محروم شدن ایران از دسترسی به خدمات سویفت چه پیامدهایی برای اقتصاد ایران خواهد شد؟ «دیپلماسی ایرانی» این مسئله را در گفت‌وگو با محمدرضا بهزادیان، رئیس پیشین اتاق بازرگانی تهران بررسی کرده است.

اساسا سوئیفت چه نقشی در معادلات بین المللی دارد و این اعلام آمادگی برای تحریم ایران چه اهمیتی برای ایران دارد؟

تا بیست، بیست و پنج سال پیش، ارتباط بین بانک ها بیشتر به شیوه تلکس بود. آن زمان هنوز فکس هم نیامده بود و اعتبارات اسنادی با مخابره شدن تلکس میان بانک های کشورها، با استفاده از رمز و کد،‌ نهایتا دستور پرداخت وجوه را به یکدیگر می دادند. بعد ها با به وجود آمدن شرکت سوئیفت، عملا این شرکت، کنترل کننده پیام های رمز بین بانک ها شد و به اصطلاح فارسی جانشین اتاق تحاتر بین بانکی شد. یعنی وقتی بانک ها نسبت به هم حواله ای را صادر می کنند،‌ این سیستم پول را به بانک مقابل منتقل می کند یا در جمع از حساب های فیمابین آن ها کم می کند. به طور خلاصه می توان گفت که سوئیفت همان اتاق تحاتر بین بانکی میان بانک های جهان است.

این اعلام آمادگی برای تحریم ایران، چه قدر می تواند برای ایران اهمیت داشته باشد؟

اگر بخواهیم مثال ساده ای بزنیم، فرض کنید که در ایران اتاق تحاتری که بانک ها دارند تعطیل شود. وقتی مثلا می خواهید پولی را از بانک ملی به بانک سپه بفرستید، قاعدتا وقتی این پول حواله می شود،‌به اتاق تحاتر می رود و میان دو بانک پایاپای می شود و پول به بانک سپه منتقل می شود. اگر این اتاق تعطیل باشد، راهی برای انتقال پول از یک بانک به بانک دیگر وجود ندارد. این اتفاق می تواند برای روابط بانکی کشورها با هم نیز بیفتد.

آیا امریکا و اروپا به لحاظ قواعد و و مقررات بین المللی،‌ می توانند این مرکز را به عدم ارائه خدمات به ایران مجبور کنند؟

به هر حال این مرکز در اروپا قرار دارد و تحت کنترل بانک مرکزی اروپا و دولت متبوع خود است. طبیعی این است که موسساتی که کارهای بانکی یا بین بانکی می کنند، از طریق بانک مرکزی کشور خود یا در اروپا از طریق بانک مرکزی اروپا کنترل شوند و مقررات آن ها را رعایت کنند. فراموش نکنید که وقتی مثلا یک شعبه بانک ملی در دوبی تاسیس می شود، شعبه بانک ملی متعلق به جمهوری اسلامی ایران است ولی آن شعبه بانک ملی باید طبق مقررات بانک مرکزی دوبی فعالیت می کند. یعنی بانک مرکزی دوبی می تواند دستور به فعالیت یا عدم فعالیت این شعبه دهد. کما این که بانک مرکزی کرده تصمیم گرفت شعبه بانک ملت در سئول را تعطیل کند و تعطیل کرد. بنابراین سوئیفت هم به عنوان موسسه ای که روابط بین بانکی را تسهیل می کند، تحت کنترل بانک مرکزی اروپا است و بانک مرکزی اروپا این امکان را دارد که در مورد فعالیت های این موسسه اظهارنظر کند و حتی آن را تعطیل کند.

تا الان هم مبادلات پولی و بانکی ایران با شرایط دشواری رو به رو بود. آیا تحریم این شرکت شرایط پیچیده تری برای ایران ایجاد می کند یا با توجه به اقدامات اعمال شده علیه ایران تحریم این شرکت نمی تواند تاثیری در شرایط داشته باشد؟

همان طوری که شما گفتید شرایط ارتباطات بانکی ایران با بانک های بین المللی، خصوصا در چند ماهه اخیر دشوار بوده اما غیر ممکن نبوده است؛ به مدد تلاش‌هایی که بخش خصوصی در ایران کرده اند یا بعضا کارهایی که مدیران بانکی و مدیران بین الملل بانک ها انجام داده اند، تا حدی راه حل هایی پیدا شده و بانک‌های کوچک اروپایی که ارتباط مالی با امریکا نداشته اند و برای آن ها مهم نبوده که بازار امریکا را از دست دهند،‌ به نوعی به ایران کمک کرده اند؛ یعنی اجازه داده اند که مبادلات مالی ایران از طریق آن ها انجام شود.
ولی عامل این مبادلات دستوراتی بوده که از طریق شرکت سوئیفت منتقل می شده است. حال اگر این دستورات هم تعطیل شود، حتی این بانک های کوچک هم که در امریکا منافعی ندارند و حاضرند به خاطر دست پیدا کردن به یک سود بیشتر از معمول با جمهوری اسلامی ایران که دچار گرفتاری است، ‌همکاری کنند، نتوانند این کار را انجام دهند.

به نظر شما راهکارهای ایران برای مقابله احتمالی با این وضعیت چیست؟ آیا با این شرایط اصلا راه حلی باقی می ماند؟

ممکن است به نظر برسد که ایران می تواند با برخی از شعب خود یا برخی از بانک های کوچک تر، سیستم تلکس قدیمی را احیا کنند یا فکس رمز راه اندازی کنند. اما بدیهی است که اگر قرار باشد با فکس رمز و یا تلکس دستورات مبادلات مالی انجام شود، کار میان یک بانک ایرانی با یک بانک غیر ایرانی یا مبادلات مالی شعبه بانک ایرانی در خارج از کشور بسیار سخت تر خواهد شد و ضریب امنیت آن نیز پایین خواهد آمد. این کار، معمول نیست و علاوه بر این هزینه را برای ایران بالا خواهد برد. کمیسیون نقل و انتقال پول بیشتر می شود.
من به شخصه امیدوارم که با توجه به فرصتی که آن ها برای این کار در نظر گرفته اند یعنی تا تابستان آینده، با تمهیداتی که مسئولین کشور انجام می دهند،‌ به این مرحله نرسیم و قبل از این که چنین اتفاقاتی، بخش خصوصی و دولتی ایران بتواند دسترسی ساده تری به نظام بین المللی بانکی در دنیا داشته باشد.