رفتن به محتوای اصلی

تاثیرات روند صلح ترکیە بر شرق کوردستان
21.03.2015 - 00:12
 
 
بیش از ٥٠ سال است کە جنبش کورد در ایران تحت تاثیر فضای سیاسی جنوب  کوردستان قرار داشتە و در مقاطعی  دنبالە روی هم نمودە است.  وجود رادیوو تویزیون کوردی عراق ، تکثیر  کتاب و نشریات  کوردی  و موضوعیت مسئلە کورد در عراق بطور مداوم   تاثیرات مهمی بر کوردها در ایران داشتەاست. بسیاری بر این عقیدەاند کە موج تهاجم فرهنگی رژیم شاە و تلاش برای ذوب کردن فرهنگ کوردی   در فرهنگ ایرانی  بویژە در شهرهای کرماشان و سنندج  تنها با وجود برنامەهای کوردی رادیو بغداد خنثی گردید. حضور بارزنایهای در جمهوری کوردستان و رشادتهای آنان در جنگ با قوای دولتی، حمایت نیروهای اتحادیە میهنی کوردستان علیە نیروهای رژیم ایران در اوایل انقلاب نمونەهای بارزی در همبستگی میان آن دو بخش کوردستان است.  البتە تنها شرق کوردستان متاثر از جنبش خلق کورد در عراق نبودە بلکە دیگربخشهای کوردستان نیز از جنب و جوش جنوب کوردستان  متاثر بودەاند،  رادیو کوردی بغداد و رادیوی  کوردی ارمنستان دو عامل مهم در تسکین کوردهای تورکیە بودەاند. مبارزات  ملی در کوردستان عراق برای  بسیاری از کوردهای بخشهای دیگر  کوردستان  پتانسیلهایی برای جذب جوانان شر کوردستان داشتە است کە بە ضفوف مبارزات آنان پیوستەاند. و امروزە هم بگوناەی دیگر در جریان جنگ با داعش تجلی یافتە است. 
 
عدم چیرەگی  فرهنگ عرب بر کورد  ـ و در ضمن پرهیز دولت مرکزی عراق از ریشە کن کردن فرهنگ ملی کوردها ـ ،  بی ثباتی  در ساختار حکومت مرکزی عراق و کودتاهای مکرر، وجود کورد در آن کشور بە عنوان اقلیتی نیرومند ( ٢٠% جمعیت عراق کورد هستند در حالیکە جمعیت کوردها در ایران ١٠% است )، ثروت ملی  و منابع سرشار زیرزمینی و روزمینی، تسویە حساب کشورهای همسایە  با حکومت مرکزی عراق   بویژە ایران از کانال تقویت کوردها  و موارد دیگری از جملە عوامل روحیە تسلیم ناپذیر و شورش مداوم  کوردهای عراق بودەاست. 
 
برخلاف کوردهای عراق،  فرهنگ ملی کوردها در ایران  بر فرهنگ ملت حاکم در ایران  چیرەگی نداشتە و برخلاف دولت عراق، دولتهای ایران  در نابود کردن فرهنگ و زبان کوردی و ادغام آن در فرهنگ سراسری تردیدی بخود راە ندادە  و فرهنگ ملت مرکزی را بە شیوە نرم بە  کوردها تحمیل کردەاند.  ثبات سیاسی محکمتر در ایران نسبت بە عراق، شدت فضای امنیتی و جو رعب و وحشت،  بلحاظ جمعیتی اقلیتی کم و  شکنندە نسبت وجود کورد در عراق ( ١٠% ) ، بی رونقی اقتصادی و موارد دیگری همچون تعدد لهجەهای مختلف و بیگانگی نقاط مختلف کوردستان نبست بە همدیگر از جملە موارد بی رمقی شرق کوردستان  بودەاست. 
 
بدنبال فروپاشی بلوک شرق و تغییرات جدی در روابط  بین المللی رژیم صدام کە یارای بازی در نظام نوین جهانی را نداشت  با حملە بە کویت منطقە را دستخوش تحولاتی مهم نمود کە  تبعات آن هنوز بر خاورمیانە سنگینی می کند. یکی از برآمدهای جنگ خلیج تاسیس منطقە خودمختار کوردستان عراق بود.  رژیمهای حاکم بر بخشهای دیگر کووردستان برای خنثی سازی تاثیرات منطقە آزاد شدە کوردستان روشهای  خاص  امنیتی، فرهنگی و همە جانبە  خود را بکار بردند تا جائیکە بطور ماهیانە جلسات امنیتی برقرار میکردند. آنان با استفادە از روش خاص خود همچون وابستە کردن اقتصاد، فرهنگ و سیستم مدیریتی کوردستان بخود،   بە عمق دستگاە حکومت تازە تاسیس کوردستان عراق نفوذ کردند و فرهنگ جامعە کوردستان را هدف قرار دادند و روحیە ملی و تاثیرات آن بر دیگر بخشهای کوردستان را خنثی کردند.  در نتیجە ناکامی و ناامیدی کوردهای ایران از تجربە کوردستان عراق بر کسی پوشیدە نیست و تنها  ارادە ملی و  ویژە گیهای خاص کوردهاست کە مانع گسست کامل  شدە است . امروزە دیگر  کوردستان عراق الگویی برای کوردها در ایران و یا تورکیە نیست.  در ضمن آنان خود نیز بخوبی بە اصل قضیە واقفند و توان مقابلە در مقابل دشمنانشان را نداشتەاند و تسلیم گردیدە تا بلکە تحولات منطقەای آنان را از زیر بار کشورهای همجوار رها سازد.   نفوذ سیاسی ایران و تورکیە خارج از وابستە کردن دو حزب اصلی اقلیم کوردستان یعنی حزب دموکرات کوردستان و اتحادیە میهنی کوردستان،  دو حزب اسلامی " یەکگرتوی ئیسلامی " و " کۆمەڵی ئیسلامی " کە اولی ١٠ نمایندە از مجموع ١١٥ کرسی پارلمان و دیگری ٥ کرسی پارلمان را دارا میباشد بە ترتیب خواستار سیستم حکمرانی همچون نظام تورکیە و ایران هستند. 
 
در مقابل این  یاس و سرخوردگی  کوردهای ایران،  شمال کردستان جاذبەها و الگویی برای کوردها در ایران دارد کە نگاە مردم مارا بدانجا معطوف نمودەاست. کوردستان تورکیە کە خود از صفر شروع نمودە و زبان آنان بشدت از بین رفتەاست در سی سال گذشتە مراحل مهمی را پشت سرگذاشتە کە امروزە می توان گفت ایدەهایی نە تنها برای شرق کوردستان بلکە برای منطقە نیز دارد. اهمیت کوردستان تورکیە  از جهات گوناگون بر کسی پوشیدە نیست و  در گذشتە نیز شادروان قاسملو گفتە کە راە رهایی کورد از کوردستان تورکیە میگذرد. باید بخاطر آورد کە چندی پیش  آقای احساس هوشمند از منتقدان مسئلە ملی در ایران  در مصاحبە با مجلە گفتگو اعلام کردە بود کە امروزە  دیاربکر قبلە آمال کوردها وباکو قبلە آمال آذریها شدە است. 
 
 
تا ٢٥ سال قبل هنگامیکە در شرق کوردستان از  نوروز نام بردە میشد،  اذهان مردم  بە شعلەهای آتش برفراز  قلە کوههای شهر یاروستاها میرسید، اما چند سالیست با نزدیک شدن ایام  نوروز اذهان همە بە دیاربکر معطوف میشود.  در چند سال گذشتە  در شهرهایی چون مریوان، ربط و برخی شهرها کاملا با الگوبرداری از شمال کوردستان  مراسم نوروز برپا میشود.  از جهت دیگر سازماندەهی هستەهایی تحت نام مادران صلح در شهرهایی نظیر کامیاران و سنندج، اعتصاب زندانیان سیاسی نمونەهای دیگری از الگوبرداری از مبارزات شمال کوردستان است کە در شرق کوردستان پذیرفتە شدە است. ناگفتە نماند تلویزیونهای کوردی پ.ک.ک نقش مهمی در بهم نزدیک ساختن و آشنایی دو بخش شرق و شمال کوردستان داشتەاند.  
 
پروسە صلح تورکیە: بازگشت اعتماد میان کوردها با بقایای دولت عثمانی می تواند منطقە را کاملا دگرگون نماید. از این منظر نگاە تورکیە بە حل مسئلە کورد استراتژیک و درازمدت است. دولتمردان تورک صرفا بخاطر مسئلە کورد بە صلح روی نیارودەاند. بلکە نگاە تورکیە برای  دستیابی بە منابع انرژی و اقتصادی منطقە بویژە کوردستان عراق و تامین امنیت برای انتقال آن  و در ضمن   نگاهی دینی  در مقابل هلال شیعی است کە ایران آنرا رهبری می کند. دولت تورکیە برای پیشبرد اهداف خود روند یک گام بە پیش دوگام بە پس را  پروسە صلح دنبال میکند، بە عبارتی دیگر دموکراسی را بە شیوە  میلیمتری  نهادینە می کند. فراموش نشود کە در چند سال گذشتە رونق اقتصادی در کوردستان تورکیە بخوبی مشاهدە میشود و جو پلیسی و رعب و وحشت از میان رفتە است. 
 
کوردها نیز نگاهی استراتژیک بە صلح دارند و زمینە سازی فکری برای آن دارند.  از تاسیس کشور مستقل دست برداشتە و بە مقولە ملت دموکراتیک و آنچە تحت نام کنفدرالیزم دموکراتیک و سیستم خودمدیریتی کە   از ایدەهای آقای اوجالان است  پیروی می کنند. اخیرا آقای جمیل باییک رهبر پ.ک.ک در پیامی بە اتحادیە اروپا اعلام  کردە بود کە پ.ک.ک نقش مهمی در امنیت انرژی اروپا داشتە است کە منظور ایشان عدم ناامنی در تکمیل  پروژەهای گازی  ( نابوکو ) و نفتی است کە میان تورکیە و اروپا منعقد شدە و مرکز تامین آن نیز کوردستان عراق میباشد. 
 
تاثیرات آن بر کوردهای ایران: 
 
  برعکس  کوردهای عراق کە بلحاظ فرهنگی شیفتە فرهنگ ایرانی هستند و  بە لحاظ اقتصادی و واردات مواد خوراکی وابستە بە  ایران هستند و ایران نیز از  نیازمندیهای آنان استفادە سیاسی امنیتی می کند، کوردهای تورکیە با فرهنگ ایران کاملا  بیگانە و علاقەای بە ارتباط با آن و یا سفر بە تهران و اصفهان  ندارند.  استانبول با جمعیت ٣ میلیونی کورد جاذبە بیشتری برای آنان دارد. تازە این  ایرانیها هستند کە  شیفتە  سفر بە استانبول و آنتالیا هستند.  بلحاظ اقتصادی و محصولات کشاورزی  مستقل و کمترین وابستگی بە ایران ندارند. حزب قانونی آنان نیز نگاهی انتقادی بە ایران دارند و باید بخاطر آورد کە چند سال قبل بدنبال اعدام فرزاد کمانگر آقای اکین بیردال نمایندە حزب ب.د.پ و عضو گروە دوستی پارلمانی میان تورکیە و ایران  در اعتراض بە اعدام یادشدە از گروە دوستی استحفا داد و همان زمان در شهر دیاربکر مدرسەای بنام دبستان فرزاد کمانگر تاسیس گردید.هرازچند گاهی در اعتراض بە موج  اعدامها در ایران  کوردهای تورکیە دروازەهای مرزی ایران با تورکیە را سنگباران می کنند. لازم بذکر است تنها حزب چریکی آنان یعنی پ.ک.ک کمترین وابستگی بە ایران دارد و ایران اعتمادی بە آن حزب ندارد. روند صلح تورکیە و در صورت سلاح زمین گذاشتن نیروهای پ.ک.ک بخش مهمی از این نیروها ممکن است در قالب پژاک علیە ایران سازماندهی شوند و این یکی از نگرانیهای ایران است. بدینوسیلە هم  مردم شرق کوردستان  وهم دولت  ایران نیز بدقت اوضاع  و نتایج پروسە صلح را زیر نظر دارند. 
 
در یکسال گذشتە و با جدیت یافتن پروسە صلح در  تورکیە،  ایران بە اقداماتی نظیر برجستە تر شدن نقش  آقای علی یونسی دستیار رئیس جمهور در امور اقوام دست زدە  و اخیرا سایت انترنتی  تحت نام سایت انسجام ملی را دایر، آقای علی یونسی نمایندگان جبهە متحد کورد را ملاقات و آنرا رسانەای کردند،  موضوع تدریس بە زبان کوردی در دانشگاە کوردستان ، و ادعای مذاکرە با احزاب کورد در تبعید مواردی بودند کە ایران هدفمندانە و با توجە بە پیشرفتهای صلح در تورکیە انجام میگیرد. از جهت دیگر نقش بیشتر جبهە متحد کورد  در مباحث سیاسی و مصاحبە افراد آنان با تلویزیونهای برون مرزی و ضدانقلاب کە در ایران جرم محسوب میشود  را نمی توان بدون هماهنگی با نهادهای سیاسی امنیتی ایران بی ارتباط دانست. با اینهمە اگر رژیم ایران با مهارت کامل و  بە آسانی توانستە بود نسیم ملی گرایی جنوب کوردستان بطرف شرق را خنثی نماید بعید بنظر میرسد کە بتواند از نسیم شمال جلوگیری کند. بویژە اینکە نسیم شمال تنها متوجە کوردها نیست بلکە متوجە  آذریها نیز میشود.    
 
 
 

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

هادی صوفی زادە

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.