چند روزی از حادثه دردناک و مرگبار معدن ذغال سنگ در شهرستان سوما در غرب ترکیه می گذرد، تعداد تلفات از 300 تن گذشته و هنوز رقم واقعی کشته شدگان مشخص نیست. مسئولان و مدیر شرکت ( سوما هولدینگز ) از گفتن حقایق وحشت دارند. آنان در اولین نشست خبری خود گفتند که در آینده نزدیک در فکر ساختن پناهگاه بودند!، ولی معدن با این شرایط کنونی خود هم ایمن بوده و بار ها از سوی بازرسان وزارت کار بازرسی شده است. برخی از کارگران معدن که از این حادثه جان به سلامت برده و نجات یافتند بر این باور اند که تعداد کشته ها بسیار بیشتر از این تعداد است. وزیر انرژی ترکیه در نخستین روز حادثه گفت: بیش از 700 تا 800 کارگر در این معدن کار می کنند. برخی از کارگران این معدن، سخن از کارگران فاقد قرارداد و یا کارگران قاچاق به میان می آورند که به نگرانی ها می افزاید.

با انتشار خبر این حادثه در ترکیه، نهاد های کارگری، مدنی و صنفی واکنش سریعی از خود نشان داده، در شهر های بزرگ دست به تظاهرات زدند و سیاست های اقتصادی دولت اسلامگرای ترکیه را به چالش کشیدند. کنفدراسیون های کارگری و کارمندی برای نشان دادن همدردی خود با کارگران معادن یک روز دست از کار کشیدند. آنان حادثه معدن سوما را نه یک حادثه کاری بلکه یک جنایت نامیدند زیرا معدن را با این همه کارگر فاقد ابزار و آلات ایمنی بویژه اتاق نجات ( رسکیو چمبر ) خواندند. احزاب مخالف یادآور شدند که چند روز پیش از حادثه نمایندگان این احزاب درخواست تحقیق پیرامون امنیت کاری معادن را به مجلس داده، از سوی حزب حاکم با مخالفت روبرو شده است. برخی از فعالین کارگری و مطبوعاتی هم یادآور شدند که ترکیه همسو با پاکستان و افغانستان از امضای قرارداد شماره 176 سازمان جهانی کار ( آی ال او ) سر باز میزند.

آنچه بیش از همه شگفت انگیز و گاهی حیرت آور است رفتار ناشایست سران حزب اسلامگرای حزب عدالت و توسعه و افراد وابسته به آن حزب است. در حالی که افراد خشمگین از عملکرد دولت در گوشه و کنار کشور به اعتراض مسالمت آمیز دست زدند، از سوی پلیس به شدت سرکوب شده، تعدادی از آنان هم دستگیر شدند. همزمان با آن رجب طیب اردوغان که از محل حادثه دیدن می کرد، از سوی خانواده قربانیان مورد نکوهش قرار گرفته، مجبور به پنهان شدن در یک بوتیک شد و در داخل بوتیک هم از سوی جوانی که یکی از نزدیکان خود را از دست داده بود روبرو شد و جوان با صدای بلند گفت که این قاتل اینجا چه می کند. در این موقع نخست وزیر اسلامگرا هم که گاهی درس اخلاق می دهد به سوی جوان حمله ور شده با الفاظ رکیک جوان را مورد سرزنش قرار می دهد. در حالی که ویدئوی آن به سرعت پخش می شد، حادثه دیگری از سوی مشاور عالی اردوغان به نمایش گذاشته شد. یوسف یرکل مشاور عالی نخست وزیر به جوانی که از سوی دو پلیس روی زمین خوابانده شده بود حمله کرد و با لقد به پهلو و سر جوان زد که نشانه عدم تعادل روحی مشاور بود که نفرت و خشونت را نشان می داد. حسین چلیک سخنگوی دولت اردوغان در دفاع از عملکرد مشاور نخست وزیر گفت که ایشان از خود دفاع مشروع کرده است!!

رئیس سندیکای کارگران معادن ذغال سنگ می گوید: ماسک های موجود در معدن سوما از نوعی بودند که در معادن ذغال سنگ کارآیی ندارند. این ماسک های فرسوده برای پیشگیری از نفوذ گاز های فلفل و مانند آنها است که هوا را می گیرد و فیلتر می کند و به داخل می فرستد، گاز هایی که در معادن ذغال سنگ موجود است، کاربن منو اکسید و به سرعت شخص را خفه می کند، بنابرین ماسک هایی که در این معادن بکار می رود و گران قیمت هم هستند، به نوعی ساخته شدند که به مدت 100 دقیقه اکسیژن در خود دارند و کارگر می تواند با این ماسک به مدت 30 دقیقه بدود و خود را به نقطه امن یا خارج از معدن برساند. بنابرین آنچه در این معدن اتفاق افتاده یک جنایت و کشتار محسوب می شود. از آن گذشته تعدادی از کارگران این معدن هیچگونه آموزشی ندیده بودند و از مناطق مختلف از سوی شرکت هایی که کارگر ارزان تهیه می کنند گرد آوری شده به اینگونه معادن آورده شدند..

ترکیه بعد از کودتای 1980 سیاست اقتصادی خود را همسو با سیاست های بانک جهانی و صندوق بین المللی پول پیش برد. کارخانه ها،موسسات وابسته به دولت تا گاهی مراکز آموزشی و بهداشتی هم به سرعت به بخش خصوصی واگذار شد. دولت ترکیه به خواست نهاد های بین المللی اقتصاد دست از اقتصاد کشید و ناظر بر عملکرد بخش خصوصی شد. هزاران کارگر از این موسسات اخراج شدند، بخش خصوصی با استفاده از رانت های دولتی به سرمایه های هنگفتی دست یافت. اغلب این موسسات به قیمت غیر واقعی و اندکی به بخش خصوصی واگذار شد. با خصوصی سازی بیشترین فجایع در بخش معدن، زمین و بهداشت دیده شد. هر ساله ده ها تن از کارگران بویژه در این معادن بعلت عدم رعایت ایمنی کار جان باختند. برخی از کارگران بدون قرارداد و بهره مندی از قانون کار به اعماق زمین فرستاده شدند. برخی دیگر با آنکه به سن بازنشستگی رسیده بودند هنوز برای امرار معاش خانواده مجبور به کار بودند. از آن رو در این حادثه مرگبار گاهی پدر و پسر و گاهی چند برادر در کنار همدیگر جان باختند. اردوغان برای تسلی مردم خشمگین با استفاده از احساسات دینی و مذهبی مردم می گوید که مجلس ترحیم و قرآن خوانی برگزار خواهد شد!

در این میان بازار خرافات هم رونق می گیرد که اینگونه حوادث را خواست خدا و غضب الهی می دانند. اردوغان برای آرام کردن مردم خشمگین ترکیه آماری از حوادث معادن در قرن 19 و اوایل قرن 20 در کشور های اروپایی ارائه می دهد که در آنها تعداد زیادی از کارگران معدن کشته شدند، ولی اشاره ای به تکنولوژی امروز و استفاده از آن در این کشور ها نمی کند. اردوغان و دیگر اعضای کابینه وی که از طرفداران سرسخت نئولیبرالیسم در منطقه اند، از کارآیی شرکت های خصوصی و پائین آوردن هزینه تولید به شدت حمایت می کنند و می گویند:. هنگامی که این معادن از سوی دولت اداره می شد هر تن ذغال سنگ 104 دلار هزینه داشت، در حالیکه شرکت های خصوصی این هزینه را به 24 و نیم دلار کاهش دادند. آنچه مسلم است بخش مهمی از این کاهش متوجه دستمزد کارگران و عدم استفاده از تجهیزات ایمنی می شود، از آن رو با خصوصی سازی اینگونه صنایع بویژه در حوزه های معدن و بهداشت و... ضرر های جبران ناپذیری به سلامت جامعه می زنند و این گونه فجایع را در جامعه گسترش می دهند. فلسفه وجودی ، اساس، خواست و محرک اصلی بخش خصوصی در فعالیت های اقتصادی سود و افزایش در همه دوران است و برای رسیدن به آن به هر اقدامی دست می زند.

ایران هم از جمله کشور هایی است که خصوصی سازی را دولت های مختلف با نام های انتخابی برای خود با افتخار پیش می برند و در این راه از هم سبقت می گیرند. همزمان ایران هم در حوادث و سوانح کار در ردیف های اول دنیا قرار دارد و هزاران کارگر در سال جان خود را از دست می دهند. خصوصی سازی برخی از حوزه های اقتصادی مانند معادن، جنگل ها و بهداشت و... ضرر های جبران ناپذیری به جامعه می زند، همبستگی با کارگران و زحمتکشان ترکیه و دیگر کشور های منطقه از یک سو قدرت و توانایی های کارگران منطقه را افزایش می دهد و از سوی دیگر به رشد و گسترش دمکراسی و آزادی خواهی در منطقه کمک می کند.

محمد حسین یحیایی

mhyahyai@yahoo.com