“اکرم آیلیسلی”، رمان نویس معتبر آذربایجانی، به دنبال تظاهرات خشمگین در جلو خانه اش و سوزاندن نسخه هائی از کتابش و نیز تهدید یکی از رهبران احزاب اپوزیسیون در آذربایجان، در روزهای اخیر در معرض خطر جانیقرار گرفته است. علت اعتراضات، رمان “رویاهای سنگی” نویسنده دربارۀ منطقۀ مورد مناقشۀ  قراباغ کوهستانی ست که در آن نویسنده نسبت به ارامنه همدردی نشان داده است.

قلم بین الملل نگران امنیت اکرم آیلیسلی است. قلم بین الملل از مقامات آذربایجان می خواهد که امنیت آیلیسلی و خانواده اش را تأمین کرده، تهدیدگران را مورد پیگرد و مجازات قانونی قرار دهد.

داستان رمان “رویاهای سنگی” در منطقۀ قراباغ اتفاق می افتد که در اوایل دهۀ ١٩٩٠ از آذربایجان جدا شد و تنش میان دو کشور ارمنستان و آذربایجان را باعث گردید. درگیری نظامی میان ارتش آذربایجان و جدائی طلبان درسال ١٩٨٨ آغاز گردید و پس از فروپاشی اتحاد شوروی که در سال ١٩٩١ اتفاق افتاد و قره باغ استقلال خود را بشکل جمهوری قره باغ اعلام نمود، این درگیری ها به جنگی تمام عیار درمنطقه تبدیل گردید که طی آن جنایات بسیارگسترده و همه جاگیر را شاهد بوده ایم. ذرپی آتش بس اعلام شده در سال ١٩٩۴ درگیریهای پراکنده ای هرازگاهی همچنان ادامه یافته است. آوارگان هنوز نتوانسته اند به خانه های خود بازگردند و مسئله قراباغ به عنوان منبع تنش حاد میان آذربایجان و ارمنستان همچنان باقی مانده است. رویاهای سنگی که در سال ٢٠٠٧ نوشته شد و ۵ سال بعد منتشر گردید داستان دو مرد آذری را تعریف می کند که میکوشند در میانه خشونت های اتنیکی جان همسایه های ارمنیشان حفظ کنند. این کتاب همچنین آزار و اذیت ارامنه را درقراباغ شرح میدهد. ولی آنچه باعث خشم معترضان شده روایت یکجانبه از بدرقتاری آذریها برعلیه ارامنه بوده است بی آنکه اشاره ای به حملات ارامنه بر آذریها شده باشد. کتاب هنوز در آذربایجان منتشر نشده است ولی ترجمۀ روسی آن در اواخر سال ٢٠١٢ در مجلۀ ادبی روسی “دوستی خلق ها” (دروژبا  نارودوف) منتشر شده است.

بحران زمانی بالا گرفت که آیلیسلی در اوایل این ماه توسط نمایندگان مجلس ملی آذربایجان به اهانت به مردم آذربایجان  متهم گردید و ریشۀ اتنیکی وی مورد سؤال قرار گرفت و پیشنهاد شد که  نویسنده را وادار به ترک آذربایجان و زندگی  در ارمنستان بکنند. برخی خواستار محرومیت آیلیسلی از امتیازات ویژه ای شدند که دولت برای برخی از نویسندگان مقرر داشته است. در پاسخ به این درخواست بود که الهام علی اوف، رئیس جمهور دستور داد که مستمری آیلیسلی قطع شود. این مستمری برای قدردانی از خدمات ادبی آیلیسلی مقررشده بود. رسانه های آذربایجان چنین تفسیر میکنند که با اینکار آیلیسلی بکیفر اعمال خویش که عبارت از تحریف واقعیت های تاریخی آذربایجان و اهانت به احساسات مردم آن بود رسیده است. این تصمیم به دنبال یک هفته تظاهرات در برابر خانۀ آیلیسلی و فریادهای “ننگ” و سوزاندن عکس و کتابهای آیلیسلی اتخاذ گردیده است. به گزارش رادیو اروپای آزاد، درین کتاب به صورتی نه چندان سرپوشیده از رئیس جمهور سایق، حیدرعلی اوف که پدررهبر جدید، الهام علی اوف است انتقاد شده است. گزارش شده است که سازمانهای غیردولتی و گروه های حامی رزمندگان و پناه جویان گفته اند که امکان دارد بر علیه  آیلیسلی اقدام قانونی بعمل آورند.

در ١١ ماه فوریه، حافظ حاجی اوف  رهبر حزب مساوات نوین که حزب اپوزیسیون است اعلام کرد که با آگاهی از اتهام جنایی که ممکن است دامنگیرش شود به هر کس که گوش آیلیسلی را ببرد ده هزار منات (٩۵٠٠ یورو) جایزه خواهد داد. وزیر امور داخلی آذربایجان بعدا اعلام کرد که هیچ دعوتی به خشونت قابل قبول نبوده و متخلفین مورد پیگرد قرار خواهند گرفت.  با این حال تهدیدات برعلیه آیلیسلی همچنان پا برجا مانده است.

آیلیسلی درمصاحبه ای با رادیو اروپای آزاد دراواخر ماه ژانویه چنین ادعا نمود که “این رمان پیامی است به ارامنۀ ساکن قراباغ که در اصل شهروند آذربایحان بشمار میآیند: نپندارید که آنچه را به شما کرده ایم فراموش نموده ایم. ما خطای خود را میپذیریم. شما هم کارهای بدی نسبت به ما انجام داده اید و این وظیفۀ نویسندگان ارمنی است که دربارۀ این خطاها بنویسند. شاید هم تا به حالا نوشته اند، شاید در آینده خواهند نوشت. نمی دانم. چون امکان ندارد مردمی بیرحمیهای آنچنانی مرتکب شوند و دربارۀ آن ننویسند. ازین چیزها را نباید سرمایه سیاسی درست کرد. اگرارامنه میخواهند در منطقۀ قراباغ آذربایجان بزندگی خود ادامه دهند، باید زندگی خود را در کنار ادامه دهیم. این رمان پیامی است به آنها که نترسید. دنیا که به آخر نرسیده. ما می توانیم با هم زندگی کنیم.”

علیرغم همۀ این مخالفت ها و تظاهرات، مفسران اشاره می کنند که حوادث روزهای اخیر باب بحث پیرامون مسئله ارمنستان را گشوده است بطوریکه در هفتم ماه فوریه، تلویزیون آذربایجان بحث پرشوری میان آیلیسلی و یکی از اعضای حزب حاکم پخش کرد و بسیاری  آشکارا زبان به تمجید از این کتاب گشوده اند.

آیلیسلی هفتاد  پنج ساله، نویسنده، شاعر و سناریو نویس سرشناسی است که جوایز متعددی را در دوران حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی و نیز در دورۀ بعد از انحلال شوروی بدست آورده است، از جمله در ٢٠٠٢، برندۀ بهترین جایزۀ ادبی آذربایجان یعنی جایزۀ استقلال گردید. این شاگرد سابق انستیتوی ادبیات ماکسیم گورکی، از اواخر دهۀ ١٩۵٠ به کارهای ادبی پرداخته و مشهورترین آثارش عبارتند از “زمانیکه  کوهستان ها رامه میپوشاند” (١٩۶٣) و “شکوفه های گیلاس چه می گفتند؟ (١٩٨٣). او همچنین بخاطر ترجمه هایش از آثار ادبی  معروف شده است.

لطفا فورا به زبان آذربایجانی یا زبان خودتان بنویسید:

به تهدیدات علیه اکرم ایلیسلی اعتراض کرده و از مقامات آذربایجان میخواهیم امنیت ایشان و خانواده اش را در برابر حملات فراهم کنند.

تهدید کنندگان بر علیه ایلیسلی مورد تحقیق قرار گرفته و  محاکمه شوند.

به تهدیدات و تنبیهاتی که علیه اکرم ایلیسلی در ارتباط با نوشته هایش اعمال شده است، پایان داده شود.

President
Ilham Aliyev
Office of the President of the Azerbaijan Republic
18 Istiqlaliyyat Street,
Baku AZ1066, AZERBAIJAN
Fax: +994 12 492 0625
Email: office@pa.gov.az

Salutation: Dear President

Please check with the PEN office is sending appeals after 15 March 2013

منبع: www.pen-international.org/newsitems/azerbaijan-writer-akram-aylisli-under-threat