چالش‌ها و نوسازی چپ: از خطاهای ذهنی تا نیاز به بازنگری راهبردی

«چالش‌ها و نوسازی چپ: از خطاهای ذهنی تا نیاز به بازنگری راهبردی» قسمت دوم
تحلیل پدیدهٔ «چپ ایران و توهم مبارزه ضد امپریالیستی» نیازمند بررسی چندین جنبه از این موضوع است. این مسئله شامل تضادهایی است که بین شرایط زندگی کمونیست‌های ایرانی در کشورهای سرمایه‌داری و ایده‌آل‌های نظری سوسیالیستی‌شان وجود دارد. 
زمینه تاریخی و اجتماعی
جنبش چپ در ایران دارای تاریخچه‌ای طولانی است که به دوران مشروطه و سپس به دوران ملی شدن صنعت نفت و پس از آن به انقلاب ۱۳۵۷ بازمی‌گردد. این جنبش همیشه در پی مبارزه با استبداد داخلی و امپریالیسم خارجی بوده است. اما با گذشت زمان و تغییر شرایط جهانی، بسیاری از فعالان چپ مجبور به ترک کشور و مهاجرت به کشورهای سرمایه‌داری مانند اروپا و آمریکا شدند.
تضادهای ایدئولوژیکی
این مهاجرت‌ها منجر به بروز تضادهای جدی در میان این فعالان شد. از یک سو، آنان همچنان به آرمان‌های سوسیالیستی و مبارزه ضد امپریالیستی پایبند هستند؛ از سوی دیگر، زندگی در کشورهای سرمایه‌داری با امکانات رفاهی و آزادی‌های فردی، چالشی برای این باورها ایجاد کرده است. این تضاد را می‌توان در چندین بعد تحلیل کرد:
1. زندگی در نظام سرمایه‌داری:
  بسیاری از این فعالان در کشورهایی زندگی می‌کنند که تحت نظام سرمایه‌داری اداره می‌شوند. آنان از مزایای این نظام مانند خدمات اجتماعی، آزادی بیان، و فرصت‌های شغلی بهره‌مند هستند. این شرایط رفاهی و امکانات انسانی، تناقضی جدی با ایده‌های سوسیالیستی و ضد سرمایه‌داری آنان ایجاد می‌کند.
2. نقد و بازنگری ایدئولوژی:
  زندگی در کشورهای پیشرفته سرمایه‌داری، فرصتی برای نقد و بازنگری در ایدئولوژی‌های سوسیالیستی فراهم می‌کند. این افراد می‌توانند به تجربه‌های عینی و ملموس از نظام‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی دست یابند و دیدگاه‌های خود را به چالش بکشند. اما در بسیاری از موارد، همچنان به ایده‌آل‌های گذشته پایبند می‌مانند و از پذیرش تغییرات و اصلاحات اجتناب می‌کنند.
3. توهم مبارزه:
  یکی از جنبه‌های مهم این تناقض، توهم مبارزه ضد امپریالیستی است. بسیاری از این فعالان، به رغم زندگی در جوامع پیشرفته سرمایه‌داری، همچنان خود را در حال مبارزه با امپریالیسم می‌بینند. این توهم ممکن است ناشی از عدم پذیرش واقعیت‌های جدید و یا نوعی مقاومت در برابر تغییرات جهانی باشد.
در نهایت، تحلیل علمی این پدیده نشان می‌دهد که چپ‌های ایرانی در مواجهه با دنیای واقعی، با چالشی جدی در بازنگری ایدئولوژی‌های خود روبرو هستند. این تضاد بین زندگی در کشورهای سرمایه‌داری و آرمان‌های سوسیالیستی، نه تنها به شکاف‌های نظری منجر می‌شود بلکه در بسیاری از موارد، به عدم توانایی در تطبیق با تغییرات جهانی و نیازهای واقعی جوامع نیز ختم می‌شود.
در تحلیل رفتار و مواضع سیاسی برخی از چپ‌های ایرانی در کشورهای غربی و ایران، می‌توان به چندین نکته اساسی اشاره کرد که نشان‌دهندهٔ پیچیدگی و تضادهای موجود در میان این گروه‌ها است.
همکاری با جریان‌های راست ارتجاعی
یکی از تناقضات بارز در رفتار بعضی از چپ‌های ایرانی در خارج از کشور، همکاری با جریان‌های راست ارتجاعی اروپا است. این همکاری ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله:
1. منافع مشترک:
  برخی از جریان‌های راست ارتجاعی اروپا مواضعی ضد اسلام و ضد مهاجرت دارند که ممکن است با انتقادهای چپ‌های ایرانی از جمهوری اسلامی همپوشانی داشته باشد. این منافع مشترک می‌تواند به همکاری‌های موقت و استراتژیک منجر شود، هرچند که در سطح ایدئولوژیک تضادهای جدی وجود دارد.
2. ابزارگرایی سیاسی:
  در برخی موارد، چپ‌های ایرانی ممکن است به دلیل نیاز به حمایت‌های مالی یا رسانه‌ای، به همکاری با جریان‌های راست روی بیاورند. این همکاری‌ها می‌تواند ابزارگرایانه باشد و تنها به منظور دستیابی به اهداف کوتاه‌مدت صورت گیرد.
لابی‌گری برای حکومت ایران
در کنار این، گروهی از چپ‌های ایرانی به جای مبارزه واقعی با امپریالیسم و استبداد، به لابی‌گری برای حکومت ایران مشغول هستند. این گروه‌ها ممکن است دلایل مختلفی برای حمایت از جمهوری اسلامی داشته باشند:
1. مخالفت با امپریالیسم غربی:
  برخی از این افراد، جمهوری اسلامی را به عنوان جبهه‌ای در برابر امپریالیسم غربی می‌بینند و به همین دلیل از آن حمایت می‌کنند. این حمایت می‌تواند به نادیده گرفتن نقض حقوق بشر و سرکوب‌های داخلی منجر شود.
2. مصالح فردی و گروهی:
  منافع مالی، سیاسی، یا اجتماعی ممکن است این افراد را به سمت حمایت از حکومت ایران سوق دهد. این منافع می‌تواند شامل دریافت حمایت‌های مالی، دسترسی به منابع خاص، یا حفظ موقعیت‌های سیاسی باشد.
مشارکت در انتخابات توسط چپ‌های ایرانی
در زمینه انتخابات ریاست جمهوری در ایران، رفتار چپ‌های ایرانی که در کشورهای خارجی زندگی می‌کنند و به سفارت رژیم برای شرکت در انتخابات مراجعه می‌کنند نیز قابل توجه است. این رفتار در شرایطی اتفاق می‌افتد که بسیاری از مردم ایران انتخابات را تحریم کرده‌اند. دلایل احتمالی این رفتار عبارت‌اند از:
1. اعتقاد به اصلاحات درون‌سیستمی:
  برخی از چپ‌های ایرانی ممکن است به این باور باشند که تغییرات از درون سیستم و از طریق مشارکت در انتخابات امکان‌پذیر است. این باور می‌تواند ناشی از تجربه‌های مشابه در کشورهای دیگر باشد.
2. فشارهای اجتماعی و خانوادگی:
  در برخی موارد، فشارهای اجتماعی و خانوادگی می‌تواند افراد را به شرکت در انتخابات وادار کند. این فشارها ممکن است شامل تهدید به از دست دادن ارتباطات خانوادگی یا منافع اجتماعی باشد.
3. توهم تاثیرگذاری:
  برخی از افراد ممکن است دچار توهم تاثیرگذاری از طریق شرکت در انتخابات باشند و باور داشته باشند که رای آنها می‌تواند تغییرات مثبتی به همراه داشته باشد، هرچند که شواهد نشان‌دهنده خلاف این امر است.
تضادها و چالش‌های پیش روی چپ‌های ایرانی
این رفتارهای متناقض و پیچیده می‌تواند چالش‌های جدی برای اعتبار و مشروعیت چپ‌های ایرانی به همراه داشته باشد. برخی از مهم‌ترین این چالش‌ها عبارت‌اند از:
1. بی‌اعتباری ایدئولوژیک:
  وقتی چپ‌های ایرانی با جریان‌های راست همکاری می‌کنند یا به لابی‌گری برای حکومت ایران مشغول می‌شوند، اعتبار ایدئولوژیک خود را نزد پایگاه‌های مردمی و هواداران خود از دست می‌دهند. این تضادهای آشکار می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نیت و اهداف آنها شود.
2. ناکامی در تحقق اهداف:
  این همکاری‌ها و رفتارهای متناقض، اغلب باعث می‌شود که چپ‌های ایرانی در دستیابی به اهداف بلندمدت خود ناکام بمانند. مشارکت در انتخاباتی که از پیش توسط بسیاری از مردم تحریم شده، تنها مشروعیت حکومت را تقویت می‌کند و به تغییرات واقعی منجر نمی‌شود.
3. از دست دادن حمایت مردمی:
  رفتارهایی مانند همکاری با راست‌های ارتجاعی یا لابی‌گری برای جمهوری اسلامی، می‌تواند باعث از دست دادن حمایت مردمی شود. مردم ایران که خود از سرکوب و مشکلات اقتصادی و اجتماعی رنج می‌برند، ممکن است این رفتارها را خیانت به آرمان‌هایشان تلقی کنند.
راهکارها برای بازنگری و بازسازی
برای چپ‌های ایرانی که در این مسیرهای متناقض گرفتار شده‌اند، راهکارهایی وجود دارد که می‌تواند به بازنگری و بازسازی جنبش چپ کمک کند:
1. بازنگری در ایدئولوژی و اهداف:
  لازم است چپ‌های ایرانی به بازنگری عمیق در ایدئولوژی‌ها و اهداف خود بپردازند و از اتکای بیش از حد به مفاهیم و الگوهای قدیمی پرهیز کنند. پذیرش تغییرات جهانی و استفاده از تجربه‌های موفق دیگر کشورها می‌تواند به بهبود استراتژی‌ها کمک کند.
2. تقویت ارتباط با پایگاه‌های مردمی:
  ارتباط مستقیم و موثر با مردم و شنیدن خواسته‌ها و نیازهای آنها می‌تواند به بازسازی اعتماد و حمایت مردمی منجر شود. چپ‌های ایرانی باید از برگزاری نشست‌ها، کارگاه‌ها و فعالیت‌های اجتماعی برای تقویت این ارتباطات استفاده کنند.
3. پرهیز از همکاری‌های مصلحتی:
  چپ‌های ایرانی باید از همکاری‌های مصلحتی و کوتاه‌مدت با جریان‌های راست و حکومت ایران پرهیز کنند. این همکاری‌ها تنها به بی‌اعتباری و ناکامی آنها منجر می‌شود و مانع از دستیابی به اهداف بلندمدت می‌شود.
4. شفافیت و پاسخگویی:
  افزایش شفافیت در فعالیت‌ها و تصمیم‌گیری‌ها و پاسخگویی به هواداران و پایگاه‌های مردمی می‌تواند به بازسازی اعتماد عمومی کمک کند. چپ‌های ایرانی باید آماده باشند تا تصمیمات و اقدامات خود را به طور شفاف توضیح دهند و از انتقادات سازنده استقبال کنند.
نتیجه‌گیری
چپ‌های ایرانی با چالش‌های جدی در مواجهه با تناقضات ایدئولوژیک و رفتارهای متناقض روبرو هستند. همکاری با جریان‌های راست ارتجاعی، لابی‌گری برای حکومت ایران و شرکت در انتخاباتی که توسط اکثریت مردم تحریم شده، نشان‌دهندهٔ نیاز به بازنگری و بازسازی عمیق در این جنبش است. با اتخاذ رویکردهای نوین و شفاف، تقویت ارتباط با پایگاه‌های مردمی و پرهیز از همکاری‌های مصلحتی، چپ‌های ایرانی می‌توانند به بازسازی اعتبار و تحقق اهداف بلندمدت خود نزدیک‌تر شوند.
اسماعیل مرادی

«چالش‌ها و نوسازی چپ: از خطاهای ذهنی تا نیاز به بازنگری راهبردی»

تصویر

از دست دادن اعتبار چپ نزد زحمتکشان و انتقادات وارده به عملکرد این جنبش در سطح جهانی نیازمند یک تحلیل دقیق و علمی است. در این تحلیل به بررسی عواملی که موجب این وضعیت شده‌اند و نقدی بر رویکردهای چپ در مواجهه با جهان مدرن پرداخته خواهد شد.

۱. چپ و خطای ذهنی

یکی از مشکلات اصلی چپ در دوران معاصر، افتادن در خطای ذهنی است که منجر به از دست دادن اعتبارش نزد زحمتکشان و قشرهای مختلف جامعه شده است. این خطاها شامل موارد زیر می‌شود:

- تمرکز بر ایدئولوژی به جای نیازهای واقعی مردم: بسیاری از جنبش‌های چپ‌گرا به جای تمرکز بر مشکلات روزمره و نیازهای معیشتی مردم، بر ایدئولوژی‌های قدیمی و نظریات انتزاعی تأکید می‌کنند. این موضوع باعث شده تا چپ نتواند به درستی با مشکلات واقعی و نیازهای زحمتکشان ارتباط برقرار کند.

- مبارزه با غرب به جای تمرکز بر پیشرفت داخلی: چپ اغلب خود را ضد امپریالیست تعریف کرده و تمام توان خود را صرف مبارزه با غرب کرده است. در حالی که کشورهای غربی از امکانات خود برای پیشرفت علمی، فناوری و رفاه عمومی استفاده کرده‌اند، چپ به جای بهره‌گیری از این پیشرفت‌ها برای بهبود شرایط داخلی، در تقابل با آن‌ها قرار گرفته است.

۲. رویکرد چپ در سطح جهانی

رویکرد چپ در سطح جهانی نیز مورد نقد قرار گرفته است، به ویژه به دلایل زیر:

- حمایت از حکومت‌های مستبد: چپ جهانی اغلب در کنار حکومت‌های مستبد و یاغی مانند ایران، سوریه و روسیه قرار گرفته است. این حکومت‌ها که به سرکوب حقوق بشر و آزادی‌های فردی مشهورند، به هیچ وجه نماینده ارزش‌های عدالت‌طلبانه و برابری‌طلبانه چپ نیستند. این حمایت‌ها اعتبار چپ را نزد جامعه جهانی و زحمتکشان به شدت کاهش داده است.

- مقابله با کشورهای مدرن و پیشرفته: چپ به جای تعامل سازنده با کشورهای مدرن و پیشرفته، به مقابله با آن‌ها پرداخته است. این رویکرد نه تنها به بهبود شرایط زندگی زحمتکشان کمکی نکرده، بلکه به انزوای بیشتر این جنبش منجر شده است.

۳. نقد رویکرد چپ

برای تحلیل این موضوع، باید به برخی از نظریات و داده‌های موجود توجه کنیم:

- پیشرفت علمی و رفاه عمومی در غرب: داده‌ها نشان می‌دهند که کشورهای غربی به دلیل تمرکز بر تحقیق و توسعه علمی، ایجاد زیرساخت‌های مدرن و سیاست‌های رفاهی، توانسته‌اند سطح زندگی و رفاه عمومی را به طور چشمگیری افزایش دهند. در مقابل، بسیاری از کشورهای تحت تأثیر ایدئولوژی‌های چپ با مشکلات اقتصادی و اجتماعی جدی مواجه بوده‌اند.

- حقوق بشر و آزادی‌های فردی: کشورهای غربی به دلیل توجه به حقوق بشر و آزادی‌های فردی، توانسته‌اند جوامعی پایدارتر و مرفه‌تر ایجاد کنند. در مقابل، حکومت‌های مستبد که مورد حمایت چپ قرار گرفته‌اند، به دلیل سرکوب حقوق بشر و آزادی‌های فردی، نتوانسته‌اند به پیشرفت و توسعه پایدار دست یابند.

۴. راه‌حل‌ها و پیشنهادات

برای بازگرداندن اعتبار چپ و تطبیق آن با نیازهای معاصر، برخی پیشنهادات عملی وجود دارند:

- تمرکز بر نیازهای واقعی مردم: چپ باید به جای تمرکز بر ایدئولوژی‌های قدیمی، بر نیازهای واقعی مردم و زحمتکشان تمرکز کند. این شامل توجه به مسائل معیشتی، بهبود شرایط کاری، و ایجاد فرصت‌های برابر برای همه است.

- بهره‌گیری از پیشرفت‌های علمی و فناوری: چپ باید از پیشرفت‌های علمی و فناوری بهره‌برداری کند و به جای مقابله با غرب، از تجربیات موفق کشورهای پیشرفته برای بهبود شرایط داخلی استفاده کند.

- تأکید بر حقوق بشر و آزادی‌های فردی: حمایت از حقوق بشر و آزادی‌های فردی باید به یکی از اصول اساسی چپ تبدیل شود. این موضوع می‌تواند به بازگرداندن اعتماد عمومی و افزایش حمایت مردمی از این جنبش کمک کند.

- دیپلماسی و تعامل سازنده: چپ باید رویکرد دیپلماتیک و تعاملی با کشورهای مدرن و پیشرفته را در پیش بگیرد و به جای حمایت از حکومت‌های مستبد، به دنبال همکاری‌های بین‌المللی برای حل مشکلات جهانی باشد.

نتیجه‌گیری

چپ برای بازگرداندن اعتبار خود و نقش مؤثر در دنیای معاصر نیاز به بازنگری و اصلاحات جدی دارد. این شامل تمرکز بر نیازهای واقعی مردم، بهره‌گیری از پیشرفت‌های علمی و فناوری، تأکید بر حقوق بشر و آزادی‌های فردی، و اتخاذ رویکرد دیپلماتیک و تعاملی با جهان است. تنها با این تغییرات اساسی، چپ می‌تواند دوباره به یک نیروی معتبر و موثر در جهت بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی تبدیل شود.

اسماعیل مرادی