنگ با داعش، همان پاسخی را به او دادند که چندروز پیش به لاوروف دادند: شرط عربستان برای انجام اینکار، خروج همه جنگجویان خارجی‌( حزب الله و میلیشیای شیعه و سپاه قدس) از سوریه است و ظاهراً دلیل اصلی‌ سفر سلیمانی دریافت این پیام بصورت مستقیم بود.

اولین سفر مربوط به دیدار وزیر خارجه عربستان سعودی بود که پیام روشنی را به لاوروف داد: عربستان حاضر است پشتیبانی خود را از مخالفان بشار اسد بلافاصله متوقف کند، بشرط اینکه روسیه تضمین کند که کلیه اعضای سپاه پاسداران و شبه نظامیان شیعه افغانی، پاکستانی و عراقی و حزب الله لبنان خاک سوریه را ترک کنند و سوری‌ها خود تکلیفشان را بشار اسد روشن کنند، راه حل سوری برای سوریه.

به فاصله سه روز، دو گروه جداگانه از مجموعه بزرگی‌ از اپوزیسیون "چهل تکه" سوریه، در مسکو با لاوروف دیدار کردند و خلاصه مذاکرات آنها به اینگونه بود:

روسیه بدون اشاره به سرنوشت و آینده بشار اسد و با بهانه اینکه اولویت اول، مبارزه با داعش است، به گروههای اپوزیسیون پیشنهاد کرد که با با هماهنگی با ارتش سوریه، بر علیه داعش بجنگند و پس از شکست دادن داعش، بر سر تشکیل یک دولت ملی‌ به توافق برساند و وارد مرحله انتقالی شوند، یعنی همان طرح نافرجام ژنو یک.

پاسخ همه اپوزیسیون واضح و یکپارچه بود:

- بشار اسد خود عامل اصلی‌ ایجاد داعش است و جنگ با داعش با ادامه حضور بشار اسد در قدرت بی‌ معنی است.

- بشار اسد هیچگونه نقشی‌ در مرحله انتقالی یا پس از آن نخواهد داشت.

- با توجه به اینکه ارتش سوریه "تقریبا" بصورت عملی‌ متلاشی شده است و ادارهٔ جنگ و سیاست در سوریه تحت فرماندهی سپاه قدس و حزب الله لبنان است، قبول پیشنهاد روسیه به معنی قبول اشغال کشورمان توسط ایران و حزب الله است.

- بمنظور جلوگیری از تکرار تجربه عراق و لیبی‌ اصرار به حفظ بدنه نظام برای ادارهٔ مرحله انتقالی، تصفیه و محاکمه فرماندهان ارشد ارتش و همه کسانی که آمران اصلی‌ کشتارها و فساد بودند، تضمین خروج و مصونیت قضایی بشار اسد و عده‌ای از نزدیکان او. (که به احتمال زیاد به عمان خواهند رفت)

واکنش روسیه نسبت به پیشنهادات اپوزیسیون، برخلاف سابق با اصرار و ابرام به ادامه حضور بشار اسد در قدرت نبود، بلکه پرسشی را با اپوزیسیون مطرح کردند که چراغ سبز را برای سقوط اسد روشن کرد. پرسش این بود که: راه حل شما برای رسیدن به آن نقطه چیست؟ برای رسیدن به این پاسخ و عملیاتی کردن آن کنفرانس‌های متعدد و مستمری در قاهره و تحت نظارت عربستان در جریان است.

شایان ذکر است که باقیمانده ارتش سوریه درحال حاضر تنها بر بیست تا بیشت و پیج درصد از خاک سوریه تسلط دارند و نیروهای آن نبرد خود را برای حفظ آن مناطق که منحصر به دمشق و نوار منتهی‌ به جنوب لبنان و ساحل شمال سوریه که زادگاه خاندان اسد است، تحت فرمان حزب الله و سپاهٔ قدس ادامه میدهند. 

هفته گذشته بشار اسد در پارلمان سوریه سخنانی ایراد کرد که نشان از یک عقب نشینی بزرگ و استراتژی جدید جمهوری اسلامی برای خروج از باتلاق سوریه "به هرقیمت" است. بنا به گفته او سوریه متعلق به کسانی نیست که پاسپورت سوری دارند یا در سوریه زندگی‌ میکنند و به گفته او از امکانات و برکات آن استفاده میبرند، بلکه سوریه متعلق به کسانی است که برای آن می‌جنگند. برای درک منظور بشار اسد باید دانست که در ورای این پیام، فرمان تغییر بافت جمعیتی مناطق تحت کنترل و جایگزینی مهاجران شیعه بجای غیر خودی‌هایی‌ است که حاضر به همکاری با رژیم او و مردن در راه او نیستند.   

درحالی که ظریف و همکارانش مشغول ماله کشیدن بروی خرابکاریهای سپاه قدس هستند و در پایتختهای عربی‌ عشوه و لبخند میفروشند و خود را برای برگزاری یک همایش دیگر آماده میکنند، دسته گلهای جدید برادران یکی‌ پس از دیگری روی آب میاید و هنوز انکارنامه وزارت خارجه درمورد پرونده قطور و جدیدی که در بحرین گشوده شده بود، روی تلکس خبرگزاریهای دولتی بود که شبکه حزب الله در کویت و بدنبال آن ردپای برادران کشف شد.

وزارت خارجه نظام که سیاست خود را برمبنای انکار و روضه خوانی بنا نهاده و همواره دخالت در سوریه را منکر شده است و مخالفان بشار اسد را تروریست معرفی‌ می‌کند، هفته گذشته در استانبول و با حضور استفان دی مستورا نماینده دبیرکل سازمان ملل برای سوریه با نمایندگان "احرار الشام" درباره مسائل زیر گفتگو کرد: 

- آتش بس ۴۸ ساعت از سوی " احرار الشام" در مناطق "الفوعه" و "کفریا" که شیعه نشین هستند و شبه نظامیان شیعه و حزب الله در آنجا در محاصره کامل نیروهای مخالف قرار دارند، درمقابل آتش بس ارتش سوریه و حزب الله از آتشباری بروی شهر زبدانی که اکثریت ساکنان آن سنی هستند و در حومه شمال غربی دمشق و نوار موردنظر رژیم اسد و تهران قرار دارد.

نماینده ایران که بجای رژیم سوریه مذاکره میکرد، به بهانه حفظ جان ساکنان، پیشنهاد خروج ساکنان را از مناطق مذکور داد. اما حاضر به دادن هیچ تعهدی مبنی بر حق بازگشت اهالی به مناطق سابق محل زندگی‌ خود نشد، زیرا آن پیشنهاد برای ایجاد زمینه تغییر بافت جمعیتی کشور که مقدمه تقسیم سوریه می‌گردید، بود و بس. ضمن اینکه هیچ علاقه‌ای به شنیدن پیشنهاد طرف مقابل مبنی بر آزادی ۴۰ هزار نفر از زندانیانی که لیست آنها در اختیار نماینده سازمان ملل بود، از خود نشان نداد و آتش بس ۷۲ ساعت بدون نتایج بعدی به پایان رسید.

صرف حضور نماینده دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی در مذاکره‌ای مستقیم با مخالفان سوری و درگیر شدن در مذاکراتی نظامی و امنیتی، مهر تاییدی بر ادعای اپوزیسیون سوریه مبنی بر دخالت تمام قد رژیم تهران در سوریه است و عواقب دامنه دار آن بزودی نمایان خواهد شد.

عربستان سعودی با پذیرفتن رئیس دستگاه امنیتی سوریه و ملاقات با او و ارسال پیام واضحی در حضور رئیس دستگاه امنیتی روسیه، مبنی بر لزوم خروج "کلیه" جنگجویان خارجی‌ از خاک سوریه، با زیرکی توپ را به زمین تهران فرستاد و آنها را از پشت پرده به صحنه آورد. 

یکی‌ از بحث‌هایی‌ که پس از دیدار استانبول در میا‌‌ن اپوزیسیون سوریه جریان دارد، طرح شکایت از جمهوری اسلامی به عنوان یک کشور اشغالگر در مجامع بین المللی، از جمله شورای امنیت و جامعه کشورهای عربی‌ است. مسئول شناختن دولت لبنان بابت حضور حزب الله لبنان درخاک سوریه نیز در دستور کار آینده آنها قرار دارد. تغییر بافت قومی نیز که به موجب عهدنامه رمّ در ردیف جنایت بر علیه بشریت به حساب میاید، از دیگر اتهاماتی است که در کیفرخواست جدید علیه نظام و شرکأ درج خواهد شد و اینها همه به یمن برکت دیپلماسی درخشان امیرکبیر جدید است، هرچند که بهترین لقبی که شایسته اوست لقب "حمال صغیر" است.

عراق، کابوسی دیگر

عراق اینروز‌ها آبستن حوادث بزرگی‌ است و آتش زیر خاکستری که با زور سرنیزه، فریب و دروغ تا به امروز مهار شده بود، از جنوب شیعه نشین زبانه کشید و تا قلب بغداد رسید. 

تظاهرات آرامی که در بصره در اعتراض به قطع برقهای طولانی و متوالی صورت گرفت، با کشته شدن یک نفر، زمینه ساز تظاهرات منظمی شد که در چند هفته متوالی ادامه یافت و به تظاهرات بسیار بزرگی‌ در میدان تحریر بغداد منجر شد که خواب سیاست بازان کلاش عراقی را آشفته کرد. در پاسخ به خواستهای مردم که شامل مبارزه با فساد، محاکمه مسئولان فاسد و ارائه خدماتی در‌شان مردم بود، نخست وزیر عراق یک طرح پاکسازی و حذف پست‌های معاونان رئیس جمهور و نخست وزیر ( که اغلب فرمایشی و باج سبیل سیاسی به گروه‌های سیاسی است)، ممنوعیت خروج سیاستمدارن و دولتمردان تحت اتهام از کشور و همچنین تشکیل یک کمیته بازرسی برای کشف فساد در دستگاه‌های دولتی، تهیه و برای تایید پارلمان فرستاد.

پارلمان عراق هم "شاید برای اولین بار" بطور اجماع به آن طرح رأی داد و برای تنفیذ به دولت ارجاع داد. در این میا‌‌ن نوری المالکی که علاوه بر اتهامات فراوان در باره فساد مالی‌ و سؤ استفاده از قدرت سیاسی در جهت منافع شخصی‌ و حزبی، از سوی یک هیئت پارلمانی و بدرستی به عنوان مقصر اصلی‌ سقوط موصل بدست داعش معرفی‌ شده است، به بهانه شرکت در یک همایش، راهی‌ تهران شد و به احتمال زیاد هرگز به عراق باز نخواهد گشت.

برخلاف تصور دولت و پارلمان، مردم بجای نشستن در خانه و انتظار کشیدن، دوباره به میدان آمدند و ضمن درخواست، انجام عملی‌ اصلاحات اعلام شده، خواستار تصفیه دستگاه قضایی فاسد کشور که به گفته آنها منشأ و زمینه ساز همه فسادهاست و همچنین انحلال پارلمان "فرقه ای" عراق شدند. شعار آنها نه به قوم گرایی، نه به مذهب گرایی، نه به احزاب و همه برای همه و همه برای عراق است، عراقی برای همه عراقی ها. 

دیپلماسی اختاپوسی نظام مقدس مثل آحر ملا نصرالدین در گًل تپیده و خون ریزی پیکر نحیف "نظام" همچنان ادامه دارد. اینکه توافق فرقه‌ای هسته‌ای در فردای سقوط دمشق و شکسته شدن ستون فقرات هلال شیعه که امروز روحانی هم از آن فاصله می‌گیرد و آنرا انکار می‌کند، دردی از نظام دوا خواهد کرد یخیر، پرسشی است که ظرف روزها و هفته‌های آینده در دمشق و بغداد به آن پاسخ خواهند داد.

شاید اینبار راه تهران از بغداد بگذرد؟

کاظم موافق

 هفدهم آگوست دوهزارو پانزده