دو جامعه شناس در گفتگو با الف :

*******

جهان و البته خاورمیانه این روزها شاهد جنایت‌های زیادی علیه بشریت است، روزی در لیبی و اوکراین و روز دیگر در عراق و سوریه، انسان کشی تبدیل به تفریح شده است. قاتلان و تروریست‌ها با افتخار از جنایت‌های خود فیلم برداری و آن را با بهترین تدوین و پیشرفته‌ترین ابزارهای ارتباطی منتشر می‌کنند.

حدود یک سالی است که داعشی های وحشی روی دست سلف قبلی خود یعنی القاعده و گروه های تکفیری دیگر زده‌اند، فیلم جنایت‌هایشان را نیز پخش می‌کنند. کمتر ایرانی پیدا می‌شود که این کلیپ‌های وحشتناک را ندیده باشد، گوشی تلفن همراه اکثر ایرانی‌ها این کلیپ‌های خشن را در خود جای داده است. رسانه‌ها نیز بدون توجه به عواقب انتشار این جنایات، صحنه های آن‌ را منتشر می‌کنند. 

در اینجا بحث بر روی جنبه های روانی و اجتماعی انتشار این کلیپ‌ها است، باید بدانیم با هر ارسال مجدد و پخش این کلیپ‌ها، به تروریست‌ها کمک و در راستای اهدافشان حرکت کرده ایم.
انتشار تصاویر و فیلم‌هایی از جنایات گروه تروریستی داعش از جمله اعدام و سربریدن افراد، جوامع را با خطر الگوبرداری و تقلید کودکان از این صحنه‌ها روبرو کرده است. در شبکه‌های اجتماعی تصاویر و فیلم‌هایی از کودکان منتشر شده است که در آن، صحنه برخورد داعش با اسیرانشان را تقلید کرده‌اند.

عجیب تر و تأسف بارتر اینکه، این روزها کلید واژه هایی همچون «داعش»، «جنایات داعش»، «سربریدن» و ... تبدیل به ابزار برخی پایگاه های اینترنتی زرد، به خصوص سایت های دانلود شده اند، برای افزایش مخاطب و بالا بردن جایگاه خود در رتبه بندی سایت ها. به بیان دیگر، پدیده ای وحشتناک و مخرب برای برخی رسانه ها تبدیل به ابزار جذب مشتری شده که البته بخش قابل توجه آنها هم کودکان و نوجوانان هستند.

دکتر وحید شالچی جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگو با الف در پاسخ به این سؤال که مشاهده این کلیپ‌ها چه تأثیری بر روی جامعه دارد، می‌گوید: باید بین مخاطبان تمیز قائل شد، در مورد کودکان، نوجوانان و حتی جوانان گسترش این پدیده و تماشای این‌گونه کلیپ‌ها نگران کننده است. منطقه خاورمیانه به دلیل دخالت‌های بیرونی و زمینه های اختلاف داخلی، این روزها شاهد خشونت‌های زیادی است.

وی می‌گوید: از این جنبه قضیه باید ترسید که ممکن است تماشای این‌گونه تصاویر و فیلم‌ها به صورت انحراف فردی بروز کند. در مورد کودکان و نوجوانان پیامدهای منفی زیادی می‌تواند داشته باشد، این پیامدها از آسیب‌های روان شناختی شروع می‌شود و در نهایت به خشونت‌های سطح بالاتری می‌رسد. در همه جای دنیا استانداردهایی در کشورهای مختلف وجود دارد که کودکان و نوجوانان را از دیدن این صحنه های خشونت بار منع می‌کند.

شالچی افزود: متأسفانه در کشور ما به این تقسیم بندی‌ها توجه نمی‌شود و گسترش تکنولوژی نیز امکان کنترل را خیلی سخت کرده است، این باعث شده هر محصولی در اختیار هر رده سنی قرار بگیرد و این آسیب‌های زیادی را دارد. خشونت و جنایت در بین افراد با دیدن مکرر این صحنه‌ها امری عادی تلقی می‌شود و با کوچک‌ترین نزاع و درگیری، فرد دست به تکرار صحنه ای می‌زند که چند بار دیده است.

دکتر ابهری، جامعه شناس و رفتار شناس در گفتگو با الف می‌گوید: وقتی قتل به عنوان یک سرگرمی و اسلحه به عنوان یک اسباب بازی در جامعه معرفی گردد و کلیپ‌های قتل و تجاوز و فیلم‌های خشن ماهواره ای مورد توجه جوانان قرار گیرد، از نگاه رفتار شناسی بی توجهی به مرگ و کم ارزش قلمداد کردن صحنه های خونین و فجیع به عنوان یکی از سرگرمی‌ها و ابزار وقت گذرانی تلقی گردیده و مبادله می‌گردد.

وی اعتقاد دارد: متأسفانه ۸۰ درصد کسانی که این فیلم‌ها را مبادله کرده و آن‌ها را تماشا می‌کنند، جوانان بین ۲۵-۱۳سال هستند. تا قبل از این نوجوانان و جوانان ما صحنه سربریدن یک حیوان را برنمی‌تافتند اما امروزه سربریدن انسان‌ها را به سادگی تماشا می‌کنند و هیچ گونه اثری بر عاطفه، فکر و روح آن‌ها نمی‌گذارد، البته این عدم اثر گذاری از نظر ظاهری است.

این جامعه شناس افزود: اثر اصلی این‌گونه صحنه‌ها در ذهن و فکر افراد باقی مانده و به شکل کابوس، استرس و اضطراب در آن‌ها نمایان می‌شود. اگر این‌گونه صحنه‌ها عامل موثری برای تحریک نباشد باعث بی تفاوتی افراد گردیده به شکلی که به سادگی می‌توانند این گونه صحنه‌ها را تماشا و تکرار نمایند. 

وی گفت: این گونه فیلم‌ها که حاوی نکات بسیار وحشتناک است، دست به دست در جامعه ما می‌چرخد. حتی در تلویزیون‌های کشورهای دیگر، هنگام نشان دادن این‌گونه صحنه‌ها در اخبار، قبلاً به تماشاچی تذکر داده می‌شود که این فیلم یا این خبر حاوی نکاتی است که ممکن است تکان دهنده و هولناک باشد و ممکن است برای کودکان و نوجوانان تکان دهنده باشد، اما متأسفانه در کشور ما هیچ گونه کنترلی در این‌گونه موارد نیست و این حرکت یکی از علت‌های افزایش خشونت و پرخاشگری‌های فیزیکی و قتل در جامعه ما می‌باشد. 

دكتر نسيم مجيدى، استاد ارتباطات درباره تماشای صحنه های خشن، به روزنامه ایران می‌گوید: نظريه هاى مختلفى درباره تأثير تماشاى صحنه های خشونت آمیز وجود دارد. برخى نظرات حاكى از آن است كه تماشاى این صحنه ها احساسات پرخاشگرايانه تماشاگر را تحريك می‌کند و وى می‌خواهد آنچه را ديده، بروز دهد. در حال حاضر درجه خشونت در جامعه خيلى بالا رفته و حوادث عجيبى رخ می‌دهد. به خاطر وجود تنش در جامعه، صحنه هاى خشونت آميز نمی‌تواند نقش تقليل دهنده خشونت داشته باشد. عوامل تنش زا همچون افزايش فاصله طبقاتى و قشر كم درآمد باعث شده فیلم‌ها و صحنه های خشن حالت بدآموزى پيدا كنند و تشديدكننده خشونت شوند.