((مصاحبه NGO علیه آپارتاید جنسیتی(عاج) با عضو هیأت مدیره کانون صنفی معلمان))

کارشناس آموزش و پرورش: قانون اساسی هر کشور میثاق بین مردم و حکومت آن کشور است و وقتی که حکومت اصول قانون اساسی خود را اجرا نکرد، در واقع این حکومت از مشروعیت افتاده است. یکی از اصول قانون اساسی ایران(اصل سی ام) این است که آموزش و پرورش باید رایگان باشد اما مدارس خصوصی و انتفاعی با نام جعلی غیرانتفاعی و با مجوز  خود دولت ایجاد شده اند در حالی که امروز ده درصد دختران شش تا هفده ساله بخاطر فقر(بخصوص در روستاها که محروم از تحصیل بیشتری دارد) از تحصیل باز مانده اند. صدها هزار کودک کار و بیست میلیون بیسواد و کم سواد در کشور از آموزش رایگان بی بهره مانده اند. در این میان تعداد مدارس دخترانه و تعداد دانش آموزان دختر مدارس خصوصی کمتر از پسران است که در برخی شهرها این آمار به نصف هم میرسد.
مدارس زنجیره ای وابسته به سیاستمداران رانت خوار و مدارس اختصاصی فرزندان مسئولین دولت از قبیل مدرسه مشکات یا مدرسه ای در ونک، خود یک تبعیض آشکاری است که با تاسیس مدارس اختصاصی شاهد، مدارس حوزه علمیه، سازمان انرژی اتمی، وزارت خانه ها و... که اکثرا مدارس پسرانه اند و امکانات بیشتری در اختیار دانش آموزان خود قرار می دهند این شکاف آموزشی را پررنگ تر کرده اند. مهمترین نکته اما این است که این مدارس اختصاصی بیشتر به آموزش دینی وابسته اند و در آنها دین مبنای ثبت نام و آموزش است و بخاطر نفوذ زیاد مذهب نیز نگاه های جنسیتی در این مدارس با نمود بیشتری آموزش داده می شود و در اثر همین نیز آپارتاید جنسیتی در جامعه تقویت می شود.

عاج: تفکیک جنسیتی در مدارس و همینطور حجاب اجباری در داخل مدارس دخترانه نگاه های جنسیتی را تقویت کرده است. همچنین تبعیض های جنسیتی دیگری همچون فقدان امکانات ورزشی و محدودیت در ورزش در مدارس دخترانه همان آپارتاید جنسیتی آشکاری هستند که مشاهده می شوند، شما چه تبعیض های دیگری را در آموزش و پرورش کشور سراغ دارید؟

کارشناس آموزش و پرورش: مسئولان تا وقتی که اقداماتشان جرم محرز نباشد اقدام به تبعیض جنسیتی در این سیستم غلط می کنند: نمونه اش همان مدارس اختصاصی است که علت بوجود آمدن آن نیز این است که در حال حاضر رژیم به جای حکومت تبدیل به مافیای قدرت شده است. این مدارس معلمان نمونه را که بیشتر هم آقایان (به خاطر دسترسی ساده ترشان به فرصت های آموزشی بیشتر و بهتر) هستند جذب خود می کنند و حقوق و مزایای بیشتری را برایشان قائل می شوند که این خود باعث نابرابری آموزشی می شود.
نمونه های دیگر تبعیض جنسیتی این موارد هستند:
۱- پوشاندن شیشه های آفتابگیر و هواگیر کلاس های مدارس دخترانه که به همراه پوشش و حجاب اجباری در داخل مدارس مانع استفاده از هوای آزاد، نور و ویتامین دی توسط دختران دانش آموز و معلمان زن در تمام دوران مدرسه می شود.
۲- باز داشتن دختران از پوشیدن البسه ورزشی، دویدن، دنبال کردن ورزش های حرفه ای، امکانات ورزشی ندادن به مدارس دخترانه همپای مدارس پسرانه که باشگاه ورزشی و امکانات ورزشی دارند و... که ادامه همان سیاست سرکوب جنسیتی نظام دینی در بحث ورزش است.
۳- دبیرستان های دخترانه بخشنامه دارند تا اول معلمان زن در مدارس دخترانه انتخاب شوند و در صورت نبود معلم زن از معلم مرد استفاده شود. همچنین از معلمان زن در دبیرستان های پسرانه استفاده نمی شود با اینکه از ریشه این سیستم غلط و بیمار است و باید تفکیک جنسیتی در مدارس برای تکیه بر آموزش صحیح، مدرن و علمی برچیده شود و در انتخاب معلمان کلاس ها تنها به شایسته سالاری توجه شود.
۴- برنامه ریزی آموزشی وزارتخانه غلط است چون اصلا آمار قابل اتکا و پرجزئیات و به روزی از دانش آموزان و... بصورت ریز و تفکیک شده در جزئیات در دسترس ندارند تا بتوانند بر اساس آن برای ماه ها و سال های آینده بصورت علمی برنامه ریزی کنند. این عدم برنامه ریزی باعث عمیق کردن شکاف آموزشی در حوزه آموزش و پرورش نسبت به دختران دانش آموز می شود. این غالبا دختران هستند که در غیاب یک سیستم آمار و برنامه ریزی قوی قربانی می شوند و بیشتر از پسران در معرض تبعیض و کمبود امکانات قرار می گیرند چون منابع و امکانات به درستی تقسیم نمی شوند.
۵- در رشته های درسی، مواد درسی و کتب درسی تفاوت جنسیتی و در نتیجه تبعیض جنسیتی حاکم است. مثلا مدیریت خانواده، کودک یاری کودک یاری و خیاطی با نگاهی جنسیتی، تنها به دختران آموزش داده می شوند و برق، مکانیک، تراشکاری و اکثر رشته های هنرستان های کارودانش و فنی و حرفه ای تنها به پسران تدریس می شوند و دختران ایرانی از ورود به این رشته ها حتی در هنرستان های تک جنسیتی نیز محروم شده اند.
۶- فوق برنامه های مدارس برای دختران و پسران اکثرا متفاوت است و این موضوع به تقویت نگاه جنسیتی در دانش آموزان و در جامعه منجر شده است. مثلا در انتخاب نوع، محل و... اردوهای دانش آموزی، نوع فیلم های سینمایی متفاوت برای نمایش در مدارس دخترانه و پسرانه و... تفکیک و تبعیض جنسیتی آشکاری وجود دارد.
۷- امکان سوء استفاده معلمان مرد از دانش آموزان دختر بابت نمره در این سیستم تفکیک جنسیتی فراهم شده است با اینکه اینگونه اتفاقات نادر هستند.
۸- معاونان پرورشی، معلمان احکام، قرآن، دینی، احکام، دین و زندگی و... در انحراف فکری و ذهنی دانش آموزان و شدت بخشیدن به نگاه های جنسیتی و آموزش غلط نوع تعامل دختر و پسر نقش عمده ای دارند زیرا احکام مذهبی را به کودکان بصورت مستقیم و مستمر آموزش می دهند. اصولا آموزش دین به کودکان زیر ۱۸ سال ممنوع است و نباید بجای علم در ذهن کودکان جهل و تقلید کاشت زیرا کودکان بجای عادت به سوال کردن و به چالش کشیدن، یاد می گیرند تا مقلد و مطیع باشند و این خلاف هدف سیستم آموزش و پرورش علمی است.
عاج: آیا برابری حقوق بین معلمان زن و مرد در آموزش و پرورش برقرار است؟
کارشناس آموزش و پرورش: معلمان زن حقوق شان کمتر از مردان است، بدین صورت که در ردیف حق عائله مندی فقط مردان طبق قوانین اسلامی این پرداخت را دریافت می کنند و زنان از حق عائله مندی بی نصیب اند. این حق عائله مندی در سایر ردیف های حقوق هم تاثیر می گذارد که در نهایت مبلغ بالایی می شود. وقتی که یک ردیف حقوق به فیش حقوق اضافه می شود روی سایر ردیف های حقوق هم تاثیر می گذارد و آنها را به همان نسبت بالا می برد. حق تأهل نیز به همین گونه است.

عاج: چه تبعیضات جنسیتی ای بر علیه معلمان زن وجود دارد؟

کارشناس آموزش و پرورش: مرخصی زایمان تنها به زنان تعلق می گیرد و معلمان زن شش ماه برای نگهداری نوزاد مشترک مرخصی می گیرند در حالی که حق مشارکت مردان در نگهداری نوزاد مشترک، نادیده گرفته می شود و تنها چهل روز به آنها مرخصی داده می شود که این یک نوع تبعیض جنسیتی است. در خانواده ای که مرد معلم باشد و زن کارمند اداره دیگری، اگر زن زایمان کند مرد تنها از دو هفته مرخصی زایمان می تواند استفاده کند تا در کنار همسر و نوزادش باشد و به آنها کمک کند.
مردان خانواده های عشایر نیز از تحصیل فرزندان دخترشان با حضور معلم مرد جلوگیری می کنند که این تعصبات ضد زن، هم باعث محرومیت دختران عشایر از تحصیل می شود و هم باعث اجبار دولت به فرستادن معلمان زن نزد عشایر می گردد که دولت نیز معلمان زن را به خاطر خطرات راه و کوهستانی و صعب العبور بودن مسیر اعزام نمی کند.
همچنین مردان به فرصت های آموزشی بیشتری دسترسی داشته اند و در عرصه های عمومی تجربه بیشتری داشته اند به همین خاطر فرصت و قدرت و حق انتخاب های بیشتری نیز پیدا می کنند.
همینطور از دید مدیران مدارس خصوصی و حتی دولتی، خانم ها حرف شنوی، اطاعت و فرمانبرداری بیشتری دارند و برای حقوق خود نیز نمی جنگند و چون قدرت اعتراض ندارند و بیرون از وزارتخانه (بخاطر اینکه شغل های دیگر غالبا مردانه شمرده می شوند) امکان کار کردن ندارند، به همین خاطر، معلمان زن با این دید استخدام و جذب می شوند. خانم ها مجبورند با هر شرایطی بسازند و بیشتر از مردان کار کنند تا پایداری شغل و محل کارشان را حفظ کنند. خانم ها غیبت کمتر و نظم بیشتری دارند و بخاطر شرایط بدتر اقتصادی خود نسبت به مردان و وجود فرهنگ تبعیض جنسیتی، خود را مجبور می کنند تا در بین التعطیلین و نزدیک به اعیاد نیز در کلاس های درس حاضر شوند و کمتر از امکان مرخصی استفاده کنند.

نتیجه گیری مشترک عاج و کارشناس آموزش و پرورش:
چه سیستمی بهترین جایگزین نظام آموزش و پرورش فعلی با بافت دینی می تواند باشد؟ سیستم آموزش و پرورش پراگماتیک، که نظام آموزش و پرورش آمریکا بر پایه آن بنا شده، سیستمی دانش محور است که هدفش پرورش کودک برای زندگی امروز کودک است. در واقع فلسفه پراگماتیسم تمام دوران دانش آموزی را عین زندگی می داند نه اینکه دوران دانش آموزی را آمادگی برای آینده تصور کند و بر اساس آن برنامه ریزی کند. در سیستم فعلی دانش آموز را برای آینده آماده می کنند اما سیستم جایگزین خوب در ایران همین روش پراگماتیک است که کودک را برای حل مسائل زندگی آماده می کند و به دنبال عمل گرا بودن کودک بر اساس استعدادهای خود و نیاز روز جامعه است. این نظام برنامه ریزی، دینی، ایده آلیستی و تخیلی همچون آنچه که ما امروز در ایران اجرا می کنیم نیست و سوال اساسی اش این است که چه مصلحتی برای بشر بهتر و در نتیجه چه عملی پرسودتر است؟ باید سنت و دین از از آموزش حذف شوند و یک سیستم به روز دانش محور جایگزین این سیستم آموزشی غلط شود.