آنگونه که برخی از خبرگزاری‌ها گزارش داده‌اند از چندی پیش، سازمان تعزیرات حکومتی،گشت‌هایی را به راه انداخته که با ورود به مدرسه‌های پولی بر میزان شهریه‌های این مدرسه‌ها نظارت می‌کنند. گویا در هفته گذشته این گشت به مدرسه‌ای پولی از منطقه 2 تهران می‌رود و متوجه تخلفی می‌شود که این مدرسه در میزان شهریه خود از نرخ مصوب دارد.

سازمان تعزیرات بر این نظر است که در مدرسه‌های پولی، خدمات اقتصادی ارایه می‌شود و برابر ماده«2» قانون سازمان تعزیرات این سازمان می‌تواند و باید از گران‌فروشی این خدمات جلوگیری کند: «گرانفروشی: عبارت است از عرضه کالا یا خدمات به بهای بیش از نرخ‌های تعیین شده توسط مراجع رسمی به طور علی‌الحساب یا قطعی و عدم اجرای مقررات و ضوابط قیمت‌گذاری و انجام هر نوع اقدامات دیگر که منجر به افزایش بهای کالا یا خدمات برای خریدار شود.» اما آموزش‌وپرورش، کار مدرسه‌های پولی را آموزشی می‌شمارد و همه‌گونه نظارت بر این مدرسه‌ها را وظیفه خود می‌داند.

گذشته از بحث حقوقی این جریان، آنچه در مدرسه‌های پولی می‌گذرد این است که اغلب با افزودن برنامه‌های فوق‌العاده آموزشی،پرورشی، تفریحی و اردویی، شهریه‌ای که دریافت می‌کنند فراتر از شهریه مصوب آموزش‌وپرورش است. آموزش‌وپرورش البته مدعی است که با مدرسه‌های با شهریه بالاتر از نرخ تعیین شده، برخورد می‌کند. سال گذشته البته خبرهایی منتشر شد که برخی مدرسه‌های پولی منطقه‌های بالای تهران تا 20 میلیون شهریه هم دریافت کرده‌اند.مدرسه‌های پولی به چند روش به آموزش‌وپرورش سود می‌رسانند. یک اینکه بخشی از دانش‌آموزان را به خود جذب می‌کنند و از بار مالی و کاری آموزش‌وپرورش می‌کاهند. هم‌اکنون در برخی از مناطق تهران تا 80- 70 درصد از مدرسه‌ها، پولی هستند و در سراسر ایران هم آن‌گونه که گفته می‌شود پیرامون 10 درصد دانش‌آموزان به این مدرسه‌ها می‌روند.

همین‌جا باید به این نکته اشاره کنیم که این سخن به این معنا نیست که پس 90 درصد دیگر دانش‌آموزان به مدرسه‌های دولتی رایگان می‌روند. در واقع با راه‌اندازی مدرسه‌های هیات امنایی، تیزهوشان و... به روش‌های گوناگونی از خانواده‌ها پول دریافت می‌شود. برای نمونه هم‌اکنون در تهران شهریه دولتی یک دانش‌آموز سال سوم دوره اول متوسطه در مدرسه تیزهوشان در شرق تهران و در شهرک زینبیه سه میلیون تومان است. از همین نکته به کارکرد دوم مدرسه‌های پولی می‌رسیم. در واقع می‌توان گفت که مدرسه‌های پولی، نقش پیشرو و پیشگام دریافت شهریه را برای مدرسه‌های دولتی بازی می‌کنند. هنگامی که در منطقه‌ای یک دبیرستان پولی برای سال دوم دبیرستان، 13 میلیون تومان شهریه دریافت می‌کند مدرسه هیات امنایی همان منطقه، آسان‌تر می‌تواند 600- 700 هزار تومان شهریه بگیرد اما کارکرد سوم مدرسه‌های پولی این است که برخی از مدیران گذشته و کنونی آموزش‌وپرورش می‌توانند از امتیاز این مدرسه‌ها برخوردار شوند.
با توجه به نکته‌های بالا، شرایط به‌گونه‌ای است که آموزش‌وپرورش متاسفانه آن‌چنان که باید و شاید نمی‌تواند- یا اگر با نگاهی بدبینانه بنگریم حتی شاید نمی‌خواهد- بر افزایش بی‌رویه شهریه‌های مدرسه‌های پولی نظارتی سفت و سخت به اجرا درآورد. از این گذشته، آموزش‌وپرورش وظیفه فرهنگ‌سازی هم دارد. آموزش‌وپرورش موظف است واقعیت‌های مدرسه‌های پولی و خصوصی را به مردم آگاهی رسانی کند.

هم‌اکنون نزدیک به سه دهه از آغاز به کار این مدرسه‌ها می‌گذرد اما آموزش‌وپرورش هیچ‌گونه آگاهی‌رسانی دقیقی درباره دستاوردهای آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی این مدرسه‌ها نکرده است. این در حالی است که در بسیاری از کشورها، پیامدهای گوناگون خصوصی‌سازی و پولی‌سازی آموزش‌وپرورش بررسی و منتشر می‌شود. بسیاری از «دستاوردهای مثبت» خصوصی‌سازی آموزش‌وپرورش از دید شمار چشمگیری از اندیشه‌وران آموزشی جهانی افسانه است.

در یکی از واپسین این ارزیابی‌ها، دیوید برلینر و جین گلاس، دو نفر از اندیشه‌وران آموزشی سرشناس آمریکایی در کتاب «50 افسانه و دروغی که مدرسه‌های دولتی آمریکا را تهدید می‌کنند» (سال 2014) درباره خصوصی‌سازی آموزش‌وپرورش چنین نوشتند: «با اینکه دانش‌آموزان مدرسه‌های خصوصی از نظر آموزشی از دانش‌آموزان با پیشینه خانوادگی همانند در مدرسه‌های دولتی، عملکرد بهتری ندارند، درک پدران و مادران درباره زمینه‌های دیگر زندگی مدرسه‌ای، خانواده‌های برخوردار را به گزینش مدرسه‌های خصوصی و در نهایت افزایش جداسازی نژادی، قومی و اجتماعی- اقتصادی در مدرسه‌های دولتی وا‌می‌دارد. این روند پیوسته، به بهبود فرصت‌های آموزشی دانش‌آموزان با درآمد متوسط و پایین، همان «رهاشدگان» در مدرسه‌های دولتی کمکی نخواهد کرد. افزون‌بر این دانش‌آموزان ثروتمندتر را از گروه‌های گوناگون فقیرتر جدا می‌سازد و هدف‌های جامعه دموکراتیک را نابود می‌کند؛ جامعه‌ای که هنگامی شکوفا می‌شود که در طبقه، نژاد و مرزهای قومی، یکپارچگی وجود داشته باشد.»*

*مهدی بهلولی آموزگار و کنشگر صنفی در تهران است.