رفتن به محتوای اصلی

یک ماه با کارگران: از نیمه تیر تا نیمه مرداد
10.08.2013 - 15:42

تعویق دستمزدها، بیکارسازی و توقف تولید در کارخانه‌ها

اخبار منتشره حاکی از افزایش مشکلات ناشی از رکود تولید در بسیاری از واحدها و توقف کامل تولید برخی از کارخانه ها است. طی یکماه گذشته هر روز بطور متوسط یک،دو یا سه خبر درباره ی تعویق پرداخت دستمزدها، اخراج گروهی کارگران و یا توقف تولید در واحدهای تولیدی منتشر شده است.

 روز 15 مرداد، این سه خبر توسط خبرگزاری ایلنا منتشر شد: 130 کارگر پیمانکاری «آبفا» واقع در اهواز 4 ماه است حقوق نگرفته اند. 310 کارگر تراکتورسازی تبریز از 3 ماه پیش حقوق نگرفته اند. خبر سوم در رابطه با تعطیلی گسترده واحدهای تولیدی «شهرک صنعتی ششدار» واقع در ایلام بود. بنا بر خبر، 40 درصد واحدهای تولیدی این شهرک تعطیل یا نیمه تعطیل هستند.

روز 14 مرداد سه خبر و روزهای پیش از آن نیز هر روز یک، دو یا سه خبر در رابطه با مشکلات واحدهای تولیدی و کارگران آن منتشر شده بود. کاهش منابع مالی، کمبود یا گرانی مواد اولیه، افزایش شدید هزینه های تولید، سوء مدیریت از عمده ترین دلایل مشکلات واحدهای تولیدی عنوان شده اند و در موارد بسیاری ترکیبی از عوامل یاد شده سبب شده اند ستمزد کارگران ماه ها عقب بیافتد، و تولید بخشا و یا بطور کامل متوقف شود.

این نوشته ارزیابی از جنبش کارگری و بررسی علل و عوامل رکود تولید در ایران نیست، بلکه مروری است بر اخبار منتشر شده در رسانه‌ها از نیمه تیرماه تا نیمه مردادماه، و بیرون کشیدن عمده ترین دلایلی که برای عدم پرداخت دستمزد یا اخراج کارگران عنوان شده است. واکنش کارگران نیز در مواردی ذکر شده است.

چند رقمِ درشت

کمبود نقدینگی از یک سو و کمبود یا گرانی مواد اولیه از سوی دیگر ادامه کار بسیاری از واحدها را دشوار کرده است. تحریم های اقتصادی و واردات بی رویه کالاهایی که مشابه آن در داخل تولید می شود به مشکلات تولید دامن زده است. و این در حالی است که کهنگی و فرسودگی ماشین آلات و ابزار تولید گریبانگیر بسیاری از واحدهای تولیدی ایران است. طی دو سال اخیر در اثر تحریم های اقتصادی و اجرای طرح هدفمندی یارانه ها، رکود در واحدهای تولیدی ابعاد بی سابقه ای یافته است. چند رقم درشت از میان اخبار یک ماه گذشته:

  • حقوق کارگران فولاد، که بیش از 82 هزار هستند، 3 ماه است پرداخت نشده است. پورخنکداری نماینده سوادکوه در مجلس شورای اسلامی گفت دراین رابطه به رئیس جمهور، معاون اول او و وزرای اقتصاد و صنعت و معدن نامه نوشته اما نتیجه‌ای نگرفته است.
  • بیکاری یک میلیون نفر طی یکسال در اثر نپرداختن اعتبارات پروژه های عمرانی توسط دولت. به گفته ی دبیر کانون عالی شوراهای کارفرمایی، نپرداختن اعتبارات طرحهای عمرانی باعث تعطیلی یا نیمه تعطیلی بسیاری از طرح ها شده است. وی افزود 2 میلیون نفر در این طرح ها شاغل بودند که طی دو سال اخیر، تعداد آن ها به نصف کاهش یافته است و افرادی با سمت‌های مختلف مهندسی، کارگر ماهر، كارگر نیمه‌ماهر و ساده به جمع بیکاران پیوسته اند.
  • نقدینگی واحدهای صنعتی (استان مرکزی) تنها یک چهارم فعالیت آن ها را پوشش میدهد. رئیس خانه صنعت و معدن استان مرکزی گفت قاچاق کالا، واردات بی رویه و بی برنامگی از جمله مسائلی هستند که بخش صنعت را تحت فشار قرار داده است.
  • تعطیلی 195 واحد از 410 واحد تولید قارچ و بیکاری 80 هزا رکارگر
  • طی دو سال اخیر بیش از یک سوم کارگران ریخته‌گری از کار بیکار شده‌اند. دبیر انجمن ریخته‌گری به عدم انتشار آمار انتقاد کرد و افزود: طی سال‌های گذشته صنعت ریخته‌گری در اکثر بخش‌ها فعال بود و در بخش‌های مرتبط با شرکت‌های دولتی فعال‌تر عمل می‌کرد اما فقدان نقدینگی دولت و عدم تعهدات در پرداخت، به بیکاری گسترده در میان کارگران ریخته گری انجامیده است.

او افزود گرچه  طی ۲ سال گذشته در جهت صادرات قطعات ریخته‌گری به خارج از کشور اقدامات خوبی انجام شده اما با مشکلاتی در زمینه انتقال ارز به کشور و نیز بحث حمل و نقل کشتی‌ها روبروست.

  • طی دو سال گذشته یک سوم کارگران خودروسازی ریزش کرده اند.
  • بخش قابل توجهی از کارگران قطعه کار دراثر نوسانات ارزی اخراج شده اند. به گفته ی دبیر خانه کارگر قزوین، رکود نوسانات قیمت ارز، مواد اولیه و از همه مهم‌تر تغییر قیمت خودرو سبب شده واحدهای کوچک تعطیل شوند و واحدهای بزرگ تعداد کارگرانشان از 500 به حدود 200 برسد.
  • هزینه تولید در بخش صنایع سنگ(اصفهان)، 300 تا 400 درصد افزایش یافته است. رئیس انجمن صنایع سنگ اصفهان میگوید ایران پیش از این در تولید سنگ، جهان جایگاه سوم را داشت و اکنون در اثر مشکلات تولید به جایگاه دهم تنزل کرده است.

کمبود منابع مالی، مواد اولیه، افزایش هزینه‌های تولید

در اکثریت قریب به اتفاق موارد، کمبود نقدینگی عمده ترین یا یکی از دلایل عمده کاهش یا توقف کامل تولید و اخراج گروهی یا تمام کارگران کارخانه عنوان شده است. در موارد بسیاری عدم اجرای وعده دولت مبنی بر پرداخت اعتبار اگر نه تنها دلیل، یکی از دلایل کمبود نقدینگی و توقف کار بوده است . بعنوان نمونه می توان به توقف بخش قابل توجهی از طرح های عمرانی اشاره کرد که طی دو سال سبب بیکاری یک میلیون تن شده است.

در شرایطی که سود در تجارت و رباخواری است و نه در تولید، برخی از صاحبان کارخانه ها ترجیح می دهند سرمایه خود را در جای دیگری بکار بگیرند و برخی واحدها کم کم آب می روند. لوله‌سازی صفا یک نمونه است. 1000 کارگر این کارخانه دو ماه است حقوق نگرفته اند. ابتدای  سال جاری 85 کارگر این کارخانه اخراج شدند و قرارداد مابقی کارگران یک ماهه است. کارفرما گفته است به دلیل مشکلات کارخانه، ناگزیر است هرماه قرارداد تعدادی از کارگران را تمدید نکند. کارگران 10 تا 20 سال سابقه کار دارند.

فرش کسری نمونه ی دیگری است. بخش اعظم 120 کارگر این کارخانه طی سال های اخیر به مرور اخراج شدند. روز 6 مرداد که کارخانه بدلیل مشکل تهیه مواد اولیه و کمبود نقدینگی تعطیل شد، 7 کارگر باقیمانده آن نیز شغل خود را از دست دادند.

در برخی موارد، صاحب کارخانه، تولید را متوقف و کارگران را بلاتکلیف به حال خود رها میکند. نمونه، کارخانه فجر ایلام تولید کننده قطعات خودرو است که سال 81 بیش از 70 کارگر داشت و تعداد آن‌ها به مرور کاهش یافت.  کارخانه روز 10 مرداد به علت «افزایش مشکلات مالی و سوء مدیریت» تعطیل شد و 15 کارگر آن بیکار شدند. البته از اواخر سال گذشته در این کارخانه تولید صورت نمی گرفت. زیرا صاحب کارخانه، که قرار بود با دریافت وام بانکی و استفاده از تسهیلات دولتی مشکلات مالی کارخانه را برطرف کند،در عمل این کار را نکرد. او کارخانه و تولید را رها کرده و رفت. با این حال کارگران بدلیل ترس از دست دادن شغلشان هر روز سرکار حاضر می‌شدند.

کارگران کارخانه  فارسیت  واقع در درود، وضعیتی مشابه کارگران فجر ایلام دارند. از سال پیش تولید متوقف شده است. اما کارگران هر روز برای حضور و غیاب در کارخانه حاضر می شوند. 400  کارگر این کارخانه 6 ماه است حقوق نگرفته اند. مشکل این کارخانه زمانی آغاز شد که واردات ازبست به کشور ممنوع شد و مقامات استان خواستار حذف مواد آزبستی از خطوط تولیدی کارخانه شدند.

پایگاه خبری لُرنا سال 89 نوشت: «به گفته تعدادی از کارگران کارخانه فارسیت دورود، با استناد به مدارک پزشکی قانونی تاکنون بیش از 67 نفر از کارگران این کارخانه در اثر ابتلا به سرطان آزبستود جان باخته اند». کارخانه که آنزمان 500 کارگر داشت، قرار بود خطوط تولید خود را به نانو آزبست تغییر دهد اما به گفته ی فرماندار درود، «به هر دلیلی قادر به حذف مواد آزبستی از خطوط تولید خود نشد».

برخی اوقات مشکل عدم تسویه حساب موسسات دولتی با کارخانه ها یا شرکت های پیمانکاری است که برای آن ها کار می کنند. بعنوان مثال میتوان به واگن سازی «ایریکو» اشاره کرد که 150 کارگر آن در آستانه‌ی بیکاری قرار دارند. این شرکت سال 1387 ایجاد شده و به سفارش راه آهن تولید می‌کند. راه آهن ایران مبالغ کلانی به آن بدهکار است. مدیران کارخانه اعلام کرده‌اند در صورتی که راه آهن بدهی خود را به این شرکت تسویه نکند، 150 تن از 350 کارگر ایریکو اخراج خواهند کرد.

کارخانه ایران ترانسفور زنجان وضعیت مشابهی دارد. 2800 کارگر این کارخانه در زنجان در معرض بیکاری قرار دارند. ایران ترانسفور تولید کننده ترانسفورهای برق و عمده‌ترین سفارش دهنده اش وزارت نیرو است. به گفته‌ی دبیر خانه کارگر زنجان، وزارت نیرو بیش از 80 میلیارد تومان به این شرکت بدهکار است.

روز 12 مرداد تولید در پتروشیمی اصفهان برای دومین بار طی یکسال متوقف شد و 500 کارگر آن در آستانه ی بیکاری قرار گرفتند. علت توقف تولید، عدم ارائه مواد اولیه توسط پالایشگاه اصفهان عنوان شده است. پالایشگاه اصفهان به نوبه خود عدم پرداخت بدهی پتروشیمی به این پالایشگاه را دلیل اصلی می داند. پتروشیمی اصفهان یک شرکت دولتی خصوصی شده است و بیش از 500 کارگر دارد. در گزارش آمده است کارگران در پی این وقایع خواهان بازگشت سهام این شرکت از بخش خصوصی به دولت شده اند.

در کاشی سامان که روز سه شنبه 14 مرداد خبر تعطیلی آن منتشر شد، کارفرما دلیل تعطیل کارخانه را کاهش منابع مالی و کمبود مواد اولیه عنوان کرده است. کاشی سامان واقع در شهر بروجرد یکی از بزرگترین کارخانه‌های کاشی سازی کشور است. به گزارش ایلنا، تعطیلی کارخانه به بیکاری 400 کارگر انجامید.

شاید عجیب باشد که علت توقف تولید در کارخانه ای، قطع برق و گاز اعلام شود. درپی اجرای طرح هدفمندی یارانه ها، این اتفاق بارها در واحدهای مختلف روی داده است. روز 14 مرداد خبر تعطیلی مجدد کارخانه واگن پارس اراک بدلیل قطع برق اعلام شد.

سرنوشت این قدیمی ترین و بزرگترین کارخانه واگن سازی ایران غم انگیز است. این کارخانه سال 80 قراردادی با شرکت راه‌آهن و شرکت زیمنس فرانسه بست و متعهد شد 20 رام قطار به راه آهن تحویل دهد. راه آهن 13 رام  را سال 87 تحویل گرفت اما از تحویل 7 رام باقیمانده به ارزش 120 میلیارد تومان خودداری کرد و به جای آن، از خارج رام قطار وارد کرد.

واگن سازی نتوانست حق بیمه کارگران را بپردازد. این کارخانه سال 90 هنوز 2000 کارگر داشت. سال 91، کارگران که دفترچه بیمه درمانی شان باطل شده و شغلشان در خطر بود، چند تظاهرات از جمله مقابل مجلس شورای اسلامی سازمان دادند. آن ها شعار می دادند: شما سفارش دادید، ما ساختیم. اوائل سال جاری اعلام شد راه آهن سفارشاتی به این کارخانه  داده است. پارس واگن هنوز بابت سال 90 و 91 مبالغی به شرکت برق بدهکار است.

کارخانه کیان تایر، سرگردان میان دولت و بخش خصوصی

روز 12 مرداد، کارگران کیان تایر در اعتراض به توقف تولید و عدم دریافت مطالبات خود مقابل کارخانه تجمع کردند. آن‌ها هنوز دستمزد ماه قبل را دریافت نکرده‌اند. همچنین به تصمیم وزارت صنایع مبنی بر بازگرداندن کارخانه به مدیر قبلی اعتراض دارند. پای شورای تامین استان، فرمانداری و استاندار هم به این ماجرا کشیده شده است. به گزارش سایت اتحادیه کارگران آزاد، کارگران بنا بر تجربه سال‌های 86 و 87 بر این باورند که صاحب قبلی پس از تحویل گرفتن کارخانه، تولید را متوقف و کارگران را بیکار خواهد کرد.

همزمان با تجمع کارگران مقابل کارخانه، شورای تامین اسلام شهر با نمایندگان آنان و مالک قبلی جلسه ای برگزار کرد. قرار شد مالک قبلی در یک فرصت یک روزه دستمزد عقب مانده کارگران را بپردازد، ده میلیارد تومان به حساب شرکت واریز کند، کارخانه برای مدت سه ماه در اختیار او قرار داده خواهد شد و در صورتی که تعهداتش را اجرا نکند، کارخانه به وزارت صنایع بازگردانده خواهد شد.

این شرکت (بی. اف . گودریچ  سابق، تاسیس 1337) پس از انقلاب مانند بسیاری دیگر از کارخانه ها دولتی شد و تحت پوشش سازمان صنایع ملی قرار گرفت. سال 1375 توسط دولت به بخش خصوصی واگذار شد. سال 86 و 87 کشمکش بر سر پرداخت دستمزدهای عقب مانده کارگران و تلاش برای توقف تولید، به اعتصاب و اعتراضات کارگری انجامید. صاحب قبلی در پی اعتراضات کارگران خلع ید شد و کارخانه تحت پوشش سازمان حمایت از صنایع قرار گرفت.

اعتراضات سال جاری از نیمه اول تیر و زمانی آغاز شد که کارگران، که حقوق خرداد خود را هنوز دریافت نکرده‌بودند، متوجه شدند وزارت صنایع قصد دارد کارخانه را دوباره به صاحب قبلی بازگرداند. مذاکره با وزارت صنایع، اعتصاب، جلوگیری از ورود صاحب قبلی به کارخانه، تجمع اعتراضی مقابل وزارت صنایع، تجمع مقابل دفتر بیت رهبری از جمله اقدامات آن هاست.

به گفته ی نورمحمدی عضو شورای اسلامی کارخانه، صاحب قبلی در گذشته حدود ۲۲ میلیارد تومان به سازمان تامین اجتماعی و حدود سه میلیارد تومان به وزارت نیرو بدهکار بود و با بازگشت او، بیمه کارگران توسط سازمان تامین اجتماعی تمدید نمی‌شود و از ۱۰ روز پیش برق کارخانه نیز به دستور وزارت نیرو قطع شده است. کیان تایر 1200 کارگر دارد.

 نمونه ای از مقاومت کارگران

برای کارفرما، تعویق حقوق کارگران و اخراج آن ها، راهی است برای عقب انداختن پرداخت بدهی ها و یا کاستن از هزینه تولید. کارگران این مساله را طور دیگری تجربه می کنند. برای کارگر مساله جان و زندگی خود و خانواده اش در میان است. این را می توان در پیگیری کارگرانی دید که دستمزدشان پرداخت نشده یا بیکار شده اند. در بسیاری از اخبار مربوط به نپرداختن دستمزدها و اخراج ها، اشاره ای به واکنش کارگران نشده است. مورد کارگران فولاد زاگرس بشکل نسبتا مشروحی انعکاس یافت.

روز 12 مرداد، کارگران فولاد زاگرس به کارخانه رفتند، دفتر حضور و غیاب را امضا کردند و در حالی که صورتجلسه «کمیسیون اصل نود» مجلس شورای اسلامی را در دست داشتند، برای برپایی تجمع اعتراضی عازم اداره کار قروه شدند. آن ها خواهان پرداخت 4 ماه حقوق معوقه خود و اجرای مصوبه کمیسیون اصل 90 بودند که حکم به بازگشت 250 کارگر این کارخانه به سر کار داده است.

روز 18 تیر سال جاری مدیر عامل شرکت، 235 از 285 کارگرش را به دلیل «افزایش مشکلات مالی کارخانه» اخراج کرده بود. او در این رابطه گفت این شرکت سال 82 برای ایجاد اشتغال در منطقه ایجاد شده اما بدلیل عدم ایجاد «صنایع بالادستی و پائین دستی» در منطقه هر ساله میلیاردها تومان ضرر می‌دهد. او کارگران اخراجی را که از 10 تا 15 سال سابقه کار دارند، به اداره کار معرفی کرد که تا تعیین تکلیف نهایی حقوق بیکاری بگیرند. یکی از 50 کارگر باقیمانده گفت مدیریت کارخانه به آن ها نیز پیامکی زده و خواست تا اطلاع ثانوی سر کار حاضر نشوند.

کارگران اخراجی از روز 18 تیر تا کنون به اشکال مختلف اعتراض کرده اند. آن ها مقابل اداره کار، فرمانداری، استانداری و دفتر نماینده ولی فقیه در سنندج تجمع کردند. وقتی نتیجه نگرفتند، به تهران رفتند و  روز 24 تیرماه در خیابان پاستور مقابل دفتر «بیت رهبری» اجتماع کردند. روز 25 و 26 تیر مقابل مجلس تجمع کردند. روز 28 تیر کمیسیون اصل نود مجلس با نمایندگان کارگران ملاقات داشت.

در نهایت روز 31 تیر، کمیسیون اصل 90 کارفرما را موظف کرد حقوق معوقه کارگران را بپردازد و تا حل مشکلات کارخانه و راه افتادن مجدد تولید، علاوه بر حق بیکاری که 65 درصد است، به کارگران 35 درصد مزدشان را بپردازد تا ارتباط کارگران با کارخانه قطع نشود.

اما به گفته ی مسئولان اداره کار، مصوبه کمیسیون اصل 90 ارزشی ندارد و کارگران برای رسیدگی به شکایاتشان باید به اداره کار شکایت کنند. کارفرما می‌گوید ابتدا باید سرمایه‌دار مناسبی پیدا شود تا کارخانه را بخرد، بعد زمینه‌ای تولید فراهم شود و در آنصورت کارگران به سر کار بازگردند.

کارگران هر روز در کارخانه حاضر میشوند و دفتر حضور و غیابی را که خود تدارک دیده اند امضا میکنند. آن ها روز 15 مرداد شکایتی را از کارفرما بدلیل عدم پرداخت دستمزد و اخراج از کار به اداره کار شهرستان قروه تسلیم کردند. به نوشته ی اتجادیه آزاد کارگران، اخراجی های فولاد زاگرس در صددند در صورتی که در سطح استان به مطالباتشان پاسخ داده نشود، اعتراضاتشان را مجددا به تهران بکشند.

حداقل مزد: ساعتی یک دلار

شورای عالی کار، حداقل دستمزد سال جاری را به نسبت سال گذشته 25 درصد افزایش داشت. افزایش دستمزد که کمتر از نرخ تورم اعلام شده توسط بانک مرکزی است، با اعتراض کارگران مواجه شد. از جمله می توان به شکایتی اشاره کرد که در این رابطه در دیوان عالی کشور در جریان است.

در همین حال مقایسه ی دستمزد کارگران ایران با بررسی انجام شده توسط سازمان جهانی کار در 72 کشور جهان، نشان می دهد مزد کارگران ایران از مزد در آن 72 کشور کمتر است. به نوشته سایت تابناک، که بررسی آی ال او را منتشر کرده، متوسط مزد در سطح جهان، 1480 دلار در ماه است. «لوگزامبورگ از میان کشورهایی که مورد مطالعه واقع شده‌اند، با پرداخت متوسط ۴۰۸۹ دلار در ماه به کارگران در صدر جدول و تاجیکستان با ۲۲۷ دلار ماهیانه در پایان جدول قرار دارند.».

نرخ مزد در ایران در جدول آی ال او منظور نشده است اما تابناک با پایه گرفتن حداقل دستمزد تعیین شده برای سال جاری و دلار نرخ 2500 تومان، به این نتیجه رسیده است که حداقل مزد در ایران 195 دلار در ماه است. بر مبنای همین محاسبات، حداقل مزد در ایران ساعتی یک دلار است.

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

کیانوش توکلی

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.