Şaha adasının xalqına

A.E 

Onlar daş-atlarınan gəldilər
...!Gölü içib çayları bəndə çəkdilər

 O Səray-da yaşırdi.Ada-nın çox nufuslu kəndində.

Ada gِözəl dağlıq yernən bِyük gِöldə yerləşibdi .Geçmişdə çayların suyu yayda azalanda o yarım adaya dönürdü.Və el quru yolla çevrədəki şəhərlərə gedib-gəlirdi.
Adanın kütləsi bir neçə bِyük-kiçik kənddə yerləşmışdi. Gəmidə, əkin-biçimdə, və bağdarlıq heyvandarlıqla, çalışırdılar. Onun bulaqlarından duru içməli su zinəlirdi və yaşıl bir çevrəsi var idi. Yerli köçərgi quşlar sahılın qəmışləri arasında yumutlayırdılar . Və uşaqlar dərsə gedirdi. 

Laçın anasının ölümündən sonra evin ikimci dirəki və atasının dayağı olmuşdu.Hiss edirdi anasından sonra yaşayış adada çox dəyişibdir.
Gölə axan çayların üstünə bənd çəkmişdilər.Yağım azalmış,sular bəndə qalmış,və quruluq çirkin üzünü gِörsətirdi. Dərin quyular gün-bə gün artmış,və gölün
böyük payı yavaş-yavaş quruyurdu. Yel ürək açma yerinə düz tozünü hər yerə səpirdi. İşsizlik,oğurluq,qaçaqçılıq,gorxunc cəza,sözcükləri dilərdən əskik olmurdu.  

Daha, yaşayış ki bir sınıq-salxaq arabanın əski təkərləri kimi cıra-cır`nan çor- çomur içindən geçərdi, gedəbilmirdi. Və təkərin dolanış həstəti ürəklərdə qalmışdı.
Laçın o gün öz qəhveyi arıq atın-Kəhəri-pəyədən çıxartdib, onu məhəbbətli tumarlayıb ,üz-gözün öpüb və bağrına basmışdı.Lalə, onun qonşu dostu, onları görüb demişdi: 

«Gız hara gedirsən?»
«Atam yanına.Yalqızdı.»
«Kəhəri gِözlə!»
«Kəhər mənim sevgimdi.»
Və atı minib zəmiyə sarı qovmuşdu.
Atası ona tapşirmışdi yaxci olar ki evdə qala.Amma laçın dözmüyüb(-ayıb), bir nahar pişirmişdi , istəyirdi onu atasına versin.
Kərəm, laçının atası,zəmidə biçin biçirdi ki kəherin kişnəməsi onu qalxızdı. Kəhər qarışmış idi, torpağı dirnaqlayıb yerində durmurdu. Kişi bildi ki bir xəbər var. 
«Nə olub bələ, bə niyə tək gəldin? Hanı bə Laçın?» Dedi.
Kəhər şaşqın və qəribə hərkətlərlə ona bildirdi ki zamanı əldən verməmək gərk.

Amma bundan artıq eliyə bilmədi fikirin duyğusun görsətsin. O ki dəfələrlə Laçının pis halın gözüilə görmüşdü diyə bimədi ,ağır yük daşımaqlardan sonra, bir dənə dinc-sevincin eldən verir.
Və bu ona zəhərdən pis ِöldürücüdü. Kimsə bilmədi o zaman ki bu qızın tumarlyan səsi və öpüşüilə başın onun bağrına basırdı ya xod onu öz belinə qoymüşdü, nəcə bir qِözəl duyğsu var idi.
Və indi o, qar kimi zərrə-zərrə əriyir. Əyə bunlarin hamusun desəydi, bir adam onun duru duyğusun anlıya bilərdi mi?
Kimsə bilmədi kəhərin içində nələr qaynayıb coşurdu. 

Kərəm oraxçanı qırağa goydu. Yeyin mindi ata, düşdü yola. Yolda şey itirmiş adamlar kimi axtarıcı və dağ-dağalı baxışlarılə hər yeri gəzirdi; ki gözü Laçına sataşdı.
Atdan yendi. Kəhəri bir ağaca bağladı. Laçın daşın dibində düşmüşdü .Onu bağrına basdi. Pinəli əlilə anlının tərin silib soruşdu:
«Laçın!Laçın! Qızım nə olub?» 
Qız gözlərin açdı:
«Ata gəldin? Mən qorxuram!- Ve ağladı.»
«Nədən gorxursan?»
«Adamcıqlardan! Səbətələrdən!Başı qırtılmış quşlardan! Sönmüş fənarlardan!Duzlu yeldən! Qaranlıqdan!- Ağlar ikən dedi.»
«Qızım, bir şey yoxdu. Səni qorxudan bir şey yoxdu.»
«Var!Geçmeyib. Genə gələcəklər. Bilirəm genə gələcəklər! Və bağrımı yarcaqlar.İki aydı məni buraxmurlar. Siz onları görmürsüz,amma mən gِörürəm!Kimsə gِörmür, amma mən gِörürəm. Deyirəm amma birisi inanmır[mayır] .
Hamı qorxunu yuxuda buraxar,amma mən onu oyaqlıqda daşıyıram. Bir boylu ana kimi ki uşağın hər yerə daşıyar. Onlar məni içimdən yeyir! 
Nə əldən qaçmağım var, nədə bir cavabım!Tərpənmədən lal olub hurut-hurt baxıram.Ata,mən yeyilib yonuluram!»
«Niyə, inanıram. Dayanmaq gərək. Çalış görsədəsən ki qorxmursan.»
«Kaşki anamdan qabaq öləydim!»
«Yox ! Elə demə!Sən gərək yaşıyasan.Yaşayış ağır və rəhimsiz dir. Amm yox ki bir şüv kimi sınasan. Tab gətir!»
«Ölüm bələ yaşayışdan yaxcı dəyil?»
«Yox, ِölüm yaxci dəyil. Ölüm işin sonudu. Sən hələ yaşayışin evvəlindəsən. Qorxulara guc gəlmək lazımdir. Zindəganlığı düzəltmək gerək. 
Onada bir yol taparıq.Tərpənə bilərsən? Dur yardim eliyim ata min evə gedək.» 

**
İki həftə,üç gün sonra, Laçın xiyavanda ıdı, kütlə ilə. 
«El gəlini can verir! »  Deyirdi.
O görürdü adadan kِöçüblər.
Amma kəhərinən adanın sevgisi onun ürəyindən röyalarindan köçməmişdi.
Kəhəri lalə minirdi. Və qara sandıqlardan danışirdi ki həmişə su üzündə avaraydılar!

برای مردم جزیره ی شاها(شاهی)
   آ.ائلیار

آنها با اسبهای سنگی آمدند
رودخانه ها را به بند کشیدند
و دریاچه را نوشیدند!...
 

[[ ...لاچین می تاخت. ناگهان کهر ایستاد. دستهایش را به هوا بلند کرد ه و شیهه ی ترسناکی کشید . لاچین به زمین افتاد . اسب رم کرده خود را به بیراهه زد.
لاچین میدید: دسته ای سوار که صورتکهای ترسناک به چهره ی دارند، ملبس به جامه ی سیاه و گشاد، بلند و آستین کوتاه، روی اسبان خاکستری و سفید ، ساطور به دست، به سوی او میتازند.
گرد و غبار غلیظی از زیر سم اسبها به هوا بر میخواست. آنها  هر چه  نزدیکتر میشدند، چشمان لاچین از وحشت بزرگتر میشد. انگار میخواستند از حدقه بیرون بیایند. خواست چشمهایش را ببندد نتوانست. خواست با دست، جلو چشمانش را بگیرد . اما آنها از حرکت واماندند. احساس میکرد کم مانده زیر سم اسبان له و لورده شود. به زحمت خود را از میانه ی راه کنار کشید و به تخته سنگی کنار ساحل  «آدا» تکیه داد.سواران گذشته و به سوی ده تاختند.
میدید: هوا تاریک شده، مردم دسته دسته فانوس به دست رو به سوی کوه فرار میکنند. صدای شیون و فریاد بلند است.روی زمین پرندگان سر کنده با فوران خون جست و خیز میکنند.باد تندی غبار نمک را بر سر و صورتش می پاشد. روی قله ی کوه چراغها از پی هم خاموش می شوند. و جسد پردگان در اطراف پخش شده است . دیگر صدایی نیست. و درهمه جا سکوت هست و سنگینی آن.
میدید: سوارهای نقابدار از اسب پیاده شده ، و مجهز به قمه و شلاق و حلقه ی تناب دار، در چند قدمی، به او نزدیک میشوند.بلند بلند داد کشید:
« گم شید! برید گم شید!» 
و بدون اینکه صدای خود را بشنود از حال رفت.
مارهای سمی در امتداد راه روی چمن و خاک میلغزیدند.

او دختری ست با قد متوسط و هیکل لاغر. و چهره ای کشیده  و آفتاب سوخته و رنگ پریده  دارد . با ابروان قلمی و لب و بینی خوش تراش ، و چشمان پرفرغ .  که در اولین نگاه معصومیت و مهربانی را به دل می نشاند. گیسوان قهوه یی بافته اش از زیر چارقد آبی گلدار بیرون زده و پیراهن سرخی با گلهای سفید  تن او را تا پایین زانو می پوشاند. و کفشهای سرمه یی راحتی به پا کرده است.

لاچین، در سارای زندگی می کرد. در پر جمعیت ترین روستای آدا. 
«آدا» با طبیعت زیبای کوهستانی درمیان آبهای شوردریاچه قرار دارد. در گذشته با کاهش آب رودخانه ها، در تابستان تبدیل به شبه جزیزه می شد. و مردم از راه خشکی با شهرهای اطراف آمد و شد می کردند. اهالی، در چند روستای بزرگ و کوچک جا گرفته و به کار کشاورزی و دامداری و کاردر کشتی و باغداری مشغول بودند. از چشمه های فراوانش آب آشامیدنی گوارایی می تراوید و محیط سرسبزی داشت. پرندگان بومی و مهاجر در میان نیزارهای ساحلی تخم میکردند. و کودکان به مدرسه میرفتند .

او بعد از مرگ مادراش ستون دوم خانواده و تکیه گاه پدرش شده بود.  احساس میکرد بعد از مادرش زندگی در آدا خیلی تغییر یافته است. روی رود خانه هایی که به دریاچه میریختند سد زده بودند. بارش باران کاهش یافته و آب پشت سدها مانده بود.  تعداد چاههای عمیق روز به روز افزایش یافته و قسمت بزرگی از دریاچه داشت به تدریج خشک می شد! باد  به جای فرح بخشی غبار نمک را به همه جا می پاشید.خشکسالی چهره ی زشت خود را نشان میداد . کلمات بیکاری ، دزدی ، قاچاق . مجازاتهای بیمناک، از صحبت مردم  کم نمیشد. دیگرزندگی مثل چرخهای فرسوده ی گاری زهوار دررفته ای که با جرق - جروق از میان گل و لای عبور کند، نمیگذشت.  و حسرت گردش چرخ به دلها مانده بود.

 لا چین آنروز اسب قهوه یی لاغراش- «کهر» - را از طویله بیرون آورده، و با مهربانی او را نوازش کرده بود. رویش را بوسیده ، و درآغوش اش گرفته بود. لاله ، دوست و همسایه یشان ، آنها را  دیده و گفته بود:
«دختر کجا میری ؟»
«پیش پدرم. تنهاست.»
« مواظب کهر باش!»
«کهر عشق من است.»

و سوار شده به سوی مزرعه رانده بود.
پدرش به او توصیه کرده بود بهتر است در خانه بماند. اما لاچین تاب نیاورده ، نهاری آماده کرده بود و میخواست آنرا به پدرش برساند.
کرم ، پدر لاچین، مشغول درو در مزرعه بود که با شیهه ی کهر متوجه او شد. کهر پریشان سم بر خاک میکشید ، و آرام و قراری نداشت. مرد دانست که خبری هست.گفت:
« چه شده، پس چرا تنها آمدی؟ لاچین کو؟»

کهر با حرکات غیرعادی و مضطرب اش به او فهماند که نباید وقت تلف کند. اما بیش از این نتوانست فکر و احساس خود را نشان دهد.
او که بارها شاهد حال بد لاچین بود نتوانست بگوید دارد تنها خوشی و آرامش اش را- بعد از بارکشی های طاقت فرسا-از دست میدهد. و این برای او زهر آلود و کشنده است.
کسی ندانست با بوسه و صدای نوازشگر این دختر، وقتی سر در بغل او میگذاشت، و یا هنگامیکه اورا بر پشت خود داشت ، چه احساس زیبایی میکرد؛ و اکنون او مثل برف ذره ذره آب میشود.
اگر هم همه اینها را میگفت آیا کسی توان درک احساس گوارای او را داشت؟ نه، کسی ندانست چه در درون کهر در جوش و غلیان است.

کرم داس را کنار گذاشت . سریع بر پشت اسب نشست و راه افتاد. 
در راه مثل آدمهای چیز گم کرده همه جا را با نگاههای جویا و نگرانش وارسی میکرد. که چشم اش به لاچین افتاد.از اسب پیاده شد ه کهر را به درختی بست. 
لاچین بیخ سنگ افتاده بود. او را بغل کرد .عرق پیشانیش را با دست پینه بسته اش پاک نمود و پرسید:
« لاچین! لاچین! دخترم چی شده؟»
دختر چشمانش را باز کرد :
« پدر آمدی؟ من می ترسم!» 
و گریست.
« از چی می ترسی؟»
گریه کنان:
« ازآدمکها! اسکلتها! پرندگان سر کنده!چراغهای خاموش!تاریکی! باد !غبار نمک!»
« دخترم ، چیزی نیست .  چیزی نیست که ترا بترساند!»
« هست . نگذشته . باز میایند. میدانم باز میایند . و زهره ترک ام میکنند. دو ماه است که ولم نمیکنند. شما آنها را نمی بینید ولی من می بینم! هیچکس نمی بیند ولی من می بینم. میگویم ، اما کسی باور نمیکند! همه ترسشان را در خواب رها میکنند، ولی من در بیداری آن را می برم. مثل مادر حامله ای که بچه اش را همه جا حمل میکند. آنها مرا از درون میخورند! نه میتوانم از دستشان فرار کنم و نه میتوانم جوابشان را بدهم. لال و بی حرکتم. ! پدر، من خورده و تراشیده میشوم!»
«چرا باور میکنم. باید مقاومت کنی. سعی کن نشانشان بدهی که  نمی ترسی. »
«ایکاش پیش از مادرم می مردم! »
«نه! این حرف را نزن! تو باید زندگی کنی. زندگی سخت و بیرحم است. اما نباید مثل یک ترکه زود بشکنی. تاب داشته باش. »
« مرگ بهتر از این زندگی نیست؟»
« نه، مرگ بهتر نیست. مرگ پایان کار است. تو هنوز در آغاز زندگی هستی. باید به ترس هایمان غلبه کنیم. باید زندگیمان را بهتر کنیم. برای آنهم راهی پیدا میکنیم. می تونی حرکت کنی؟  بلند شو کمکت کنم سواراسب بشی، بریم خانه .»
**
 دو هفته و سه روز بعد لاچین به همراه مردم در خیابان بود . 
میگفت :
«عروس مردم جان میدهد!»
او میدید از آدا کوچیده اند.
اما عشق کهر و آدا از قلب و رؤیاهای لاچین نکوچیده بود.
کهر را لاله سوار می شد. و از صندوقهای سیاهی که همواره روی آب سرگردان اند، حرف میزد!

ادامه دارد

-------