درچند روز گذشته‌ دخالتهای ایران در کشور آذربایجان واکنش مقامات رسمی و مدنی جمهوری آذربایجان رابهمراه‌ داشته‌ که‌ می توان به‌ سخنان نماینده‌ پارلمان آذربایجان خانم غنیره پاشایوا ، که‌ ازآذریهای ایران خواسته‌ علیه‌ سیاستهای حکومت ایران اعتراض کنند. روز سه‌شنبه‌ اول فوریه‌ آذریهای مقیم ترکیه‌ نیزدراعتراض به‌ سیاستهای ایران مقابل کنسولگری ایران دراستانبول تظاهرات نمودند .همزمان کنگره‌ آذربایجانیان جهان برای تظاهرات درمقابل سفارت ایران درباکو و دراعتراض به‌ رفتارهای مشکوک مقامات ایرانی از فرمانداری باکو درخواست مجوز نموده‌اند. ازجهتی دیگر درخواست نماینده‌ دیگر پارلمان آذربایجان آقای زاهد اوروج از هموطنانش درپرهیز ازسفر به‌ ایران و نیافتادن دردامی که‌ مقامات ایرانی برای آلوده‌ نمودن آنان به‌ مواد مخدر و محو جسمانی آذربایجانیان به‌گفته‌ ایشان نشانه‌ هایی از لبریز شدن صبر آذریها نسبت به‌ دخالتهای ایران است.

روزپنچ شنبه 27.01.2011 سایت ترندنیوز جمهوری آذربایجان به‌ نقل ازآقای آصلان خالدی رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک آذربایجان عنوان نمود که‌ فعالیت عناصر مذهبی درآن کشور که‌ مشکلاتی برای آن کشور برپانموده‌ به‌تحریک مقامات امنیتی ایران صورت پذیرفته‌است. ایشان همچنین تشریح نموده‌ که‌ ازسال 1991 نیروهای اطلاعاتی ایران درکشور آذربایجان مشغول فعالیتهای تخریبی و تبدیل آن کشور به‌ فلسطین برای مقاصد خود و ضربه‌ زدن به‌ کشورهای امریکا و اسرائیل هستند. سال گذشته‌ نیز بدنبال دستگیری تعدادی از افراد سپاه‌ قدس و برخی عناصر لبنانی که‌ برای انجام عملیات تروریستی از ایران به‌ آذربایجان رفته‌ بودند دستگیر شدند که‌ ایران نیز درمقابل عده‌ای ازافراد آذربایجانی را که‌ درایران مشغول فعالیتهای اقتصادی بودند دستگیر و آذربایجان را مجبور به‌ معاوضه‌ افراد نمود.

علنی شدن فضای ضدایرانی درمیان آذریها ناشی از نگرانیهای جدی است که‌ حکومت ایران برای آن کشور ایجاد نموده‌ است و‌ میتوان به‌ مواردمتعددی همچون برجسته‌ نمودن مسئله‌ حجاب درمیان زنان آذری ازطریق برخی عناصر مذهبی نزدیک به‌ایران اینجاراکلیک نمائید ، تبلیغات دینی ایران برای جذب شیعیان آذربایجان و دخالت در موضوع تخریب برخی مساجد که‌ آیه‌الله‌ مکارم شیرازی تهدید به‌ فتوا نمود، که‌ مقامات آذربایجان شدیدا" به‌ آیه‌الله‌ شیرازی هشداردادند تا درامور داخلی آنکشور دخالت ننماید. نگرانی آذربایجان از باندهای موادمخدر که‌توسط سپاه‌ پاسداران ایران هدایت می شوند، تبلیغات منفی شبکه تلویزیونی سحر و صدای آذری درتهران و تبریز و اختلاف نظر بر سر تقسیم قلمرو دریای خزر مهمترین فاکتورهای تیره‌گی روابط دو کشور همسایه به‌ اضافه‌ حمایت ایران از کشور ارمنستان که‌ مشکل ارضی با آذربایجان برسر ناگورنوقره‌باغ کوهستانی دارد، از جمله‌ دردسرهایی است که‌ ایران برای آنکشور ایجاد نموده‌است.

جمهوری آذربایجان برای رهایی از وابستگی به‌ ایران در اولین مرحله‌ اقدام به‌ توقف صدور گاز آذربایجان به‌ جمهوری نخجوان که‌ازطریق خاک ایران صورت می پذیرفت نمود و ارسال آن را ازطریق خاک ترکیه‌ به‌جریان انداخت، درمرحله‌ دوم با قراردادهای نظامی با ترکیه‌ درآموزش افسران نظامی و اسرائیل در تعمیر وتجهیز تانکها و سلاحهای سنگین موضوع بازسازی و تجهیز نیروهای نظامی را که‌ درمقطعی ایران انجام میداد به‌ آن دوکشور سپرد.

ایران نیز بنوبه‌ خود نگرانیهایی از تاثیرات فزاینده‌ آن کشور برآذریهای خوددارد که‌ با اکران فیلم 300 در سینماهای باکو که‌ چهره‌ای خشن و انسان ستیز از ایرانیها ساخته‌ علنی گردید. نگرانی ایران از درج برخی کتب درسی جمهوری آذربایجان که‌ از 9 استان ایران به عنوان اراضی جمهوری آذربایجان نام برده شده است. در این کتب درسی علاوه بر استان های آذری زبان ایران ، استان های گیلان و مازندران نیز به عنوان اراضی جمهوری آذربایجان نامیده شده است. ناخرسندی ایران از برگزاری کنفرانسی در آذربایجان از طرف کنگره‌آذربایجانیهای جهان برای گرامیداشت نودمین سالگرد قیام شیخ محمد خیابانی برگزار گردید و ایران آنرا تحریف قیام شیخ محمد خیابانی نامید. تبلیغات پان ترکیستی در آذربایجان با شعار وحدت آذربایجانی های جهان وتبلیغات رسانه‌ای حکومت علیه‌ ایران ،و حساسیتهای ایران به‌ مراسماتی که‌ بامحوریت آقای الهام علی اف در31دسامبر مصادف با سالروزعهدنامه‌ گلستان که‌ علی اف خودرا رهبر آذریهای جهان نامیده‌ بود. و نفوذ و همکاریهای سیاسی نظامی امریکا و اسرائیل از مهمترین نگرانیهای دیگر ایران هستند. بسیاری ازاین موارد در سایتهای تابناک و ایراس انعکاس یافته‌ اند.

ترفندهایی که‌تاکنون ایران برای اعمال نفوذ درآذربایجان وتسلط براوضاع انجام داده‌است، می توان به‌ اتخاذ لغو یکجانبه‌ ویزا برای وروداتباع آذری به‌ ایران، لغو ضرورت ارائه کارت سلامت آذربایجانیها بهنگام ورود به‌ ایران ، مطالعه آزاد راه باكو – آستارا از محل 2 ميليون دلار كمك هاي بلا عوض جمهوري اسلامي ايران به جمهوري آذربايجان و پیشنهاد برای میانجیگری در حل اختلافات ارضی آن کشور با آذربایجان و موارددیگری که‌ درجریان سفرهای پی درپی مقامات ایرانی از اسفندیار رحیم مشایی درمهرماه‌سال 88 گرفته‌ تاسفر وزیر کشور آقای محمدنجار، وزیردفاع آقای احمد وحیدی و درآخرین مرحله‌ رئیس جمهور همگی برای نزدیکی باآن کشور انجام گرفته‌ اما با بی میلی دولتمردان آذربایجان روبرو بوده‌است.

نیم نگاهی به‌ سیاست خارجی ایران درارتباط باکشورهایی چون تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، آذربایجان و حتی گرجستان دوران رکود وافول دیپلماسی این کشور را نمایان میسازد.استقلال کشورهای سابق اتحاد شوروی وظهور کشورهایی متعددی در آسیای مرکزی و قفقاز در همسایگی شمال ایران مسیر سیاست خارجی ایران رادرمقابل این کشورها بگونه‌ای دیگر رقم زد.

اگردرگذشته‌ همجواری ایران با اتحادشوروی همچون ابرقدرتی همواره‌ جای نگرانی بود، بامتلاشی شدن آن کشور، برخی تهدیدها به‌فرصت و برخی فرصت ها به‌تهدید بدل گردید. سالهای اولیه‌ استقلال آن کشورها با فقروجنگ و ویرانیهای قبلی ناشی از بی توجهی اتحاد شوروی آغازشد. اما باتوجه‌ به‌اهمیت ژئوپولیتیک هرکدام ازآنان رفته‌ رفته‌ آن کشورهادراهداف استراتژیک بلند مدت قدرتهای بزرگ جای گرفتند. تاجائیکه‌ امروزه‌ کشور آذربایجان بعنوان یکی از کشورها استقلال یافته‌ به‌ دلیل وجود میدانهای عظیم گازو نفت حوزه‌ خزر درامتداد مرزهای خود به‌یکی از مطرحترین کشورهای منطقه‌ قفقاز درآمده‌ و موردتوجه‌ کشورهای نیازمند انرژی قرار گرفته‌است. این کشور به‌ یمن دلارهای نفتی به‌ لحاظ توسعه‌ اقتصادی دررده‌ اول کشورهای جهان‌ محسوب می شود. وجود کشوری که‌ بامشخصه‌های فوق گرچه‌ با کشور ارمنستان دارای اختلافات جدی است اما بیشترین نگرانی را برای ایران که‌ دارای ملتی به‌ نام ترک آذری است، ایجاد نموده‌است و درک این واقعیت که‌ همکاری ایران شیعی با کشور ارمنستان مسیحی بجای همکاری و نزدیکی با آذربایجان که‌ بیش از هشتاد درصدآن شیعی هستند باید از زاویه‌ نگرانی ایران از حس استقلال خواهی آذریهای ایران نگریست که‌ گاها مسئله‌ تشکیل کشور آذربایجان بزرگ نیزمطرح است. دیپلماسی پنهان با تهدید وتطمیع ایران درارتباط باآذربایجان همواره‌ بگونه‌ای بوده‌ تا کمترین بازتاب درمیان افکارعمومی آذریهای ایران داشته‌ باشد، اما دریکسال اخیر تنش های متقابل که‌به‌ خیابانهای باکو مقابل سفارت ایران و کنسول آذربایجان درتبریز کشیده‌ است نگرانیهای ایران رادوچندان نموده‌ و سفرهای پی درپی مقامات بلند پایه‌ ایران به‌ آذربایجان و اتخاذ سیاستهای پیدا وپنهان را برای مهار وضعیت استنباط نمودکه‌ مقامات ایران بخوبی به‌این مسئله‌آگاه‌ هستند که‌ درصورت جرقه‌ای درروابط آن دوکشور، آذربایجانیهای ایران کشور رادستخوش تحولاتی مینمایند که‌ عواقب آن برکسی معلوم نیست.

02.02.2011