محمد خاتمی، رئیس‌جمهور اسبق ایران و رهبر جریان اصلاح‌طلب، گفته است که عفاف با حجاب یکی نیست و نمی‌توان حجاب را به زور تحمیل کرد.

آقای خاتمی در جلسه‌ای با گروهی از فعالان اصلاح‌طلب حقوق زنان، گفته است: «ما از جامعه‌ی عفیف حمایت می‌کنیم اما به آن معنا نیست که عفت را با حجاب یکی بدانیم و آن را به زور به جامعه تحمیل کنیم.»

وبسایت جماران، نزدیک به حسن خمینی، گزارشی از صحبت‌های او را منتشر کرده است که به تاریخ استبداد و چشم‌انداز دموکراسی در ایران می‌پردازد.

رئیس‌جمهور اسبق ایران با اشاره به یک آیه قرآن که می‌گوید «هیچ اجبار و اکراهی در دین نیست»، درباره حجاب اجباری گفته است: «یعنی در دین خدا که اصل است، زور و اجبار وجود ندارد پس چرا باید در فرع آن زور و تحکم باشد؟»

محمد خاتمی نقد خود به حجاب اجباری را ۹ ماه پس از اعتراضاتی که با کشته شدن مهسا (ژینا) امینی و شعار «زن، زندگی، آزادی» آغاز شد بیان کرده است. در ماه‌های اخیر با سرپیچی فزاینده زنان و دختران ایرانی از قانون حجاب اجباری، عملا بی‌حجابی به یک هنجار جدید در فضاهای عمومی ایران تبدیل شده است. در مقابل حکومت با ترفندهای جدید برای تحمیل حجاب به زنان تلاش می‌کند.

آقای خاتمی گفته است: «زن علاوه بر همه مظلومیت‌های انسان در طول تاریخ و ستم‌هایی که بر انسان شده، محرومیت‌ها و مظلومیت‌های مضاعفی را تجربه کرده است» و اهمیت دادن به زنان لازمه رسیدن به آینده بهتر است.

او از نگاه سنتی به زنان انتقاد کرد و گفت با توجه به مناسبات جدید اجتماعی، باید جایگاه زنان و نگاه به آنان تغییر کند.

آقای خاتمی با اشاره به اصطلاحی که در ایران برای تبلیغ حجاب به کار می‌رود، گفت: «او را مانند دُرّی که باید در صدف باشد توصیف می‌کردند اما سوال این است واقعا خاصیت این دُرّ چیست؟ آیا به جز یک زینت خاصیت دیگری دارد؟ و اصلا چرا زن باید دُرّ باشد؟ این تغییر نگاه آن چیزی است که به آن نیاز داریم.»

او به طور مشابهی یکی از گفته‌های آیت‌الله روح‌الله خمینی را که می‌گوید مرد از دامن زن به معراج می‌‌رود، نقل کرده و گفته: «الان این نگاه وجود دارد که چرا زنان خودشان نباید به معراج بروند و چرا باید فقط به عنوان وسیله‌ای برای رشد مردان در نظر گرفته شوند و چرا این رشد، در وجوه معنوی، در قالب تصویری مردانه صورت‌بندی می‌شود و زنان در این نگاه کجا هستند؟»

او با تاکید بر اهمیت انسان، سوای جنسیت و مذهب، گفته است که نباید هیچ چیزی به انسانیت ضربه بزند.

آقای خاتمی گفته: «هر چیزی که به اتکای جنسیت بخواهد به انسانیت که نقطه مرکزی است ضرر بزند، باید دفع شود. حتی دینداری فرع انسانیت است؛ چرا که این انسان است که دیندار می شود یا نمی‌شود.»

محمد خاتمی این سخنان را در مراسم یادبودی برای فریده ماشینی بیان کرد. خانم ماشینی از اعضای جبهه مشارکت و در حوزه حقوق زنان فعال بود و در سال ۱۳۹۱ درگذشت.

خانم ماشینی به دنبال ترویج تفسیرهای برابری‌طلبانه از آموزه‌های اسلامی بود.