رفتن به محتوای اصلی

رمان" بچه های اعماق" و" انسان جهش یافته و مهاجر سیّار*"
19.07.2013 - 17:09

 

در سرتاسر بخش اعظم این رمان، خواننده در ذهنیت اصلی پرسُناژ رمان، یعنی " مراد " شریک می شو و همراه با او مجموعه ای از تصورات و باورها را می پذیرد و بعد، پس از مدتی خوانش، درمی یابد که واقعیات آشکار و به ظاهر بدیهی را باید زیر و زبر کند و سمت و سو و تعبیر آن ها را کاملا تغییر دهد.

 در " بچه های اعماق "، نویسنده آگاهانه خواننده را از گذار موضوعی به موضوع دیگر می کشاند و او را وا می دارد تا "هم ـ کناری" را درک کند، تلمیحات و پژواک ها را دریابد، و انگاره های روابط را که خفته در بستر متن است دریابد. " واقعیت" های اجتماع را ارزیابی نماید و در جهت پذیرش و یا رد آن اقدام کند. خواننده در متن باید با این واقعیت روبه رو گردد که " فقر فرهنگی" بیش از " فقر مادی " دامن گیر سطح اجتماع بچه های اعماق است؛ همان فرهنگی که سلطنت مستبد پهلوی را فرو می ریزد تا به نام آزادی و دمکراسی، بنای دیکتاتوری امپراطوری ملایان را پایه ریزی کنند.

دمل چرکین حکومت پهلوی با انقلاب 57 سر باز می کند. مرداب ها نما یان می شوند و  بوی گندآب ها فضای  کل اجتماع را به خود می گیرد.

نوزدهبخش نخست این اثر که جلد اولش را در شامل می شود، حکایت از همان  گندآب ها و مرداب ها و دمل چرکین دارد. هفده فصل نوشته می شود تا حرف از جمیع خرافات در بستر اجتماع و فرهنگی بزند که بالنده گی به آن  زد عام و خاص ایرانی ست!

" شوهر کرشمه شب کار بود. جلال زاغول بعد از جر  بحث با عزیز درباره بی ناموسی و بی غیرتی کمونیست ها، رفت پای دیوار خانه ی کرشمه نشست. کمال برادر جلال هم آمد. عزیز و مراد روی پله  سیمانی ته ِ کوچه اسلامی نشسته بودند.

ـ ببین این دو تا داداش از یه پدر و مادرن، قربون خدا برم یکی رو خلق کرده، یکی رَم ریده.

ـ معلوم نیست، شاید یکی شون کار همسایه باشه که شبا پای دیوار خونه ی زاغول منتظر می شده تا بابای زاغول بره سر کار. خیلی بامزه ست. گُه تپه چن دیقه قبل داشت راجع به بی ناموسی کمونیستا کنسه می داد. دیروزم تعریف می کرد چه جوری ترتیب منوچهر خان پستچی رو داده، لاشی از خر نر و مگس نرم نمی گذره اون وقت واسه بی ناموسی و بی غیرتی کمونیستا بالا منبر میره."

 جلد دوم. ص 303

همواره زمانی دراز می پاید تا ملتی دریابد بهای گزاف تربیت سخت گیرانه و تقویت قدرت کارسازتر جمعی نهفته در یک دیکتاتوری از کیسه آزادی های خصوصی فرد پرداخته می شود و بهای هر قانون تازه یک آزادی دیرین است!

 

بالنده گی به خرافات، تعصّبات مذهبی، تبعیض های جنسی، فقر فرهنگی، هم گام و هم قدم نبودن با زمانه، فقر آنترنایوهای سیاسی در جامعه، عدم آگاهی اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و هزاران معضل روحی و روانی، فرایند انقلابی ست به سال 1357 درایران.

 نوزده فصل در حکم جلد نخست آن و 16 فصل در حکم جلد دوم اثر نگارش می یابد تا خواننده بتواند رّد پای خود را در جهان یا جهان هایی که نویسنده خلق می کند، ببیند و نه فقط کلِ هشیاری ضمیر نویسنده را، بل که  " وحدت زنده ی" اثر را نیز تجربه نماید. ذهن هنرمند، یعنی یک ضمیر هشیار، یک شئ هنری ( یا چندین شئ هنری) خلق شده که باید از سوی ذهن خواننده که متفاوت با ضمیر هنرمند است، در فرایندی پویا، ادراک شود و با آن کنش متقابل برقرار نماید.

به بیانی دیگر، وقتی خواننده ای خود را به دستِ خوانشِ اثرِ نویسنده ای می سپارد، وقت و توجهش را نثار مخلوق آن " نویسنده" می کند،در نتیجه زندگی در جهانی آغاز می شود که آن نویسنده خلق کرده است. این خلاقیت از روی برداشت های تخیلی و ابداعات رویایی نیست. بل که تمام نمونه ها از زندگی واقعی و کپی از روی اصل واقعیت است.

متن وقتی زنده است که خوانده می شود.

 بُعد مکان و زمان زندگی روزمره در بستر اجتماع و فرهنگ در متن زنده است و خواننده این زنده بودن را مجددا در ضمیر خویش با خوانش اثر مرور می کند.هشیاری ذهن نویسنده در این تجربه دخالت دارد و اطلاعات به ظاهر عینی برای او فقط برای این اهمیت دارند که در هشیاری ذهنی او ادغام می شوند.از این رو، شیوه ی زندگی و کشف و تجربه ی فعلی خواننده، در این جهان شبیه همان شیوه ی زندگی، آموختن و تجربه ی او در جهان واقعی است.

گفتیم آن چه در دست ِ خوانش داریم ؛ رمان است: و "رمان برگیرنده ی انواع گوناگونی از داستان های بلند است که خصیصه ی مشترک همگی روایی بودن آن ها است." 1

این اما ظاهر اثر است و ساختارِ دو پهلوی آن، دریچه دیگری را بر ما می گشاید: نخست دریچه ی : خود ـ زندگی نامه آن هم از نوع : خودگویی و محاکاتش.

محاکات: نوعی سخن گفتن در شعر ( اختصاصا ) و نثر ( غالبا ) است که " نویسنده " از خود سخن می گوید و سعی ندارد تا خواننده را متقاعد ایده و نظرات خویش کند.بل که  کس دیگری غیر از خود او در حال سخن گفتن است ( در این مقال ؛ "مراد "؛ یعنی پرُسناژ اصلی در متن است). 2

او ( نویسنده) از زبان مراد سخن می گوید. به عبارتی دیگر: پرسوناژ اصلی ؛"مراد"، به وسیله نویسنده از طریق زبان و محاکات به دیگر شخصیت های متن، و از طریق جملات مستقیم و یا غیر مستقیم به خواننده بازگو می شود. 2

اما تفاوت است میان " خود ـ زندگی نامه " و " خاطرات نویسی " :

خود ـ زندگی نامه اما ؛ نقل سرگذشت شخص ( و یا بخشی از آن ) به قلم خودش است که بیشتر ارزش ادبی دارد تا تاریخی.

خاطرات نویسی :

ـ دفترخاطرات؛ نوعی بایگانی اسناد است که برای نوشتن زندگی نامه های اشخاص، مراجعه به دفتر خاطرات را ضرورت می بخشد. این نگارش بیشتر از ابتدا تا انتهای زندگی اشخاص نگارش می یابد. به خاطرات نمی توان اطمینان کرد و یا قطعا از رویدادها و یا احوال حال روزگاران و افراد و اشخاص را نوشت." زیرا هر شخصی می تواند به مصلحت حال یا به اقتضای زمان، از بعضی مطالب چشم پوشی کرده، یا متوسل به دروغ پردازی شده و یا نکاتی را از ذهن و خاطر زدوده باشد دفترهای خاطرات از لحاظ تاریخی ارزشمندند اما خود ـ زندگی نامه اثری ادبی است.

دفتر خاطرات به معنای زندگی ـ نامه نیست.بل که چکیده ه و یا بخشی از کل زندگی نامه است.

به عنوان نمونه: خود ـ زندگی نامه " بنونوتو چلینی ( 1571 ـ 1500 )  است. این اثر سندی معتبر از شکوه رنسانس ایتالیا است که در قرن شانردهم برای نخستین بار منتشر شد."اعترافات ژان ژاک روسو" و" تصویر هنرمند به عنوان مردی جوان" نوشته"جمیز جویس" نیز کم و بیش خودـ زندگی نامه است. "3

با خواندن این زندگی نامه از دیدگاه یک فرد هنرمند با نحوه زندگی شخصی و اجتماعی مردان و زنان معمولی و یا طیفی از یک گروه اجتماعی آشنا می شویم.

در این اثر، یعنی " بچه های اعماق"، نیز  که رمانی ست در همین احوال، ما با فرهنگ و زندگی بچه های جنوب شهر تهران و خاصه، با طبقه لات ها و جاهل های آشنا می شویم. از سویی نیز حال و هوای دوران رشد و بلوغ نویسنده که برخاسته از همین نواحی جنوب شهر تهران است بر ما آشکار می شود.

نویسنده چه در جلد نخست آن که نوزده فصل است و چه در جلد دوم که شانزده فصل می باشد، تلاش می کند هم فرهنگ و منش و رفتار این طبقه را قبل از انقلاب  پنچاه و هفت ایران و چه بعد از آن را به ترسیم بکشد و تقش این طبقه را در فرو ریزی حکومت پهلوی و نقش آن ها در روی کار آمدن حکومت اسلامی ایران مطرح نماید.

این طرح اندازی با تسلط کامل به زبان و فرهنگ بومی این طبقه نوشته می شود.

نویسنده مسائل اجتماعی و فرهنگی جامعه را با بکارگیری حال و هوای تاریخی و با ذکر مکان ها و معابر واقعی، رمانی را می نویسد که تاریخ دو دوره از کشور را در خود نهفته دارد.

اسامی خاص و شخصیت های واقعی جامعه، به پرسناژهای رمان او بدل می شود. چهره واقعیت به خیال مبدل می شود، خیال به واقعیت و این "شالوده شکنی" یکی از برجسته گی های این رمان است.

هفت کچلون از واقعیت اجتماعی به وادی خیال پرتاب می شود. مهوش و داود مقامی، خواننده  معروف کوچه و بازار، پیراهن رویا بر تن می کند. لاجوردی، این بار نه در زندان، در جامه شکنجه گر، بل که در قبای یکی از همین لات ها و جاهل ها رویت می شود. کرباسچی، از همین طبقه بر می خیزد. " مراد" اما تماشاگر بیرون و درون این جامعه در لباس نویسنده است.این نکته که خود، یکی از صناعت های جدلی در رمان است، نه تنها زُمخت نیست، بل که بازیگوشانه و ظریف است.

اصغر قاتل و  ماشالله و حاج جلیل و عباس گاوی و اکبر قری و رجب غشو و شیخ علی و آقا شریعت و مفتاحی و مرتضی تکیه و جلال زاغول و علی دله و حاج دباغ و دیگر کارکترهای این اثر  همگی برخاسته از طبقه جنوب شهر و آمال فرهنگ جاهل ها و لات هایند.

اما لات ها و جاهل ها کیستند؟ هویت شان چگونه و چرا در بستر جامه شکل یافته است؟

بخوانیم:

هفت کچلون یا برادران هفت کچلون: در تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران معاصر و فرهنگ فولکوریک  قرن اخیر، به برادران حاج عباسی اشاره دارد که از جاهل ها و لوطی ها و به اصطلاح از گنده لات های جنوب شهر تهران (محلهٔ باغ فردوس، خیابان مولوی) به شمار می‌آمدند.

آن ها هشت برادر به اسامی: عباس، محمّد، غلامعلی، صفر، شعبان، احمد، محمود و امیر حاج عباسی بودند، که گرچه هشت نفر بودند و گرچه هیچیک از آنها کچل نبود، امّا خود نیز خود را به همین نام می‌خواندند و ابایی از اطلاق عنوان هفت کچلون به خود نداشتند.

نام هفت کچلون به دلایل مختلف در بسیاری از وقایع تاریخ معاصر ایران ذکر شده‌است:

از دعوای خونین و معروف دو گنده لات و جاهل معروف تهران: طیّب خان (طیب حاج رضایی) و حسین رمضون یخی (حسین اسمعیلی پور) که هفت کچلون در آن به نفع حسین رمضون یخی گرفته تا حضور فعال و چشم گیر درهیات ها و دسته های عزاداری جنوب شهر تهران و به هم ریختن راهپیمایی‌ها و گردهمآیی‌های خیابانی حزب توده و جبهه ملی و سایر گروه های چپ گرا... به دست لات ها و چاقوکش‌های جنوب شهر تهران، تا به هم ریختن کاباره‌ها و کافه‌های تهران، به منظور دلبری از مهوش، خوانندهٔ معروف، به هنگام اجرای برنامهٔ او در کافه جمشید تهران، با دسته‌هایی دیگر از جاهل‌ها و داش مشدی‌های تهران، همه و همه بهانه‌هایی برای یاد کردن از هفت کچلون در تاریخ سیاسی و اجتماعی دوران معاصر و نقل داستان های آن ها در فرهنگ فولکلور به شمار می‌آید.

در مصاحبه‌های متعددی که سینا میرزائی در کتاب طیب در گذر لوطی‌ها، نقل کرده‌است، چند بار به نام هفت کچلون و ماهیت روابط آنها با طیب حاج رضایی برمی خوریم.

در این کتاب ضمن مصاحبه با برخی مطلعین و از جمله شماری از اهالی جنوب شهر تهران، و همینطور عده‌ای از لوطی ها و داش مشدی های این محلات به گوشه‌هایی از فعالیت های ماجراجویانه هفت کچلون اشاره شده‌است.

مجید ملک محمد نیز در پژوهش گستردهٔ خود دربارهٔ لوطی‌ها و جاهل‌های تهران قدیم دربارهٔ هفت کچلون نوشته ‌است: "پدر آنها مهدی حاج عباسی بود که نخست مهدی حاج عباس یا مهدی پسر حاج عباس خوانده می‌شد و به همین اعتبار خانواده و پسران او فامیلی حاج عباسی گرفتند. "

حاج مهدی، در تهران قدیم (اواخر عصر قاجار) آسیاب داشت و به حرفهٔ آسیابانی مشغول بود.او بعدها به حرفهٔ نان پزی روی آورد و شاطر نانوا شد. او دو مغازهٔ نانوایی داشت و در محلهٔ باغ فردوس تهران زندگی می کرد. همسر وی که مادر هفت کچلون باشد، ملا بود و تا اوایل عصر پهلوی به تدریس قرآن برای زنان و دختران مشغول بود.

پسر بزرگتر عباس حاج عباس بود که حاج مهدی برای احیاء نام پدرش (حاج عبّاس) به وی این نام را داده بود. او نیز نانوا بود و کار پدرش را ادامه داد. برادر دوم حاج محمد حاج عباسی معمار بود و با عنوان حاج ممد معمار شهرت داشت. برادر سوم حاج غلامعلی حاج عباسی معروف به حاجی غلام بود که او هم شغل معماری داشت و حاج غلام معمار خوانده می‌شد. چهارمین برادر حاج صفر حاج عباسی بود که هیئت معروف ابوالفضل را در جنوب تهران برگزار می کرد.

این هیات که به هیات حاج صفر معروف است، از دیرباز تا دوران حاضر مراسم مفصلی برگزار می‌کرد که شام و خرجی و پذیرایی سه شنبه شب های آن بسیار مشهور بود.

حاج شعبان حاج عباسی برادر پنجم و حاج احمد که برادر ششم بود نانوایی داشت و به احمد شاطر معروف بود. در عین حال که فردی مردمدار و با مرام بود، بزن بهادرترین آنها هم محسوب می‌شد. محمود حاج عباسی و امیر حاج عباسی هم دو برادر آخری (هفتمی و هشتمی) بودند که در دعواها و بزن و بکوب های هفت کچلون نقش فعال داشتند و اوایل که سن کمتری داشتند در چهرهٔ نُوچه برادرهای بزرگتر ظاهر می‌شدند. اما رفته رفته چهره‌ای مستقل پیدا کردند. رستوران چلوکبابی معروف حاج عباسی که نزد عوام چلوکبابی هفت کچلون نیز خوانده می‌شود، و هنوز هم شعبه‌هایی از آن دایر است و متعلق به محمود حاج عباسی است.

برخی درباره هفت کچلون نوشته اند: «این افراد در زبان عوام غلام کچلا، ممد کچلا، صفر کچلا، احمد کچلا، باقر کچلا، محمود کچلا و امیر کچلا خوانده می‌شدند که به همه آنها حاجی می‌گفتند از رفقا ومتحدان طیب به حساب می‌آمدند. همگی ورزشکار بودند و به یکباره یک زورخانه را قرق می‌کردند.»4

باقر فروتن معروف به باقر کچل یا به قول عوام باقر کچلا را هم جزو هفت کچلون به شمار آورده‌ اند. باقر کچل از لمپن‌های جنوب شهر بود و این اواخر مال و مکنت خوبی به هم زده بود، اما ربطی به برادران حاج عباسی و هفت کچلون معروف نداشت. در ضمن بر اساس نوشته ملک محمد هفت‌کچلون در اوایل کار خود نه فقط رفیق و متحّد طیب نبودند، بلکه دشمن و رقیب وی به حساب می آمدند 4

به طور کلی این هشت برادر برخی شغل پدر خود را ادامه دادند و شاطر و نانوا شدند و برخی به چلوکبابی باز کردند و به رستوران داری روی آوردند. دو سه برادر آنها هم از معمارهای معروف جنوب شهر تهران بودند در کتاب گذر لوطی‌ها به قهوه خانه داری و قصابی و قصابخانه داری نیز بعنوان دیگر مشاغل و فعالیتهای برادران هفت کچلون در دوره هایی از زندگی آنان اشاره شده‌است

برخی نیز نوشته‌اند که هفت کچلون برای خودشان قمارخانه داشتند و صد نفر از همین قمارخانه نان می‌خوردند.5

محیط اجتماعی خاص رایج در جنوب شهر تهران و جولان دادن تیغ کش‌ها و داش ها و جاهل ها و بزن بهادُرها در آن محیط، خودبه خود این هفت برادر را نیز به همین مسیر سوق داد و رفته رفته همهٔ این برادرها جاهل و بزن بهادر از آب درآمدند. گرچه تمامی این برادران در بزرگسالی موهای پرپشت داشتند و کچل نبودند اما ظاهراً از آنجا که در جوانی و نوجوانی با موهای تراشیده و کله‌های تیغ زده در انظار ظاهر شده و به اتفاق یکدیگر در دعواها و چاقوکشی‌ها شرکت می‌کردند،به هفت کچلون مشهور شدند.

به جز اقداماتی که هفت کچلون رأساً معرکه گردان بودند و شرح آن جزئی از فرهنگ فولکلوریک و دل مشغولی های عامه محسوب می‌شود، آنچه که بیشتر اهمیت دارد سوابق حضور آنان در وقایع سیاسی مهم تاریخ معاصر است.

گفته می‌شود که عِرق مذهبی و اشتیاق به امامان شیعه و نیز در پاره‌ای موارد شاه دوستی و علاقه به مملکت محرک اصلی هفت کچلون و دیگر جاهل‌ها و لوطی‌ها در اقدامات و فعالیت های آنان بوده است. امّا پژوهش‌های تجربی در خُلق و خوی این افراد و مروری بر کارنامهٔ آنان حکایت از آن دارد که نامجویی و شهرت طلبی و به قول متداول: اسمی شدن یا اسم در کردن و نیز برخورداری از عنایت و توجه مراکز قدرت از جمله بخصوص حکومت حاکم و برخورداری از مواهب آن بویژه مواهب مالی نیز در این روند بی تأثیر نبوده‌است.

در واقع حکومت پهلوی و در پاره‌ای از موارد احزاب و گروههای سیاسی آن روزگار از هفت کچلون در راه اهداف خویش از جمله سرکوب خیابانی مخالفان خویش بهره می‌بردند و در اقدامات تبلیغاتی خویش از هفت کچلون و افراد مشابه با عنوان "مردم" یاد می کردند . نام هفت کچلون در کنار نام هایی مثل طیب حاج رضایی، شعبان جعفری، در وقایع مربوط به درگیری‌های خیابانی با حزب توده و سایر احزاب و گروههای مخالف و منتقد حکومت پهلوی بارها ذکر شده‌است.

مجموع این لوطی‌ها و جاهل‌ها از جمله دار و دستهٔ برادران هفت کچلون در جریان وقایع ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ جزو افرادی بودند که به نفع محمدرضاشاه به خیابانهای تهران آمدند. اما وقایع15 خرداد۱۳۴۲میان لوطی‌ها دودستگی و بل که چند دستگی ایجاد کرد: عده‌ای مثل شعبون بی مخ همچنان حامی شاه باقی ماندند، جمعی دیگر که شاخص آنها طیب حاج رضایی و حسین رمضان یخی بود جزو هواداران آیت الله خمینی تلقی شدندکه اولی به همراه حاج اسماعیل رضایی به جوخهٔ اعدام سپرده شد و دومی مدتی متواری شد و جان سالم به در برد. اما هفت کچلون گرچه در ۲۸ مرداد از میدان داران اصلی وقایع خیابانهای تهران بودند، در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ کنش واضحی از خود نشان ندادند.

از جمله شاخص ترین شخصیت های سیاسی تاریخ معاصر که به ارتباط با دار و دسته هفت کچلون و استفاده از زور بازو و تیزی چاقوی آنان در جهت اهداف سیاسی خویش متهم شده‌اند، می‌توان به: سپهبد تیمور بختیار (استفاده از آنها جهت سرکوب اجتماعات حزب توده یا به هم ریختن محافل و اماکن مقدس بهائیان در ایران)، دکتر مظفر بقایی کرمانی (در جهت اهداف حزب زحمتکشان ملت ایران) داریوش همایون (جهت اهداف حزب سومکا) اشاره نمود.6

گفته می‌شود که در جمع لوطی‌های جنوب شهر تهران، نخستین فردی که راه اندازی دسته و هیئت داری را باب کرد، طیب حاج رضائی بوده‌است. هرچند که شواهد و قرائن متعددی وجود دارد که قدمت رواج این پدیده‌ها در میان جاهل‌ها و لوطی‌های تهران را به اعصار به مراتب دورتر می‌برد و از جمله از حضور فعال و میان دارانهٔ برخی لوطی‌ها و داش مشدی‌های تهران در عصر قاجار و در عزاداری معروف تکیه دولت حکایت دارد. در عصر صفویه نیز برخی لوطی‌های معروف روش های عزاداری خاص خود را داشته‌اند. به هرحال نوشته‌اند که طیب از سال ۱۳۲۶ خورشیدی و پس از تشرف به کربلا و زیارت امام حسین به جرگه مریدان سالار شهیدان پیوست. وی نخست در محله قدیمی صابون پزخانه (صام پز خونه)، بازارچه حاج غلامعلی در انتهای باغ فردوس مولوی در منزلش تعزیه داری حسینی را آغاز کرد و بر پا داشت. بعدها به دلیل محدودیت مکان، طیب از بازارچه حاج غلامعلی نقل مکان نمود و به حوالی خیابان خراسان تغییر منزل داد و با توسعه عزاداری حسینی در ایام محرم" تکیه" مفصلی در داخل بنگاه حاج علی نوری، واقع در خیابان ری، کنار انبار گندم برپا نمود.

در مقابل او رقیب دیرینه اش حسین رمضون یخی هم بیکار ننشست و وی نیز متقابلاً به برپاداری هیئت عزاداری و راه انداختن دسته در ایام دهه ماه محرم و روزهای عاشورا اقدام نمود.هفت کچلون نیز نخست جزو دستهٔ او بودند و دستهٔ برادران حاج عباسی معروف به هفت کچلون تا سال های مدید جزو دستهٔ حسین رمضان یخی محسوب می شدند.

هرچند که برادران حاج عباسی بعدها برای خود دستهٔ مستقلی راه اندازی کردند و از جمله حاج صفر حاج عباسی (صفر کچلا) هیئت ابوالفضل معروف به ابوالفضلی‌ها را به راه انداخت که شب‌های چهارشنبه (سه شنبه شب‌ها) تا به امروز برقرار است. دستهٔ طیب خان تا مدت ها با دستهٔ حسین رمضون یخی و دستهٔ هفت کچلون رقابت داشت و شلوغ شدن هریک از این دسته‌ها خشم و عصبانیت سرکردگان دستهٔ مقابل را به همراه داشت.

اما بعد از آشتی کنان معروف میان طیب و حسین رمضون یخی، دسته‌های عزاداری این دو در ایام محرم به یکدیگر می‌پیوستند و از آن پس هفت کچلون هم زیر عَلَمِ طیب خان عزاداری می‌کردند. در آن سال‌ها که چهارراه مولوی فلکه و آب نما داشت پرچم بزرگ دو چوبه و سفید رنگ هیئتی در ضلع شمال فلکه نصب می‌شد که بر روی آن نوشته شده بود «هیئت عزاداران حسینی جوانان جنوب شهر» که بر روی آن آرم دو دست به هم پیوسته و در هم گره خورده دیده می‌شد که نشانی از اتحاد و صمیمیت طیب خان و حسین رمضان یخی بود و هفت کچلون نیز جزو آن بودند.

جواد روحانی، داماد حسین رمضون یخی ک، از مؤسسان هیات اول مظلوم که آن را با کمک های میلیونی حاج حسن یکه شناس، محمّد ملک محمدی و عبدالله تاویه بنیانگزاری کرده ضمن ذکر خاطراتی از پدر همسر خود (حسین رمضون یخی) به مواردی در این ارتباط اشاره کرده است.

گفته می‌شود که الگویی را که هفت کچلون و سایر لمپن‌ها و جاهل های عصر پهلوی در بنا کردن آن نقش داشتند و طی آن با استفاده از قمه و چاقو و پنجه بوکس و چوب و چماق و گل کمر (کمربندهایی که گل یا برجستگی بزرگ داشت و در دعوا و زد و خورد به کار می‌رفت) به مقابله خیابانی با مخالفین حکومت می‌پرداختند، پس از انقلاب و در خلق پدیده‌ای به نام لباس شخصی‌ها مورد توجه سردمداران نظام جمهوری اسلامی قرار گرفت. در ارزیابی نهایی شباهت غیرقابل انکاری میان لباس شخصی‌ها با هفت کچلون و دیگر گروههای مشابه ای هم  درعصر پهلوی و هم در حکومت اسلامی ایران موجود است.

افرادی جاهل و لمپن و بزن بهادر که خاستگاه اغلب آنها از جنوب شهر تهران است، اغلب (و جز موارد استثنائی همچون موردِ طیب حاج رضایی)، حامی و طرفدار قدرت بر سر کار و حکومت غالبند، وجههٔ کم و بیش مذهبی با برداشتی قشری از دین و مذهب دارند، طوری که گرچه چندان پایبند فرایض واجب مذهبی همچون نماز و روزه نیستند، امّا اهل هیئت و تکیه و راه اندازی دسته‌های عزاداری به شمار می‌روند. زور بازو و توانایی جسمی اشان، اغلب ملاک برتری آن ها محسوب می‌شود و صحبت از دعواها و چاقوکشی‌هایی که انجام داده‌اند و افرادی را  که ناکار کرده‌اند، مایهٔ اصلی بحث در محافل و گرد هم آیی‌های آنهاست.

قبلا گفته شد که آن چه در دست داریم ، رمان است. اما از کدام نوع و به کدام شیوه؟ از کدام نقطه نظر و کلام شیوه بیانی؟

مرورش کنیم:

هائورن " بر این باور است که رمان، اثری واقع گرایانه است که در آن شخصیت های مختلف با مقاصد گوناگون و از طبقات مختلف جامعه که بخشی از زندگی معمول و روزمره آن طبقه را به تصویر می کشد.

رمان " بچه های اعماق " دارای این خصیصه است.در این تصویر، شرایط اجتماعی و فرد رابطه ای یک سویه و شخصیت ها قراردادی اند.

شخصیت های قراردادی؛الگو و نمونه از شخصیت های اجتماعی اند که  در بستر جامعه تبدیل به یک تیپ، یک طیف، یک الگو، شده اند.شخصیت هایی که عمق روان شان آشکار نیست. کنش و واکنش هاشان از لایه های درونی ذهن و روان وجود بر نمی آید.نه علت پرهیزکاری اشان مشخص است و نه تصعید غریزه اشان.  

جالب توجه این است که اگر چه این طبقه برخوردار از یک سری روابط و رفتارهای همگون و هم شکل اند اما هریک از قهرمانان این اثر شخصیتی واحد و تنها دارند. در بستر جامعه اند، ولی جامعه در پذیرش آن ها با " اما و اگر" روبرو است. در برابر قانون اجتماع نیز حرف اول و آخر را قانون درونی و ساخته و پرداخته این طیف از جامعه می زند و تسلط بر آن دارد. از این رو می توان نوشت این رمان از یک سو، یک رمان تاریخی است  و از سویی یک رمان آداب و رسوم است و از سویی دیگر رمانی ست روایتی.  این چندگانگی و چند پهلویی یکی از صناعت های قوی اثر است.

رمان تاریخی ست:

 زیرا برخی از شخصیت های خاص و وقایع و حتی مکان های تاریخی را به خدمت می گیرد و اندکی در آن تغییراتی می دهد، اما اساس ماجرا را حفظ می کند.

 رمان آداب و رسوم است:

 زیرا به بررسی رفتارها و کنش های یک طیف و یا یک گروه از گروه های اجتماعی می پردازد و به شخصیت پردازی های داستان دست می زند و حرکات و آداب و رسوم آن ها را هر چند سطحی، در چشم خواننده می آورد تا گواهی باشد بر دیدگاه ها و معیارهای ارزشی معاصر نویسنده برای آیندگان.7

رمان روایی یا روایت است:

زیرا نویسنده  در روش بازگویی وقایع، به " گفتن" صرف بسنده نمی کند بل که آن را با نمایش گذاشتن از طریق توصیف و به تصویر کشیدن رویدادها و شخصیت پردازی های گوناگون، برای خواننده بازگو می کند. 8

 شخصیت " مراد " در متن شخصیت " مهاجر سیّار " است نه " انسان جهش یافته "! 9

این نوع از" انسان ـ شناختی "، شیوه  تضادهای های عرصه ی بینامین را تجسم می بخشند. در حالی که " انسان جهش یافته "از این امر آگاه نیست و آن را وضعیتی عادی می پندارد. "

مهاجر سیّار" آگاهانه همه ضربه های( مهاجرت) آن را تحمل می کند. " انسان جهش یافته " دچار التقاطی یکپارچه و اغلب مشکوک است، او تصوراتی بدیهی در ذهن خود دارد که از آن ها بت ساخته و سر سپرده شان است. وجودش تسخیر شده ی اختلاط است.

اما " انسان مهاجر سیّار"  به تجزیه و چند پاره گی خود آگاه است و ساخته های ذهنی قرص و محکم را به کل نفی می کند، وصله های ناجور سر هم نمی کند و حالات روحی خود را در حیطه های گوناگون تجربه می کند. می داند که شخصیت او همچون لباس از رنگ های گوناگون ساخته شده است. می داند که انسانی چهل تکه است.

" انسان جهش یافته " اما فرومایه و سترون است. دل مشغولی هایش زنده ماندن به هر بهایی است؛ ممکن است یک انقلابی پر شور و خشمگین باشد که نمونه های آشتی ناپذیرش را در جنبش های سیاسی تندرو می بینیم؛ ممکن است ایدئولوژی پردازی باشد که ایمان دارد رسالتی مقدس بر عهده ی اوست. "انسان جهش یافته " اگر از عوام باشد، یک فرصت طلب باری به هر جهت خواهد بود، اگر مبارزی فعال باشد، یک انقلابی تندرو است و اگر یک روشنفکر10 باشد، ایدئولوژی پردازی خود محوربین و بریده از واقعیت است. اما در هیچ یک از تضادهای بی شمارش آگاه نیست.11

هُرهُری مذهب است. انسان بی اعتقادی است که باد او را به هر سو می برد. با هیچ چیز مخالفت نمی کند. به راحتی از لابه لای موانع رد می شود و به هر چه دستش رسد رضایت می دهد. فرومایه و آب زیر کاه است. می داند چگونه رفتار و به چه کس اقتدا کند. بی آن که قطب نما داشته باشد می داند که جذبه ی قدرت به کدام سمت است، به همین دلیل همه جا هست. از همه چیز خبر دارد و خود را در حوزه ی هر مقوله ایی صاحب نظر می داند . جهان ـ وطن نیست. هرجایی ست و در اصل هیچ جایی است.

" انسان جهش یافته " ملغمه ایست از انفراد شخصیت و شخصیت خالی از خصیصه. او هیچ تخصصی ندارد، همه کاره ، هیچ کاره است. اما مثل علف هرز همه جا می وزد و همه فعالیت های اقتصادی، اجتماعی  و فرهنگی را در تسخیر می گیرد . از این رو قابلیت فریب عامه مردم را دارد. " بی کاره ترین فرهنگیان مدیران فرهنگ اند، ورشکسته ترین صراف های بانک دارند، بی بخارترین افراد نمایندگان مجلس اند." 12

" انسان جهش یافته "  انگیزه ی ماندنش به هر بها و کسب منفعت فوری است. هیچ آرمانی ندارد. نه مومن است  و در میان امت جای دارد و نه شهروند است و در جامعه مدنی است. بل که جنبه های منفی و زیان بار هر دو را با خود دارد. منفعل و رام است. التقاط در او به گونه ای است که ارزش های دو جهان به جای آن که عامل تنش های خلاق شوند، یکدیگر را به لجن می کشند و در نهایت خنثی می کنند13

بخوانیم نمونه ایی از این انسان را در بچه های اعماق :

" ـ خب احترام ساداتم بدش نمی اومد. اونجوری یواشکی و زر جُلکی خودشو چسبوند به پسره، پسره هم به چشم برادری بد نبود، سر پیری و عشق های رنگین، احترام سادات چی می خواست، مرگ می خواست می رفت مسگر آباد.

زن عمو عسگر می خواست تلافی زبان نیش دار و رُک گویی های احترام سادات را در آورد. فرصت پیدا کرده بود. حرف های احترام سادات توی سینه اش سنگینی می کرد. احترام سادات هم کوتاه نمی آمد:

ـ تا کور شود هر آن که نتواند دید. آره جونم همیشه رمضون یه دفه ام شعبون، اما تو دیگه جلو من جا نماز آب نکش با اون شوهر خانم بازت.لُنگ بسته، سوزاک و کوفت شو این دکتر و اون دکتر می بردم و خودم ویزیت تاشو می دادم. زیپ دهنتو بکش به شوهرتم بگو زیاد زرت و زورت نکنه والا پاشنه ی دهنمو ور می کشم، اون که ریگ به کفش داره زیادی نبایس واسه این و اون هارت و پورت بکنه. "  ص126

و یا :

" از همه جنس و طایفه، از نویسنده و شاعر سنتی و مدرن و پست مدرن بگیر تا اهل سیاست و مذهب و جاهل و لات محله هایی که زندگی کرده بود، می آیند. مهمان پشت مهمان، آپارتمان فرانکفورت مهمانخانه شده بود.  محبوبه گفته بود: ـ اینا بیشترشون به هوای امکاناتت میان داداش. نه به هوای خودت.

...و راست گفته بود.  ص 317

در ادامه : حاج حسن که از ثروتمندان ایرانی است به آلمان و نزد مراد آمده است:

ـ امشب اگه برنامه ای ندارین در خدمت باشم.

مراد قبول می کند.

ـ دکترم گفته دوای کمر دردم فقط سوناست. تو تهرونم اکثر وقتم تو سونا می گذره.البته سوناهای تهرون کجا و سوناهای اینا کجا.

بحث بر سر تفریق سوناهای ایرانی با آلمانی بالا می گیرد و حاج حسن که نمی خواهد بدون لُنگ وارد شود با مراد بر سر این عمل چک و چانه می زند و بالاخره راضی می شود تا بدون لُنگ وارد سونا شود.

".سپس با دست های بزرگش ستر عورت می کند و با حالت دو داخل سونا می شود و گوشه ای روی زمین می نشیند. دست ها اما نتوانستند آلت تحریک شده اش را  بپوشاند.

ـ اگه یه توک پا " شهر نو" ی اینجارم نشونم بدی دیگه تا آخر عمر دعاگوت میشم، کار منم ختم به خیر میشه.

در طول روز با دو فاحشه می خوابد.

ـ میخ اسلامو تو سر زمین کفر کوبیدم، اونم چه کوبیدنی، راستی اینا مریضی پریضی که ندارن؟ " ص 318

تمام پرسوناژهای این رمان از این گونه شخصیت ها و انسان ها هستند، دو قطبی و جهش یافته. در این میان فقط " مراد " پرسوناژ اصلی رمان تافته جدا بافته از این قماش است. اگر چه در میان آن ها به دنیا آمده ، رشد یافته و عاقبت مهاجرت کرده است.

نمونه ایی دیگر:

" حاج کریم بازاری که هر تاسوعا و عاشورا خرج می دهد آدم خبیثی است. آلت دست این مردک فاسد العقیده ی شارب الخمر ملعون الوالدین ولدزنا نشوید. این مرد پستان مادرش را گاز گرفته است. حمزه ی وصل شیطان است با آخوندها.

در ادمه از همین شخص و تیپ مورد نظر:

ـ این مرد همه چیزش مثل کوس بز است. دزد مال و ناموس مردم است. البته زرنگ هم هست. در راه امام حسین خرج می دهد و خراجی می کند تا خر رنگ کند، و خب می بینید که ایهاالناس هم رنگ می شوند." ص 319

حاج حسن و کریم بازاری نمونه انسان جهش یافته است.انسانی که به سطح بیولوژیک تنزُل یافته و تنها تابع غریزه ی صیانت از نفس خویش است.

به طور کلی مضمونِ وجودی آفرینش های ادبی عمدتا از پیرامون جامعه و فرهنگ می آید، یعنی از آن عرصه های فرهنگی که از مرکز جامعه دورند، سرچشمه می گیرند. در نتیجه از گستردگی جهش های فرهنگی بهرمند می شوند. جهش هایی که از تصادم جهان های درهم تداخل یافته ناشی می شوند.

فرهنگ هایی که از زمینه هایی دیگر برخاسته اند، از بینش هایی دیگر جان گرفته اند و حافظه آن ها از سرچشمه ی سنت هایی دیگر سیراب شده اند.

این فرهنگ ها( اشاره به فرهنگ لات ها و جاهل ها) هنگامی که در چهارچوب جهانی قرار می گیرند و با مقتضیات امروز سازگار و با زبان امروزی بیان می شوند، طیفی از مسائل جدید را به همراه خود می آورند که معادل آن ها را کمتر در ادبیات فارسی داشته و یا داریم. این کمبود شاید از این رو باشد که اکثر رمان ها،(به جز مواردی نادر)گویی از قالب واحدی به در آمده اند که در "عینیت"و "واقعیت" زندگی ریشه ندارند، از تابوهای جامعه سخن به میان نمی آورند و نسبت به آن معترض نیستند و تصویری از لایه های اجتماعی عرضه نمی کنند.از این رو چنین آثاری کسالت بار و ملال انگیزند.

از سویی هنگامی که هماهنگی میان "واقعیت و تخیل" از میان رود، هنگامی که آموزه و ایدئولوژی غالب شوند، آفرینش هنری به تقلیدِ واقعیت و پرگویی تبدیل می شود. در نتیجه کارنامه ادبیات در این سه ده اخیر دلسرد کننده است. اما رابطه ایی دوسویه وجود دارد بین ملالی که مشخصه خفقان سیاسی این جامعه است، با رکود رمان نویسی.

در هر دو با خلاء مواجه هستیم. یعنی از یک سو در"سیاست"، شاهد پشت پا زدن به تعهدات سیاسی، امتناع از شرکت در انتخابات و سردرگمی فکری هستیم و از سوی دیگر، یعنی در ادبیات، ناظر فرو رفتن در لاک خود، و روایت زندگی شخصی. در نتیجه بین زمان حال و آینده با گذشته وقفه ایی پر نشدنی بوجود می آید که مانع از رشد " تخیل " می شود و یا آن را به انزوا رهنمود می سازد تا " تخیلی " بنا شود انزواطلبانه. به عبارتی" از یک سو، هر قدر فشار سیاست دیکتاتورانه در بستر جامعه و تفکر دیکتاتورپسند در آن قوی باشد، حرف از دیروز یعنی از گذشته یا ممنوع می شود و یا بازدارنده. در نتیجه نویسنده ایی که در چنین حال و هوایی قلم می زند ناچار است در ذهن خویش از

" گذشته " فقط آن بخشی را بازگو کند که جنبه نوستالوژی دارد و یا اگر حرفی به میان آورده باشد، بسنده کند به تخیل خودش!

در چنین شرایطی است که " تخیل انزواطلبانه"14 رشد می کند.  و " تخیل انزواطلبانه "، تخیلی است که پیوندی با گذشته و آینده ندارد.

پیامد این امر، اکتفا به ادبیاتی تقلیل یافته است، که مناسب حال انسان ایرانی این دوره از زمان است.

در روزگار ما گویی، تنها مهاجران و خانه به دوشان می توانند در کلاف سر درگم دنیاهای به هم پیوسته، و در هزار توی  آگاهی چند رگه ی امروز، راهی برای خود بیابند.

 در چنین شرایطی آفرینش " بچه های اعماق" می تواند دستاورد تازه ایی باشد.

زیرا از چندگانگی فرهنگی در بستر یک جامعه، از رویدادهای یک دوره و یا چند دوره از این سرزمین، و از گویش ها و زبان خاص یک طبقه از این جامعه و فرهنگ، در دنیای شهرفرنگ وار از سطوح متعددهمان اجتماع، (آن هم از نوع غیر هوشیارش ) پدید آمده و سخن می گوید.

 

این رمان،" بچه های اعماق" زنده کردن بخشی از حافظه یک ملت و از یک طیف و گروه اجتماعی  در درون آن است. حضور هم زمان صدای "من" و "صدای دیگری" در گزاره ایی واحد است.

سخن پردازی ها و گویش های یک طیف از جامعه، زبان محاوره یک سنت و عادت و روش است. ناتمامی روایت هاست. ابهام کشمکش ها و خذف و ثبت داوری های اخلاقیست.

 

...و اما رنگ عاطفی این رمان، تبعید است. زندگی در دو معنای جا به جایی درونی و تغییر مکان بیرونی است. برکنده شدن از دیار خود که دیگر هرگز به پاکی و اصالت نخستین، آن را باز نخواهیم یافت و افکندن خود به دیگر جایی که در آن هرگز ریشه نخواهیم کرد.

تبعید است. و تبعید؛ وضعیتی نامشخص است که در آن، زمانِ حال از گذشته گسسته و دیگر حامل آینده نیز نیست. تبعید  از همین" دیگر هرگزهای" دو جانبه نشات می گیرد.

اکنون اما در " لحظه  تبعید" زندگی می کنیم، در میان درهم شکسته شدنِ ذرات حضور، سرشار از تقطیع شکاف، در فاصله و درنگ لحظاتِ از هم گسسته.

در این رمان حیطه ی عمومی و اجتماعی، پیوسته گی متقابل با حیطه ی خصوص و فردی دارد.

گذشته و حال، روان و تن ، با یکدیگر پیوند و یگانگی یافته و در هم تداخل می یابند. فرهنگ تبعیض جنسی و حضورناشکستنی تابوها، در جای . جای متن حضور دارد.

دگرگونی های اجتماعی در عبور زمان، از هم گسیخته گی خاطره ها، واقعیت و معضلات مهاجرت ـ تبعید، ناهمگونی زندگی بیرون از بطن وطن با درون آن، تغییر شکل یافتن ارزش ها و بدل شدن آن به ضد ارزش، نوستالوژی دامن گیر ، موضوعاتی است که در این اثرمی خوانیم.

نکته ایی دیگر :

" مشکلات مشترک جوامع دنیا بسیاراند. اما هر جامعه ای مشکلات ویژه ی خودش را دارد. محتملا میان جوامع مختلف موازی های نیز می شود یافت که با شناختنشان در حد مقایسه و از دور بتوان پرتویی بر این مشکلات ویژه نیز افکند، اما نه بیش از این.

تازه از چنین امکاناتی فقط در شرایطی بسیار خاص و با حداکثر احتیاط باید استفاده کرد. مشکلات انحصاری ما ایرانیان در زمینه های فرهنگی و تاریخی و اجتماعی یکی دوتا نیستند. ارتباط دونی این سه زمینه نزد ما بیش از آن است که به ظاهر می نماید. در واقع ما به عنوان جامعه ناگزیر وارث تمام مشکلات فرهنگی و تاریخی مان ایم که در دگرگونی ها و پیکرگری هاشان در بیشتر موارد برای ما ناشناختنی شده اند. چنین امری پیوسته جایی صورت می گیرد که بنیادهای فرهنگی و تاریخی اش هم چنان تاریک مانده اند و در پاره ای از موارد اساسی تقلیب و تحریف شده اند. در این صورت قطعی است که مایه ی جسمی و روحی جامعه ی وقت را همواره آن بنیادهای تاریک و ناشناخته مانده در خود تحلیل می برند، فضای پرورش و بالش درونی را بر آن ها تنگ می کنند و مانع شکفتن و تناوری آن ها می شوند.

هرگاه ابتلای پیوسته از نو عودکننده و مزمن شده ی جامعه خودمان را دال بر درستی این تشخیص بدانیم، معنایش این می شود که ما مسایل شخصی، فردی و اجتماعی مان را، در حدی که از اعماق فرهنگ و تاریخ مان سرچشمه می گیرند، اساسا نمی شناسیم. اگر بنا را بر این نگذاریم، معنایش این می شود که ما مشکلات جامعه مان را در ریشه های فرهنگی ـ تاریخی آن شناخته ایمو نتیجتا در رفع آن ها کمابیش با کامیابی کوشیده ایم. در این صورت، با وجود تضادها، وناکامی ها و شکست های فرهنگی ـ سیاسی این سد سال اخیر، باز می بایست جامعه ای باشیم زنده، جوشان، و آفریننده!  فقط جامعه ای می تواند زنده و آفریننده باشد که با شالوده ها و پیشینه های فرهنگی و تاریخی خودش، به منظور آزمون توان و تندرستی آن ها و نیروی مستقل خود، در آویخته باشد، هم چون پهلوانی که از زورآزمایی  با حریف می زیید نه از تماشای زور دیگران.

باید گفت  و دانست که ما دباره ی تاریخ این فرهنگی که به عمر دوهزار و پانسد ساله اش این همه می نازیم هنوز یک اثر کلی جدی نداریم که یک وجب از شناسایی سطحی فروتر رفته باشد، و از حد به دست دادن سنوات، به تخت نشستن ها، لشکرکشی ها،چگونگی تاسیس و انقراض دودمان ها بر شمردن نام ها، عناوین و القاب، سرکوبی فتنه و غیره تجاوز کرده باشد. و این البته برای ذهن زود راضی شونده و محفوظات طلب ما حتما زیاد هم هست."15

 

 

برای ذهن ایرانی که غالبا در بسیاری موارد فرهنگی و اجتماعی با یک رویه گی و یک سویه گی عادت دیرینه دارد. و در خواندن رمان، بیش از آن که در جستجوی تعقل و خلاقیت و بالابردن قوه ی تخیل خود باشد در پی لذت است و از رمان همانی را جستجو می کند که هنگام صرف چلوکباب یا سیرابی شیردون و یا کله پاچه، مشکل است دریابد که پرسناز اصلی یعنی مراد. همان فامیلی را داشته باشد که نویسنده دارد. لذا باورش را بر این می گذارد که مراد نقره کار باید همان مسعود نقره کار باشد که نویسنده متن است. این ظن و گمان یا باور هم می تواند باشد و هم می تواند نباشد. اگر باشد، در متن با شالوده شکنی  ساز و کار دارد، و اگر نباشد ذهن عادت خوی اش به دنبال ارتباطی بین نام پرسناژ با نویسنده می گردد. این شالوده شکنی، عادت ذهن خواننده ایرانی نیست. اما عامل تحریک ذهن او خواهد بود.16

پس لاجرم خواهد پرسید و سخن از آن به میان خواهد آورد تا یقین یاید کدامیک سایه بر سر رمان دارد، نویسنده بر سر پرسُناژها و یا پرسُناژها  نویسنده ؟

خواننده خواهد پرسید و در پی ـ خوانش جلدهای دیگر آن را دنبال کرده و در انتظار خواهد ماند.

در انتظار خواهیم ماند.

*****************

 

زیرنویس:

* این اصطلاح یا تعریف را از داریوش شایگان وام گرفته ام.

1ـ واژه ی رمان در اکثر زبان های اروپایی مشترک است، که از کلمه ی قدیمی رمانس مشتق شده است که در قرون وسطی بیانگر داستانی مهیج و رعب آور بود. برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به :

فرهنگ اصطلاحات ادبی از افلاطون تا عصر حاضر \ دکتر بهرام مقدادی \ انتشارات فکر روز \ تهران 1378

و یا: Abrams,M.H. A Glossary of Literaty Tems. New York: Longman Publiictions 1970

و یا به : نقد ادبی جلد اول و دوم . دکتر عبدالحسن زرین کوب.

 و یا به مقاله : An . B . „ Novel“ Encylopaedia Britannica. (London:Encyclopaedia Britannica, Inc,1974

2 ـ مراجعه کنید به : افلاطون و جمهوری \ ترجمه دزموندلی\ انتشارات پنگوئن \ 1974\ ص 151

و یا : فرهنگ اصطلاحات از افلاطون تا عصر حاصر\ دکتر بهرام مقدادی \انتشارات فکر روز \ تهران 1378 \ ص 218

و یا : دیوید لاچ \ پس از باختین \ راتلیج \ لندن 1990 \ ص 29 و ص 30

3ـ مبانی نقد ادبی \  شیوه ی پدیدارشناختی ( نقد هوشمندانه)\ ویلفرد گرین \ ترجمه فرزانه طاهری .برگرفته از مقاله:

Rogers,R. pat, The Oxford Illustrated history of english Literature,London: Oxford University Press,1990

برگرفته از مقاله:

Magill, frank N.Magill 1300 Critical Evahuation of selected Novels and Plays, volum 1, salem Press, englewood Gliffs,new jersy,1978

4ـ ارثیه‌ای با خاطرات بی انتها: ابوالفضلی‌ها همان هفت کچلون باغ فردوس هستند؛ ماهنامهٔ خیمه (ماهنامه ویژه هیات‌ها و مجالس حسینی)، شماره ۸۴، بهمن ماه ۱۳۹۰ خورشیدی

5ـ همان منبع

6ـ همان منبع

7ـ مبانی نقد \ ویلفرد گرین و لی مورگان و جان ویلینگم \ ترجمه  فرزانه طاهری .

و یا فرهنگ اصطلاحات ادبی از افلاطون تا عصر حاضر \ دکتر بهرام مقددای. تهران.انتشارات فکر روز 1378.

8ـ فرهنگ اصطلاحات ادبی از افلاطون تا عصر حاضر\ دکتر بهرام مدادی . تهران. نشر مرکز.

و یا:افسون زدگی جدید \ هویت چهل تکه و تفکر سیّار \ حوزه اختلاط ( رمان و سیاست ) \ داریوش شایگان.

و یا : بابک احمدی \ ساختار و تاویل متن. \ آشنازدایی، شکلوفسکی \نشر مرکز.

و یا : رامان سلدن \ راهنمای نظریه ی ادبی \ مترجم عباس مخبر.

9 ـ  اصطلاح انسان جهش یافته و مهاجر سّیار را از داریوش شایگان وام گرفته ام.

10 ـ غرب زدگی \ جلال آل احمد .

غرب زدگی در دهه ی چهل به چاپ رسید و در زمانه خود موضوع روز بود و بحث های موافق و مخالف زیادی را برانگیخت. آل احمد در این کتاب تصویری گیرا از انسان منفعلی که او را هرهری مذهب می نامد ارائه می دهد.

11ـ تضادهای درونی ما \ کارن هورنای \ ترجمه محمد جعفر مصفا \  انتشارات کاتبخانه بهجت \  تهران \1361

خویشتن از هم گسیخته ح ر. د. لینگ.\ ترجمه دکتر خسرو باقری \ انتشارات رشد \ تهران 1374

و یا:

افسون زدگی جدید \ هویت چهل تکه و تفکر سیّار \  حوزه اختلاط \ داریوش شایگان \ ترجمه فاطمه ولیانی \  انتشارات فروزان. تهران. 1380

12ـ افسون زدگی جدید \ هویت چهل تکه و تفکر سیّار \ حوزه ی اختلاط \ داریوش شایگان : ترجمه فاطمه ولیانی \  انتشارات فرزان .تهران 1380

13 ـ همان منبع.

14ـ اصطلاح تخیل انزواطلبانه، مبحثی است که داریوش شایگان  آن را گشوده است. مراجعه کنید به :  افسون زدگی جدید \ هویت چهل تکه و تفکر سیُار\ حوزه ادبیات و تبعید \ ترجمه فاطمه ولیانی \ انتشارات فرزان. تهران. 1380

و یا : درخشش های تیره  \ به انضمام آزمونی در پرسیدن: فرانتس کافکا و ژان پل سارتر\ آرامش دوستدار \  بخش روشنگری یعنی درهم شکستن سلطه دین خویی و روزمره گی. انتشارات فروغ . کلن . آلمان . 2007

15 ـ درخشش های تیره \ به انظمام آزمونی در پرسیدن: فرانتس کافکا و ژان پل سارتر \ آرامش دوستدار \ بخش روشنفکری ایرانی یا هنر نیندیشیدن\ ص123 و 124 \ انتشارات فروغ . کلن. آلمان. 2007

16ـ برای مطالعه رجوع کنید به : افسون زدگی جدید \ هویت چهل تکه و تفکر سیُار \ حوزه ی اختلاط \ بخش چند مثال از رمان نو ایرانی \ داریوش شایگان.

 

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

کیانوش توکلی
برگرفته از:
ایمیل رسیده

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.